حسن روحانی رئیس‌جمهور اسلامی ایران در سخنانی که خطاب به مردم و به صورت زنده از طریق تلویزیون در جریان سخنرانی وی در جمع مدیران دولتی پخش می‌شد به این نکته اشاره کرد که باید برای شرایط سخت‌تر آماده باشیم.
به گزارش شهدای ایران، حسن روحانی رئیس‌جمهور اسلامی ایران در سخنانی که خطاب به مردم و به صورت زنده از طریق تلویزیون در جریان سخنرانی وی در جمع مدیران دولتی پخش می‌شد به این نکته اشاره کرد که باید برای شرایط سخت‌تر آماده باشیم.
یک حساب سرانگشتی بر اساس سخنان رسمی مسئولان نشان می‌دهد معادل ارزی یارانه یک ماه مردم ایران صرف سفرهای خارجی می‌شود.
حسن روحانی رئیس‌جمهور اسلامی ایران در سخنانی که خطاب به مردم و به صورت زنده از طریق تلویزیون در جریان سخنرانی وی در جمع مدیران دولتی پخش می‌شد به این نکته اشاره کرد که باید برای شرایط سخت‌تر آماده باشیم.
روحانی در خصوص برخی از ویژگی‌هایی که این آمادگی را بالاتر می‌برد، بحث سفرهای خارجی را پیش کشید و از آنان خواست تا سفرهای خارجی خود را محدود کنند. روحانی در جمع مدیران کشور گفت: نمی‌شود که سفرهای خارجی شرکت‌های ما در سال ۹۷ با سال ۹۶ و ۹۵ یکی باشد. اگر ما در سال ۹۶ در قالب یک هیئت پنج نفره به خارج می‌رفتیم، امروز این هیئت باید به دو نفر تقلیل یابد. اگر در سال ۹۶ کارمان را در عرض یک هفته انجام می‌دادیم، امروز باید آن را دو روزه انجام بدهیم. اگر با بلیت فست کلاس یا تجاری می‌رفتیم امروز باید با بلیت اکونومی برویم. باید شرایط ما عوض شود و مردم باید این را ببینند. ببینند که ما از خودمان صرفه‌جویی را آغاز کرده‌ایم. اگرچه اشاره رئیس‌جمهور به بحث سفرهای خارجی و ضرورت صرفه‌جویی در آن درست و عقلانی بود، اما به نظر می‌رسد این نکته به شدت مورد اغفال قرار گرفته که کلاً تکلیف سفرهای خارجی و نحوه هزینه‌کرد آنها روشن نبوده است.
اساس هزینه سفرهای خارجی که از طریق دستگاه‌های دولتی و قوای سه‌گانه انجام می‌شود به دو قسمت تقسیم می‌شود. بخشی از این هزینه‌ها مربوط به هزینه‌های سفر همچون خرید بلیت هواپیما و هتل است، البته برخی مواقع هزینه‌های فوق از طرف میزبان به طور کامل تقبل می‌شود ولی در بسیاری از موارد صفر تا صد هزینه‌ها به خصوص هزینه‌های مربوط به اسکان بر عهده میهمان است.
بخشی دیگر از هزینه‌ها نیز مربوط به حق مأموریت سفرهای خارجی است. این حق و مأموریت در اغلب مواقع به صورت ارزی و بر اساس میزان روزانه حساب شده و به فرد تعلق می‌گیرد. حق مأموریت نیز بر اساس سختی سفر و میزان آن متفاوت است و گاه می‌تواند روزانه به ۱۰۰ یورو بالغ شود و طبیعی است که اگر هیئت سفرکننده بزرگ باشد، حجم پرداخت‌های مالی به شدت افزایش می‌یابد. حالا سؤال این است که چه میزان هزینه برای این گونه مسافرت صرف می‌شود و روشن است که خروجی این سفر‌ها برای کشور چیست؟
مورد خاص مجلس
واقعیت این است که دستگاه‌های دولتی هیچ آماری در خصوص میزان سفرهای خود بیرون نمی‌دهند، البته طبیعی است که برخی از این سفر‌ها به دلیل حساسیت‌های موجود و ارتباط آنها با مأموریت‌های امنیتی و نظامی دستگاه‌های مرتبط باید مخفی بماند و هزینه‌های آن منتشر نشود. با این حال سفرهای فوق بخش کوچکی از این سفر‌ها را شامل می‌شود و دستگاه‌های گوناگون به خصوص نهاد‌های اقتصادی مسافرت‌های خارجی فراوانی دارند که به دلیل ماهیت آنها اغلب بسیار پرخرج هستند.
با این حال اطلاعاتی که از سفرهای خارجی مجلس افشا شده به خوبی نشان‌دهنده وسعت ماجراست. بهروز نعمتی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس و عضو کمیته نظارت بر سفرهای خارجی نمایندگان مهرماه سال ۹۶ در گفت‌وگو با خبرگزاری آنا گفته بود: «سقف مأموریت نمایندگان پنج روز است که روزانه ۱۳۰ یورو به‌عنوان حق مأموریت به آنها پرداخت می‌شود، البته استفاده از این مزیت به این سادگی‌ها ممکن نیست و همانند سایر نهاد‌ها کمیته‌ای در مجلس شورای اسلامی وظیفه بررسی این سفر‌ها را بر عهده دارد و باید تمام این سفر‌ها به تأیید این کمیته برسد. طبق شنیده‌ها این کمیته از بهروز نعمتی، محمد آشوری، علاءالدین بروجردی و یک نماینده از وزارت خارجه تشکیل شده است که به‌عنوان اعضای تصمیم‌گیر درخصوص سفرهای خارجی نمایندگان ضرورت انجام سفر‌ها را بررسی می‌کنند. به‌گفته یک منبع آگاه، سفرهای خارجی نمایندگان به‌طور عمده در قالب دو نوع درخواست سفرهای همراه وزیر و گروه‌های دوستی و پارلمانی اتفاق می‌افتد.
در این میان به نظر می‌رسد با تغییر رئیس کمیسیون امنیت ملی ترکیب این کمیته تغییر خواهد کرد. جالب این است که در سال ۹۱ و در بحبوحه بحران ارزی دو نماینده مجلس (حسن کامران و نیره اخوان) طرحی را به صحن آوردند که براساس آن حق مأموریت مأموران دولت و نمایندگان به نصف کاهش پیدا می‌کرد، اما این طرح در صحن رأی نیاورد. کامران در همان زمان در برنامه «پایش» گفته بود: «وقتی دندان آدم شیرین می‌شود به این لایحه‌ها و طرح‌ها رأی نمی‌دهد.»
البته همان طور که گفته شد، آمار روشنی از سفرهای خارجی کلی مجلس در دسترس نیست، اما یکی از اعضای کمیسیون فرهنگی در گفت‌وگو با «جوان» به این نکته اشاره می‌کند که در سال گذشته تنها کمیسیون فرهنگی نزدیک به ۶۰ سفر خارجی داشته است. طبیعی است که با این حجم از سفر‌ها روشن است که وضعیت سایر کمیسیون‌ها چگونه است.
بررسی صدور مجوز سفرهای خارجی
شاید سهم بیشتر سفرهای خارجی مربوط به دولت باشد. دولت نیز دارای یک ساز و کار برای تنظیم سفرهای خارجی است و انجام این سفر‌ها با مجوز‌های صادر شده از سوی نهاد‌های امنیتی و بالادستی امکانپذیر است. محمدمهدی برومندی، عضو هیئت نظارت بر سفرهای خارجی کارکنان دولت در گفت‌وگویی با اشاره به جزئیات این سفر‌ها و بررسی آنها می‌گوید: به‌طور معمول هر سه‌شنبه جلسه هیئت نظارت بر سفرهای خارجی دولت برگزار می‌شود. با توجه به تعدد سازمان‌ها و دستگاه‌های کشور، معمولاً هر هفته ۵۰ تا ۶۰ مورد درخواست سفر خارجی به این هیئت واصل می‌شود و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. این درخواست‌ها در برخی موارد استثنا به بالای ۱۰۰ مورد در هفته نیز می‌رسد. برخی از این سفر‌ها مربوط به‌خود وزارتخانه‌هاست و برخی مربوط به زیرمجموعه‌های آنها، البته خود وزارتخانه‌ها یک کمیته دارند که بررسی لازم را در ارتباط با سفرهای خارجی انجام می‌دهند و سختگیری‌های لازم لحاظ می‌شود. ما نیز در کمیسیون نهایی که هیئت نظارت است بررسی جامعی را انجام می‌دهیم که آیا سفر به صلاح است یا خیر؟»
این هیئت که به هیئت پنج نفره معروف است، از دو نماینده از معاونت امنیت داخلی وزارت اطلاعات و ضدجاسوسی، دو نفر از وزارت امور خارجه و محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور تشکیل شده که به بررسی سفر‌ها و دلایل انجام آنها می‌پردازند.
علیرضا رحیمی دیگر عضو هیئت نظارت بر سفرهای خارجی کارکنان دولت تعداد درخواست‌های سفرهای خارجی مسئولان را بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ سفر در هفته اعلام می‌کند. وی در همین باره می‌گوید: در ارتباط با سفرهای قوه قضائیه این نهاد از طریق وزارت دادگستری موارد را منعکس می‌کند. وزارت دادگستری از هیئت درخواست مجوز می‌کند. آیین‌نامه اجرایی همچنین درخصوص مجلس شامل حال کارکنان می‌شود ولی نمایندگان تابع پروتکل خود مجلس هستند. کارکنان مجلس و قوه قضائیه، اما مشمول قانون و آیین‌نامه هستند. مقامات شامل رؤسای قوا، وزرا، استانداران و مقامات لشکری و کشوری از درخواست مجوز مستثنی هستند.
یک حساب سرانگشتی
حالا کافی است ما تصور کنیم ۱۲۰ سفر خارجی در هفته مورد تصویب این هیئت قرار می‌گیرد، به صورت تقریبی در سال ۶ هزار درخواست سفر مورد قبول قرار می‌گیرد. اگر به صورت متوسط در هر هیئت ۱۰ نفر به سفر خارجی فرستاده شوند در سال نزدیک به ۶۰هزار نفر- سفر خارجی انجام می‌شود. اگر به صورت متوسط هزینه‌های ارزی این سفر به اضافه حق مأموریت و هزینه هتل و موارد دیگر را حدود ۵ هزار یورور در نظر بگیریم به عددی بالغ بر ۳۰۰ میلیون یورو می‌رسیم که با حساب کردن قیمت ارز فعلی می‌توان گفت: در سال نزدیک به ۲ هزارو ۷۰۰ میلیارد تومان صرف هزینه‌های خارجی می‌شود.
شاید زمان آن باشد که در مورد چنین هزینه هنگفتی که می‌تواند به صورت بالقوه یارانه یک ماه مردم ایران را تأمین کند، شفاف‌سازی بیشتری صورت بگیرد و مردم متوجه شوند این سفر‌ها چگونه صورت می‌گیرد.
یک حساب سرانگشتی بر اساس سخنان رسمی مسئولان نشان می‌دهد معادل ارزی یارانه یک ماه مردم ایران صرف سفرهای خارجی می‌شود.
حسن روحانی رئیس‌جمهور اسلامی ایران در سخنانی که خطاب به مردم و به صورت زنده از طریق تلویزیون در جریان سخنرانی وی در جمع مدیران دولتی پخش می‌شد به این نکته اشاره کرد که باید برای شرایط سخت‌تر آماده باشیم.
روحانی در خصوص برخی از ویژگی‌هایی که این آمادگی را بالاتر می‌برد، بحث سفرهای خارجی را پیش کشید و از آنان خواست تا سفرهای خارجی خود را محدود کنند. روحانی در جمع مدیران کشور گفت: نمی‌شود که سفرهای خارجی شرکت‌های ما در سال ۹۷ با سال ۹۶ و ۹۵ یکی باشد. اگر ما در سال ۹۶ در قالب یک هیئت پنج نفره به خارج می‌رفتیم، امروز این هیئت باید به دو نفر تقلیل یابد. اگر در سال ۹۶ کارمان را در عرض یک هفته انجام می‌دادیم، امروز باید آن را دو روزه انجام بدهیم. اگر با بلیت فست کلاس یا تجاری می‌رفتیم امروز باید با بلیت اکونومی برویم. باید شرایط ما عوض شود و مردم باید این را ببینند. ببینند که ما از خودمان صرفه‌جویی را آغاز کرده‌ایم. اگرچه اشاره رئیس‌جمهور به بحث سفرهای خارجی و ضرورت صرفه‌جویی در آن درست و عقلانی بود، اما به نظر می‌رسد این نکته به شدت مورد اغفال قرار گرفته که کلاً تکلیف سفرهای خارجی و نحوه هزینه‌کرد آنها روشن نبوده است.
اساس هزینه سفرهای خارجی که از طریق دستگاه‌های دولتی و قوای سه‌گانه انجام می‌شود به دو قسمت تقسیم می‌شود. بخشی از این هزینه‌ها مربوط به هزینه‌های سفر همچون خرید بلیت هواپیما و هتل است، البته برخی مواقع هزینه‌های فوق از طرف میزبان به طور کامل تقبل می‌شود ولی در بسیاری از موارد صفر تا صد هزینه‌ها به خصوص هزینه‌های مربوط به اسکان بر عهده میهمان است.
بخشی دیگر از هزینه‌ها نیز مربوط به حق مأموریت سفرهای خارجی است. این حق و مأموریت در اغلب مواقع به صورت ارزی و بر اساس میزان روزانه حساب شده و به فرد تعلق می‌گیرد. حق مأموریت نیز بر اساس سختی سفر و میزان آن متفاوت است و گاه می‌تواند روزانه به ۱۰۰ یورو بالغ شود و طبیعی است که اگر هیئت سفرکننده بزرگ باشد، حجم پرداخت‌های مالی به شدت افزایش می‌یابد. حالا سؤال این است که چه میزان هزینه برای این گونه مسافرت صرف می‌شود و روشن است که خروجی این سفر‌ها برای کشور چیست؟
مورد خاص مجلس
واقعیت این است که دستگاه‌های دولتی هیچ آماری در خصوص میزان سفرهای خود بیرون نمی‌دهند، البته طبیعی است که برخی از این سفر‌ها به دلیل حساسیت‌های موجود و ارتباط آنها با مأموریت‌های امنیتی و نظامی دستگاه‌های مرتبط باید مخفی بماند و هزینه‌های آن منتشر نشود. با این حال سفرهای فوق بخش کوچکی از این سفر‌ها را شامل می‌شود و دستگاه‌های گوناگون به خصوص نهاد‌های اقتصادی مسافرت‌های خارجی فراوانی دارند که به دلیل ماهیت آنها اغلب بسیار پرخرج هستند.
با این حال اطلاعاتی که از سفرهای خارجی مجلس افشا شده به خوبی نشان‌دهنده وسعت ماجراست. بهروز نعمتی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس و عضو کمیته نظارت بر سفرهای خارجی نمایندگان مهرماه سال ۹۶ در گفت‌وگو با خبرگزاری آنا گفته بود: «سقف مأموریت نمایندگان پنج روز است که روزانه ۱۳۰ یورو به‌عنوان حق مأموریت به آنها پرداخت می‌شود، البته استفاده از این مزیت به این سادگی‌ها ممکن نیست و همانند سایر نهاد‌ها کمیته‌ای در مجلس شورای اسلامی وظیفه بررسی این سفر‌ها را بر عهده دارد و باید تمام این سفر‌ها به تأیید این کمیته برسد. طبق شنیده‌ها این کمیته از بهروز نعمتی، محمد آشوری، علاءالدین بروجردی و یک نماینده از وزارت خارجه تشکیل شده است که به‌عنوان اعضای تصمیم‌گیر درخصوص سفرهای خارجی نمایندگان ضرورت انجام سفر‌ها را بررسی می‌کنند. به‌گفته یک منبع آگاه، سفرهای خارجی نمایندگان به‌طور عمده در قالب دو نوع درخواست سفرهای همراه وزیر و گروه‌های دوستی و پارلمانی اتفاق می‌افتد.
در این میان به نظر می‌رسد با تغییر رئیس کمیسیون امنیت ملی ترکیب این کمیته تغییر خواهد کرد. جالب این است که در سال ۹۱ و در بحبوحه بحران ارزی دو نماینده مجلس (حسن کامران و نیره اخوان) طرحی را به صحن آوردند که براساس آن حق مأموریت مأموران دولت و نمایندگان به نصف کاهش پیدا می‌کرد، اما این طرح در صحن رأی نیاورد. کامران در همان زمان در برنامه «پایش» گفته بود: «وقتی دندان آدم شیرین می‌شود به این لایحه‌ها و طرح‌ها رأی نمی‌دهد.»
البته همان طور که گفته شد، آمار روشنی از سفرهای خارجی کلی مجلس در دسترس نیست، اما یکی از اعضای کمیسیون فرهنگی در گفت‌وگو با «جوان» به این نکته اشاره می‌کند که در سال گذشته تنها کمیسیون فرهنگی نزدیک به ۶۰ سفر خارجی داشته است. طبیعی است که با این حجم از سفر‌ها روشن است که وضعیت سایر کمیسیون‌ها چگونه است.
بررسی صدور مجوز سفرهای خارجی
شاید سهم بیشتر سفرهای خارجی مربوط به دولت باشد. دولت نیز دارای یک ساز و کار برای تنظیم سفرهای خارجی است و انجام این سفر‌ها با مجوز‌های صادر شده از سوی نهاد‌های امنیتی و بالادستی امکانپذیر است. محمدمهدی برومندی، عضو هیئت نظارت بر سفرهای خارجی کارکنان دولت در گفت‌وگویی با اشاره به جزئیات این سفر‌ها و بررسی آنها می‌گوید: به‌طور معمول هر سه‌شنبه جلسه هیئت نظارت بر سفرهای خارجی دولت برگزار می‌شود. با توجه به تعدد سازمان‌ها و دستگاه‌های کشور، معمولاً هر هفته ۵۰ تا ۶۰ مورد درخواست سفر خارجی به این هیئت واصل می‌شود و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. این درخواست‌ها در برخی موارد استثنا به بالای ۱۰۰ مورد در هفته نیز می‌رسد. برخی از این سفر‌ها مربوط به‌خود وزارتخانه‌هاست و برخی مربوط به زیرمجموعه‌های آنها، البته خود وزارتخانه‌ها یک کمیته دارند که بررسی لازم را در ارتباط با سفرهای خارجی انجام می‌دهند و سختگیری‌های لازم لحاظ می‌شود. ما نیز در کمیسیون نهایی که هیئت نظارت است بررسی جامعی را انجام می‌دهیم که آیا سفر به صلاح است یا خیر؟»
این هیئت که به هیئت پنج نفره معروف است، از دو نماینده از معاونت امنیت داخلی وزارت اطلاعات و ضدجاسوسی، دو نفر از وزارت امور خارجه و محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور تشکیل شده که به بررسی سفر‌ها و دلایل انجام آنها می‌پردازند.
علیرضا رحیمی دیگر عضو هیئت نظارت بر سفرهای خارجی کارکنان دولت تعداد درخواست‌های سفرهای خارجی مسئولان را بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ سفر در هفته اعلام می‌کند. وی در همین باره می‌گوید: در ارتباط با سفرهای قوه قضائیه این نهاد از طریق وزارت دادگستری موارد را منعکس می‌کند. وزارت دادگستری از هیئت درخواست مجوز می‌کند. آیین‌نامه اجرایی همچنین درخصوص مجلس شامل حال کارکنان می‌شود ولی نمایندگان تابع پروتکل خود مجلس هستند. کارکنان مجلس و قوه قضائیه، اما مشمول قانون و آیین‌نامه هستند. مقامات شامل رؤسای قوا، وزرا، استانداران و مقامات لشکری و کشوری از درخواست مجوز مستثنی هستند.
یک حساب سرانگشتی
حالا کافی است ما تصور کنیم ۱۲۰ سفر خارجی در هفته مورد تصویب این هیئت قرار می‌گیرد، به صورت تقریبی در سال ۶ هزار درخواست سفر مورد قبول قرار می‌گیرد. اگر به صورت متوسط در هر هیئت ۱۰ نفر به سفر خارجی فرستاده شوند در سال نزدیک به ۶۰هزار نفر- سفر خارجی انجام می‌شود. اگر به صورت متوسط هزینه‌های ارزی این سفر به اضافه حق مأموریت و هزینه هتل و موارد دیگر را حدود ۵ هزار یورور در نظر بگیریم به عددی بالغ بر ۳۰۰ میلیون یورو می‌رسیم که با حساب کردن قیمت ارز فعلی می‌توان گفت: در سال نزدیک به ۲ هزارو ۷۰۰ میلیارد تومان صرف هزینه‌های خارجی می‌شود.
شاید زمان آن باشد که در مورد چنین هزینه هنگفتی که می‌تواند به صورت بالقوه یارانه یک ماه مردم ایران را تأمین کند، شفاف‌سازی بیشتری صورت بگیرد و مردم متوجه شوند این سفر‌ها چگونه صورت می‌گیرد.
*جوان
سفرهای خارجی دولتی غیرقانونی است.
دولت روحانی عامل اصلی مشکلات اقتصادی سراسر کشور است.