شهدای ایران: کتاب «آداب روزه‌داری، احوال روزه‌داران» شامل گزیده‌ای از مجموعه توصیه‌ها، نصایح، مواعظ و تحلیل‌های رهبر انقلاب، یکی از بهترین نمونه‌ها در تبیین دقایق و ظرائف معارف ماه رمضان است که در فرازهایی از بیانات معظّمٌ‌له در ماه‌های رمضان سال‌های 1369 تا 1390 ارائه شده است. در این اثر که به‌اهتمام علیرضا مختارپور قهرودی تدوین و از سوی انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شده، ضمن حفظ ترتیب زمانی بیانات معظّمٌ‌له، برای دسترسی آسان‌تر علاقه‌مندان به محورهای مباحث، فهرستی جامع از کلیدها و موضوعات متعدد مندرج در این مجموعه ارائه شده است.

اینک به‌ مناسبت قرار داشتن در ماه مبارک رمضان، به بیاناتی از رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره جایگاه و اهمیت دعا در این ماه شریف اشاره می‌شود:

*****

دعا؛ کلید خزائن الهی

کلامی از امیرالمومنین(ع) نقش شده است که ایشان – بنابر نقل – فرموده‌اند: ثم جعل فی یدک مفاتیح خزائنه، بما اذن فیله من مسألته؛ «خدای متعال، به این که به تو إذن داد از او بخواهی، کلید همه‌ گنجینه‌های خود را در دست تو قرار داد» پس، إذنی که خداوند متعال داد تا هر چه می‌خواهی از او بخواهی، کلید همه خزائن الهی است. اگر انسان این کلید را به شکل درست به کار ببرد – از خدا بخواهد – مسلماً آن را در اختیار انسان می‌گذارد. فمتی شئت استفتحت الدعا ابواب خزائنه. هر وقت بخواهی، به وسیله‌‌ دعا، در خزائن الهی را باز می‌کنی. ببینید! این، مسأله‌ بسیار مهم است. چرا انسان خود را از این وسیله مهم محروم کند؟!

دعا؛ رقیب ابزارهای مادی نیست

در اینجا، چند سوال مطرح می‌شود: یکی اینکه، اگر دعا، چنین نقش معجزه‌آسایی دارد، پس این وسایل دنیوی و این ابزارها و علم و صنعت و نظایر آن چیست؟ جواب این است که دعا رقیب ابزارهای مادی نیست. این طور نیست که وقتی انسان می‌خواهد به مسافرت برود، یا با خودرو و قطار و هواپیما عازم شود و یا با دعا برود! همچنین این طور نیست که اگر انسان بخواهد وسیله‌ای به دست آورد، یا پول خرج کند و یا اگر پول نداشت به دعا متوسل شود و آن وسیله را به دست آورد! معنای دعا این است که شما از خدا بخواهید تا او این وسایل را جور بیاورد. آن وقت علل مادی، هر کدام در جای خودشان قرار می‌گیرند. دعای مستجاب این‌گونه است.

وقتی دعا می‌کنید که حاجتی از شما برآورده شود، اگر خدای متعال آن دعا را مستجاب کند، استجابتش این است که ابزارهای مادی و عادی و معمولی این خواسته، جور می‌شود؛ یعنی خدا جور می‌کند. فرضا شما از کسی طلبی دارید که آن کس طلب شما را نمی‌دهد، اما یک وقت به دلش می‌افتد و می‌آید طلبتان را می‌دهد. این، یک وسیله است. چه مانعی دارد که دعا این وسیله را برای انسان جور کند؟ همه‌ وسایل عالم از این قبیل است. بنابراین، دعا موجب نشود کسی تنبلی کند. دعا موجب نشود که کسی از دانش و علم و ابزار مادی و علت و معلول طبیعی، دست بشوید؛ نه. دعا رقیب آن نیست، بلکه در طول آنهاست. دعا، جور کننده آنهاست.

البته غالباً این طور است. ضمناً بعضی مواقع، خدای متعال معجزه هم نشان می‌دهد که آن بحث دیگری است. معجزه در موارد استثنایی رخ می‌دهد و در غیر موارد استثنایی. دعا جور کننده‌ روال عادی است. وقتی شما از خدا می‌خواهید حادثه‌ای اتفاق بیفتد که به آن نیاز دارید، در کنار دعا، باید نیرویتان را هم به کار ببندید. مثلاً اگر احساس تنبلی به شما دست می‌دهد و دعا می‌کنید که خدای متعال این احساس را از شما بگیرد، در کنار دعا، باید اراده و همت نیز به خرج دهید. یعنی در اینجا هم، باز وسیله‌ مادی و وسیله‌ طبیعی دیگری هست که همان همت کردن است. باید همت و اراده کنید. هیچ کس خیال نکند که اگر در خانه بنشینیم و به تلاش و اقدام نپردازیم، حتی اراده هم نکنیم و فقط به دعا مشغول باشیم، خدا حاجاتمام را برآورده می‌کند؛ نه. چنین چیزی امکان ندارد. پس، دعا در کنار تلاش و با تلاش است. بعضاً خیلی از تلاش‌ها به نتیجه نمی‌رسد؛ اما همین که دعا کردید، به نتیجه خواهد رسید.