ارباب رجوعی که به انسان مراجعه می‌کند، به یک معنا این‌ها هم ضیف هستند، باید انسان این‌ها را گرامی بدارد. «اگر بناست حرفی بزند، حرف نیکو بزند یا اگر حرف نیکویی ندارد، ساکت بماند...
به گزارش شهدای ایران ، خداوند متعال در قرآن کریم از کلی ترین امور مربوط به سیاست و حکومت و اقتصاد تا جزئی ترین مسائل مربوط به اخلاقیات انسانی را بیان فرموده و چقدر زیباست که ما مسلمانان بتوانیم دستورالعمل و سبک زندگی فردی و اجتماعی خود را بر پایه این دستورات گرانبها پایه ریزی بنماییم.
در یکی از آیات آموزنده قرآن به ده دستورالعمل از آداب معاشرت اخلاقی مرتبط با زندگی اجتماعی انسان اشاره شده است:
«وَٱعْبُدُوا ٱللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِۦ شَيْئاًۖ وَبِٱلْوَالِدَيْنِ إِحْسانًا وَبِذِى ٱلْقُرْبَى وَٱلْيَتامَى وَ ٱلْمَساكِينِ وَٱلْجَارِ ذِى ٱلْقُرْبَى وَٱلْجَارِ ٱلْجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلْجَنبِ وَٱبْنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمانُكُمۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا.»
«و خدا را بپرستید! و هیچ‌چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید؛ همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان، و همسایه نزدیک و همسایه دور و دوست و همنشین و واماندگان در سفر و بردگانی که مالک آنها هستید؛ زیرا خداوند، کسی را که متکبر و فخر فروش است، (و از ادای حقوق دیگران سرباز می‌زند،) دوست نمی دارد.»
در این آیه گرانبها سلسله ای از حقوق فردی و اجتماعی و حق الله و مجموعه ای کامل از آداب معاشرت بیان شده که در صورت عمل به آن می توانیم به خیر دنیا و آخرت برسیم. دریادداشت های گذشته به هفت نکته از اصول اخلاقی بیان شده در آیه پرداختیم. در اینجا به بیان نکات دیگری خواهیم پرداخت.
** نیکی به دوستان
سفارش هشتم آیه درباره كسانى است كه با انسان دوستى و مصاحبت دارند و باید به آنها نیکی نمود. البته بـايـد تـوجـه داشت كه "صاحب بالجنب" معناى وسيعتر از دوست و رفيق دارد و در واقع هر كسى را كه به نوعى با انسان نشست و برخاست داشته باشد، در بر مى گيرد خـواه دوست دائمى باشد يا يك دوست موقت. برای مثال در برخی روایات رفیق سفر یا کسی که به امید نفعی نزد انسان می آید صاحب بالجنب می شود. به اين ترتيب آيه يك دستور جامع و كلى براى حسن معاشرت نسبت به تمام كسانى كه با انسان ارتباط دارند مى باشد، اعم از دوستان واقعى و همكاران و همسفران و مراجعان ، و شاگردان و مشاوران و خدمتگزاران.
** ارباب رجوع مهمان شماست، اکرامش کنید
به همین مناسبت به شرح روایتی از امام صادق (ع) درباره هدیه پیامبر اکرم (ص)( به دختر گرامیشان اشاره خواهیم نمود که توسط مقام معظم رهبری در یکی از جلسات درس خارج فقه صورت گرفته و نکات آموزنده ای در خصوص نوع معاشرت با مردم در ان وجود دارد:
مقام معظم رهبری فرمودند: «حضرت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیه) درباره‌ی چیزی شکایت داشت، درد دلی با پدر انجام می‌داد. در همین زمینه‌های دنیایی، چنان‌چه در آن روایت مربوط به تسبیحات حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیه) از زیادی کاری که بر عهده‌ی آن بزرگوار در خانه بود، شکایت می‌کرد و خادمه‌ای از پیغمبر طلب می‌کرد. اینجا هم از یک چیزی شکایت داشت، ناراحت بود. اینجا پیغمبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در پاسخ فاطمه(سلام‌الله‌علیه) یک دفترچه و نوشته‌ای را به او دادند، فرمودند: «آن‌چه در این کریسه هست، این را فرا بگیر!» حضرت به آن کریسه (دفترچه) نگاه کردند، این جمله در آن بود: «آن کس که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارد، همسایه‌ی خود را آزار ندهد.» چه همسایه‌ی محل سکونت، چه همسایه‌ی محل کار، چه همسفری که با انسان همراهی کند.
همسایه، یعنی کسی که همراه با انسان است و همچنین «مهمان خود را اکرام کند.» این هم یک اصلی از اصول انسانیّت است. فقط این نیست که تعارفات و تشریفات رعایت بشود؛ نه، کسی که بر شما وارد شد، او را باید گرامی بدارید، مهمان را باید گرامی بدارید. اکرام کردن یعنی گرامی داشتن. گرامی داشتن طرق مختلف و شئون مختلفی دارد. این اهتمام به انگیزه‌ی یک انسان است که بلند شده آمده سراغ شما، وارد منزل شما یا محل کار شما مثلاً شده. این، شامل ارباب رجوع هم هست، ارباب رجوعی که به انسان مراجعه می‌کند، به یک معنا این‌ها هم ضیف هستند، باید انسان این‌ها را گرامی بدارد. «اگر بناست حرفی بزند، حرف نیکو بزند یا اگر حرف نیکویی ندارد، ساکت بماند.» آن‌چه می‌خواهید بگویید، منطق شما، کلام شما باید نیکو باشد. حال، نیکو بودن یا ذکر خداست، یا تعلیم معارف الهیه است یا انس با دوستان است یا تحبیب بین برادران است و از این قبیل، این‌ها همه‌اش خیر است. اگر خیری نیست، سکوت کند.» (لسه‌ی درس خارج فقه مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۳/۷/۹۰)
در یکی از آیات آموزنده قرآن به ده دستورالعمل از آداب معاشرت اخلاقی مرتبط با زندگی اجتماعی انسان اشاره شده است:
«وَٱعْبُدُوا ٱللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِۦ شَيْئاًۖ وَبِٱلْوَالِدَيْنِ إِحْسانًا وَبِذِى ٱلْقُرْبَى وَٱلْيَتامَى وَ ٱلْمَساكِينِ وَٱلْجَارِ ذِى ٱلْقُرْبَى وَٱلْجَارِ ٱلْجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلْجَنبِ وَٱبْنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمانُكُمۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا.»
«و خدا را بپرستید! و هیچ‌چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید؛ همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان، و همسایه نزدیک و همسایه دور و دوست و همنشین و واماندگان در سفر و بردگانی که مالک آنها هستید؛ زیرا خداوند، کسی را که متکبر و فخر فروش است، (و از ادای حقوق دیگران سرباز می‌زند،) دوست نمی دارد.»
در این آیه گرانبها سلسله ای از حقوق فردی و اجتماعی و حق الله و مجموعه ای کامل از آداب معاشرت بیان شده که در صورت عمل به آن می توانیم به خیر دنیا و آخرت برسیم. دریادداشت های گذشته به هفت نکته از اصول اخلاقی بیان شده در آیه پرداختیم. در اینجا به بیان نکات دیگری خواهیم پرداخت.
** نیکی به دوستان
سفارش هشتم آیه درباره كسانى است كه با انسان دوستى و مصاحبت دارند و باید به آنها نیکی نمود. البته بـايـد تـوجـه داشت كه "صاحب بالجنب" معناى وسيعتر از دوست و رفيق دارد و در واقع هر كسى را كه به نوعى با انسان نشست و برخاست داشته باشد، در بر مى گيرد خـواه دوست دائمى باشد يا يك دوست موقت. برای مثال در برخی روایات رفیق سفر یا کسی که به امید نفعی نزد انسان می آید صاحب بالجنب می شود. به اين ترتيب آيه يك دستور جامع و كلى براى حسن معاشرت نسبت به تمام كسانى كه با انسان ارتباط دارند مى باشد، اعم از دوستان واقعى و همكاران و همسفران و مراجعان ، و شاگردان و مشاوران و خدمتگزاران.
** ارباب رجوع مهمان شماست، اکرامش کنید
به همین مناسبت به شرح روایتی از امام صادق (ع) درباره هدیه پیامبر اکرم (ص)( به دختر گرامیشان اشاره خواهیم نمود که توسط مقام معظم رهبری در یکی از جلسات درس خارج فقه صورت گرفته و نکات آموزنده ای در خصوص نوع معاشرت با مردم در ان وجود دارد:
مقام معظم رهبری فرمودند: «حضرت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیه) درباره‌ی چیزی شکایت داشت، درد دلی با پدر انجام می‌داد. در همین زمینه‌های دنیایی، چنان‌چه در آن روایت مربوط به تسبیحات حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیه) از زیادی کاری که بر عهده‌ی آن بزرگوار در خانه بود، شکایت می‌کرد و خادمه‌ای از پیغمبر طلب می‌کرد. اینجا هم از یک چیزی شکایت داشت، ناراحت بود. اینجا پیغمبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در پاسخ فاطمه(سلام‌الله‌علیه) یک دفترچه و نوشته‌ای را به او دادند، فرمودند: «آن‌چه در این کریسه هست، این را فرا بگیر!» حضرت به آن کریسه (دفترچه) نگاه کردند، این جمله در آن بود: «آن کس که ایمان به خدا و روز رستاخیز دارد، همسایه‌ی خود را آزار ندهد.» چه همسایه‌ی محل سکونت، چه همسایه‌ی محل کار، چه همسفری که با انسان همراهی کند.
همسایه، یعنی کسی که همراه با انسان است و همچنین «مهمان خود را اکرام کند.» این هم یک اصلی از اصول انسانیّت است. فقط این نیست که تعارفات و تشریفات رعایت بشود؛ نه، کسی که بر شما وارد شد، او را باید گرامی بدارید، مهمان را باید گرامی بدارید. اکرام کردن یعنی گرامی داشتن. گرامی داشتن طرق مختلف و شئون مختلفی دارد. این اهتمام به انگیزه‌ی یک انسان است که بلند شده آمده سراغ شما، وارد منزل شما یا محل کار شما مثلاً شده. این، شامل ارباب رجوع هم هست، ارباب رجوعی که به انسان مراجعه می‌کند، به یک معنا این‌ها هم ضیف هستند، باید انسان این‌ها را گرامی بدارد. «اگر بناست حرفی بزند، حرف نیکو بزند یا اگر حرف نیکویی ندارد، ساکت بماند.» آن‌چه می‌خواهید بگویید، منطق شما، کلام شما باید نیکو باشد. حال، نیکو بودن یا ذکر خداست، یا تعلیم معارف الهیه است یا انس با دوستان است یا تحبیب بین برادران است و از این قبیل، این‌ها همه‌اش خیر است. اگر خیری نیست، سکوت کند.» (لسه‌ی درس خارج فقه مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۳/۷/۹۰)
