به گزارش شهدای ایران، پس از گذشت 7سال، جنگ در سوریه رو به پایان است و قدرت‌های منطقه به فکر قدم گذاشتن در مراحل جدید آن هستند. از این رو مذاکرات و اقدامات دیپلماتیک پیرامون مسئله سوریه در سه محور در حال پیگیری می­باشد.

در اوایل آذر ماه سال 1396 (22 نوامبر 2017) روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه در شهر سوچی روسیه دیدار و درباره آینده سوریه گفتگو و برنامه دور بعدی مذاکراتشان را برای اوایل سال آینده تنظیم کردند. محورهای اصلی بیانیه‌ی پایانی نشست سوچی شامل دعوت از همه‌ی گروه‌های سوری برای مذاکره بدون پیش شرط، سیادت و استقلال و وحدت اراضی سوریه، ایجاد راه حل سیاسی مبتنی بر انتخابات آزاد و شفاف، تقویت مناطق کاهش تنش و نیز اعلام همکاری دولت‌های ترکیه، ایران و روسیه برای راه حل صلح‌آمیز سوریه در چارچوب بیانیه 2254 بوده است.

در محور دوم، جریان مورد حمایت عربستان، معارضان و توافق مورد نظر آنها در نشست ریاض2 قرار دارد. طبق این توافق که در تقابل با نظرات محور مقاومت و روسیه قرار دارد، برکناری بشار اسد و آغاز مرحله انتقالی مطرح شده است. نصر الحریری، رئیس نشست ریاض در پایان دومین دور نشست ریاض تاکید کرده است که مرحله‌ی انتقالی سوریه باید با کنار رفتن اسد آغاز شود. او همچنین اظهار داشته است که نشست سوچی به راه حل سیاسی سوریه کمک نخواهد کرد.

در محور سوم، پس از هشت دور مذاکرات، در 28 نوامبر(7 آذر 96) آخرین دور از مذاکرات مورد حمایت سازمان ملل بین نمایندگان رئیس جمهور سوریه، استفان دی میستورا نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه و نماینده معارضان در ژنو آغاز و شانزده روز بعد به پایان رسید. نشستی که متاثر از بیانیه نشست ریاض 2 و اظهارات دی میستورا مبنی بر "درخواست از روسیه برای فشار به دمشق برای برگزاری انتخابات" بدون نتیجه ملموس پایان یافت.

عملکرد نظامی - سیاسی روسیه در بحران سوریه

روسیه با حضور نظامی و دیپلماتیک خود، یکی از بازیگران اصلی در صحنه درگیری­های سوریه بوده است. روسیه در سپتامبر 2015 برای نابودی داعش و بنا به درخواست رسمی دولت سوریه، وارد این کشور شد و در تقابل با تلاش­های عربستان و آمریکا برای تغییر حکومت در سوریه قرار گرفت.

پوتین هدف از عملیات نظامی در سوریه را "ثبات بخشی به قدرت قانونی سوریه و فراهم کردن شرایطی برای ایجاد تفاهم سیاسی" اعلام کرد. حال بعد از گذشت بیش از دو سال، مشارکت نظامی روسیه به نتیجه نهایی خود رسیده است و پس از اعلام آزاد سازی تمام مناطق تحت تصرف داعش، پوتین در سفر خود به سوریه، دستور خروج نیروهای نظامی این کشور را اعلام کرده است.

چند ماه پیش از دستور پوتین و در آگوست 2017 ، نیروی هوایی روسیه اعلام کرد که این کشور 28 هزار عملیات نظامی انجام داده و 90 هزار مورد از زیرساخت­های گروه های تروریستی را مورد هدف قرار داده است.

طبق اعلام برخی منابع غیررسمی، روسیه در این عملیات­ها بیش از 4 هزار نیروی وابسته به گروه تروریستی داعش و نزدیک به 4 هزار نفر از نیروهای تروریستی وابسته به النصره(وابسته به القاعده) را به هلاکت رسانده است.

در طول جنگ، نگاه مسکو به بشار اسد به مثابه فردی بود که می‌توانست در مقابل هرج و مرج ایستادگی کند. هم اکنون حکومت بشار اسد پایدار و گروه تروریستی داعش شکست خورده است. البته جنگ هنوز به پایان نرسیده است، ولی تمرکز اصلی بر روی راه حل­های سیاسی در حال افزایش یافتن است و روسیه نیز همچنان که در جنگ درگیر بود، در فرایند صلح نیز خود را دخیل می داند.

با توجه به این مسئله، روسیه با بازیگران متعددی در درون سوریه و همچنین با سایر بازیگران منطقه، دارای تعامل می­باشد. این کشور در تلاش برای ایجاد مناطق عاری از خشونت و توقف جنگ- حتی در مناطق تحت کنترل معارضان دولت سوریه- می­باشد. مسکو تلاش می‌کند تا زمینه‌های مشترک میان تمام جناح­های متخاصم را یافته و راه را برای برخی از اشکال تشکیل دولت ائتلافی باز نماید.

علاوه بر این؛ روسیه روابط سیاسی و نظامی خود را با کردها نیز حفظ و در نسبت با آن، مناسبات خود با ایران، ترکیه و اعراب را بالانس کرده است. روسیه بر وحدت سرزمینی سوریه تاکید دارد. چنان که در عراق چنین هدفی داشت و از حمایت کردهای عراقی امتناع کرد. از این رو منافع ملی روسیه در حفظ ارتباط با تمام بازیگران بوده است.

البته روسیه تنها قدرت خارجی حاضر در سوریه نبوده است. اگرچه روسیه با حمایت نیروی هوایی خود از حکومت بشار اسد حمایت کرده است، اما این ایران و محور مقاومت بودند که در نبرد زمینی بیشترین مجاهدت ها را کردند و اگر این مجاهدت ها و جانفشانی ها نبود، قطعا روسیه توان مقابله با تروریست ها را در سوریه نداشت. در گذشته ایران و سوریه سوابق مشترک تاریخی را تجربه کرده­اند. چنان که سوریه جزو تنها کشورهای حامی ایران در زمان جنگ با صدام بوده و در مقابل، ایران از سوریه جهت کمک به حزب الله لبنان و شکل گیری محور مقاومت بهره­مند شده است. از این رو روسیه نمی‌تواند نقش ایران را به عنوان یک قدرت منطقه­ ای و به عنوان یک همسایه که فرصت­های همکاری اقتصادی-امنیتی زیادی را پیشنهاد داده است؛ نادیده بگیرد.

به گزارش وب­سایت آمریکایی فارین افرز؛ تعامل روسیه با ایالات متحده در سوریه نیز، عمدتا بر روی تفکیک نظامی و با هدف جلوگیری از وقوع اصطکاک بین نیروهای مسلح دو کشور می­باشد. مسکو و واشینگتن در ایجاد مناطق عاری از خشونت با یکدیگر همکاری داشته اند. البته این همکاری در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ بسیار کمتر از دوران ریاست جمهوری باراک اوباما بوده است. در سال 2015 و 2016 روس­ها در مورد یک راه حل مشترک دیپلماتیک با آمریکا موافقت کردند. اما اکنون، روس­ها بدون تعامل با واشینگتن، در عوض با ترک‌ها و ایرانی­ها همکاری می‌کند.

روسیه دریافته است که با کاهش جنگ، مسئله بازسازی سوریه مطرح می‌شود و دیگران-چین، اروپا و ژاپن- به سمت این کشور حرکت خواهند کرد. از این رو ، مسکو در پی همکاری با این بازیگران برای تضمین سودآوریِ بازسازی و تامین مالی آن توسط حامیان بین المللی می­باشد. چنان که طبق اعلام نماینده ویژه سازمان ملل در سوریه، هزینه ساخت دوباره سوریه معادل 250 میلیارد دلار برآورد شده است.

البته روسیه علاوه بر مسئله بازسازی، حضور دائمی هوایی و دریایی خود را نیز حفظ خواهد کرد و طبق قراردادی که در سال 2015 و 2016  با سوریه به امضا رسانده است، پایگاه هوایی حمیمیم و تاسیسات دریایی طرطوس(که به یک پایگاه منظم دریایی ارتقاء یافته است) را تا دهه­ها پس از پایان جنگ پا برجا نگاه خواهد داشت.

همچنین نیروهای نظامی سوریه به تسلیحات و تجهیزات روسی تکیه داشته و نیروهای نظامی روسیه به مشاوره و آموزش همکاران سوری خود ادامه خواهند داد. این مسئله سوریه را به اصلی­ترین پایگاه نظامی روسیه در خاورمیانه تبدیل خواهد کرد.

نتیجه:

برقراری صلح در سوریه و آن هم در زمانی که پایان داعش اعلام شده است، به مانند زمان جنگ؛ نیازمند همکاری سیاسی- امنیتی و همچنین مشارکت اقتصادی ایران و روسیه می­باشد. در این بین، جلوگیری از سهم خواهی دیپلماتیک و ممانعت از تلاش برای گنجاندن پیش شرط­های القاء شده توسط عربستان سعودی، رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا، شرط اصلی به سرانجام رسیدن روند نهایی صلح در این کشور می­باشد.

این سه عنصر مداخله گر، همچنان تقسیم و تجزیه سوریه را از طریق تاکید بر برکناری بشار اسد و در دفاع از نیروهای نیابتی خود دنبال می­کنند. سیاستی که اگر چه در عرصه نظامی شکست خورده است اما همچنان از طریق دیپلماتیک پیگیری می­شود. از این رو تلاش­های دیپلماتیک متقابل، باید در نسبتی معادل با پیروزی­­های صورت گرفته در میدان­های نبرد پیگیری شود.

منابع:

1.https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-12-13/putins-plan-syria?cid=int-lea&pgtype=hpg

2.https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2017-12-14/israel-draws-redline-syria?cid=int-lea&pgtype=hpg

3.http://tabyincenter.ir/22682/

4. http://eng.mil.ru/en/news_page/country/more.htm?id=12139759@egNews