شهدای ایران: روزگاری می گفتند رهبر انقلاب مانع مذاکره با آمریکا در موضوع هسته ای و رفع معضلات اقتصادی در کشور است! این خط خبری بود که به شدت به صورت تلویحی در رسانه های داخلی ملهم از غرب و رسانه های بیگانه پیگیری می شد.



به گزارش جهان، زمانیکه دولت ها به جای پیگیری سیاست های قدرت درون زا و یکی از شاخص های آن یعنی اقتصاد مقاومتی در هنگامه بحران های اقتصادی مانند سال 1390، نگاهشان به آنسوی مرزها بود و دوقطبی مذاکره یا تحریم در انتخابات 1392 اوج گرفت، باب گفتگوهای مستقیم با آمریکا نیز برقرار شد تا دیگر بهانه ای برای کار کردن و حل مشکلات اقتصادی و معیشتی باقی نماند.

هرچند پرداختن به موضوع فعالین و جریان هایی که مذاکره مستقیم با کدخدا یا آمریکا را حل المسائل تمامی مشکلات می دانستند، نیاز به بحث جداگانه ای دارد، اما این خط فکری همواره در طول 4 دهه به انحاء مختلف پیگیری می شد و برای اولین بار وزیر خارجه ایران و آمریکا سر یک میز نشسته اند و روسای جمهور دوکشور نیز 20 دقیقه تلفنی صحبت کردند. آن زمان خوشبینی های فراوانی پیرامون این ملاقات ها شکل گرفت و به نحوی حامیان مذاکره مستقیم خود را پیروز سال ها چانه زنی بر سر این موضوع یافتند.

آزمون برجام و مذاکرات مستقیم با آمریکا فرصتی برای اثبات بدعهدی های واشنتگتن و عدم پایبندی این کشور به تعهدات خود با تهران بود. هرچند مقام معظم رهبری همواره از مذاکره کنندگان و دولت روحانی حمایت کردند ولی در عین حال در ابتدا و اوج مذاکرات اعلام کردند که به آن خوشبین نیستند!

در آن زمان نیز عده ای سعی کردند عدم خوشبینی رهبری را غیرواقع بینانه جلوه دهند، اما سیر حوادث ثابت کرد علی رغم پشتیبانی بی سابقه و بی نظیر نظام از مذاکرات، آمریکا به هیچ وجه قابل اعتماد نیست و برجام بهانه ای برای فشار بیشتر شد.

در این رابطه بررسی سیر مواضع رهبری درباره بی اعتمادی به آمریکا قابل اعتنا و عبرت آموز است و می تواند به عنوان یکی از اصول واقعی شناخت سیاست بین الملل و سیاست های آمریکا تدریس شود.

رهبر معظم انقلاب در 12 آبان 1392 که مذاکرات هسته ای در دولت جدید شروع شده بود، در سخنرانی خود به بحث مذاکره و عدم خوشبینی خود از این مذاکرات اشاره کردند: " بنده اوّلِ امسال در مشهد مقدّس در سخنرانی گفتم [که‌] مذاکره در موضوعات خاص اشکالی ندارد؛ منتها گفتم من اعتماد ندارم، خوشبین نیستم به مذاکره، لکن میخواهند مذاکره کنند، بکنند؛ ما هم به اذن‌الله ضرری نمیکنیم."

اما نکته ای بسیار جالب در این سخنرانی، اشاره به مذاکرات سال 82 و تعلیق دو ساله غنی سازی در مذاکره با تروئیکای اروپایی بود. امری که در حال حاضر با تهدید خروج آمریکا از برجام، در حال تکرار شدن است و برخی در داخل اصرار دارند می توانند برجام را با غرب منهای آمریکا نیز ادامه داد. مقام معظم رهبری در آن سخنرانی عنوان کردند: " مثل تجربه‌ای که در سال ۸۲ و ۸۳ در زمینه‌ی تعلیق غنی سازی انجام گرفت، که آن‌وقت تعلیق غنی سازی را در مذاکرات با همین اروپاییها، جمهوری اسلامی برای یک مدّتی پذیرفت. خب ما دو سال عقب افتادیم، لکن به نفع ما تمام شد. چرا؟ چون فهمیدیم که با تعلیق غنی سازی، امید همکاری از طرف شرکای غربی مطلقاً وجود ندارد. اگر ما آن تعلیق اختیاری را - که البتّه به‌نحوی تحمیل شده بود، لکن ما قبول کردیم، مسئولین ما قبول کردند - آن روز قبول نکرده بودیم، ممکن بود کسانی بگویند خب یک ذرّه شما عقب‌نشینی میکردید، همه‌ی مشکلات حل میشد، پرونده‌ی هسته‌ای ایران عادی میشد. آن تعلیق غنی سازی این فایده را برای ما داشت که معلوم شد با عقب‌نشینی، با تعلیق غنی سازی، با عقب افتادن کار، با تعطیل کردن بسیاری از کارها مشکل حل نمیشود؛ طرف مقابل دنبال مطلب دیگری است؛ این را ما فهمیدیم، لذا بعد از آن شروع کردیم غنی سازی را آغاز کردن."

رهبری در یکی از فرازهای خود در 22 مرداد 1393، به این نکته اشاره کردند که برخی وانمود می کنند، با نشستن با آمریکا در دور یک میز مشکلات حل می شود ولی ایشان مذاکره با آمریکا را باعث پرتوقع تر شدن آنها ارزیابی کردند:" البته در زمینه‌ی ادامه‌ی مذاکرات هسته‌ای، منع نمی‌کنیم و کاری که دکتر ظریف و دوستانشان شروع کردند و تا امروز هم خوب پیش رفتند دنبال می‌شود اما این، یک تجربه‌ی ذی قیمت دیگر برای همه بود که متوجه شویم نشست و برخاست و حرف زدن با آمریکایی ها، مطلقاً تأثیری در کم کردن دشمنی آنها ندارد و بدون فایده است."

خسارت محض نامیدن برجام
با امضای توافق هسته ای یا برجام در تیرماه 1394، تلاش در داخل کشور برای شروع برجام های دیگر در موضوعات چوی منطقه ای شروع شد تا برجام هسته ای را سنگ بنای آغاز مذاکرات جدید در ظرفیت ها و پتانسیل های ایران در منطقه قرار دهند. هرچند این اقدامات و اظهارات از خوشبینی توافق هسته ای و تکرار آن در موضوعات مورد اختلاف حاصل شده بود اما تدبیر آن بود تا برجام در آزمون زمان قرار گیرد و تعهدات متقابل در بوته عمل، آزمایش شود. امری که در نهایت با زیاده خواهی های غرب و به خصوص آمریکا همراه شد و با تحریم های جدید، راه را برای بی تاثیر کردن تعلیق تحریم های هسته ای گشودند.

مقام معظم رهبری در نخستین روز بهار 1395، در سخنرانی شان در مشهد، به راهبرد آمریکا برای تحت فشار قرار دادن ایران در اصول و قدرت دفاعی و منطقه ای ایران پرداختند و برجام را خسارت محض نامیدند: قضیه از این هم بالاتر است؛ تدریجاً موضوع را به این خواهند کشاند که اصلاً چرا نیروی قدس تشکیل شده است، چرا سپاه تشکیل شده، چرا سیاستهای داخلی جمهوری اسلامی طبق قانون اساسی، باید با اسلام تطبیق داده بشود؛ مطلب به اینجاها میرسد. شما وقتی در مقابل دشمن، درحالی‌که میتوانید ایستادگی کنید -که بعداً عرض خواهم کرد- عقب‌نشینی کردید، دشمن جلو می‌آید -دشمن متوقّف نمیشود- و کم‌کم کار را به اینجا میرسانند که اینکه شما میگویید دولت جمهوری اسلامی، مجلس شورای اسلامی و قوّه‌ی قضائیه باید برطبقِ احکام اسلام و شریعت اسلامی باشد، اینها برخلاف آزادی است و لیبرالیسم اینها را قبول ندارد؛ کم‌کم به اینجاها میرسد. اگر عقب‌نشینی کردیم، عقب‌نشینی به این نقطه‌ها منتهی خواهد شد که [بگویند] شورای نگهبان چه نقشی در جامعه دارد و چرا باید شورای نگهبان به‌خاطر مخالفت با شرع قوانین را بردارد؟ حرف اینجا است. این همان چیزی است که بنده بارها عرض کرده‌ام که این، تغییر سیرت جمهوری اسلامی است."

خسارت محض نامیدن برجام، در ابتدای سال 1395 و با فاصله زمانی تقریبا 20 ماهه با اقدام ترامپ در بی اعتبار کردن آن، یک تعبیری بود که برخی خوش خیالان و یا مغرضین در آن زمان در مقابل آن موضع گرفتند و آن را حاصل بدبینی تاریخی رهبری به آمریکا تعبیر کردند!: "کسانی که امید میبندند به اینکه بنشینیم با آمریکا در فلان مسئله مذاکره کنیم و به یک نقطه‌ی توافقی برسیم -یعنی ما یک تعهّدی بکنیم، طرف مقابل هم یک تعهّدی بکند- از این غفلت میکنند که ما ناگزیر باید به همه‌ی تعهّدهای خود عمل کنیم [امّا] طرف مقابل با طُرق مختلف، با شیوه‌های مختلف، با خدعه، با تقلّب سر باز میزند و به تعهّدهایی که کرده است عمل نمیکند. این چیزی است که ما امروز در مقابل چشم خودمان داریم می‌بینیم؛ یعنی خسارت محض."

رهبری در 25 خرداد 1395 بار دیگر به اظهارات چند سال قبل خود درباره عواقب عقب نشینی دربرابر آمریکا اشاره کردند که دقیقا این اظهارات در حال حاضر با سرعت بیشتری در حال پیگیری است و ترامپ علنا آن را اعلام کرده است: "من دو سه سال قبل از این در اوایل این قضیّه‌ی مذاکرات هسته‌ای،(۱۴) گفتم آمریکایی‌ها از همین الان به ما بگویند اگر جمهوری اسلامی تا کجا عقب‌نشینی کند، آنها دیگر دشمنی نمیکنند؛ این را بگویند. اگر مسئله‌ی هسته‌ای حل شد، دیگر قضیّه تمام است؟ خب حالا قضیّه‌ی هسته‌ای حل شده، ببینید تمام است قضیّه؟ قضیّه‌ی موشکها پیش آمد؛ قضیّه‌ی موشکها حل بشود، قضیّه‌ی حقوق بشر است؛ قضیّه‌ی حقوق بشر حل بشود، قضیّه‌ی شورای نگهبان است؛ قضیّه‌ی شورای نگهبان حل بشود، قضیّه‌ی اصل رهبری و ولایت فقیه است؛ قضیّه‌ی ولایت فقیه حل بشود، قضیّه‌ی اصل قانون اساسی و حاکمیّت اسلام است؛ اینها است، دعوا سر چیزهای جزئی نیست. بنابراین این تصوّر، تصوّر غلطی است."

نقض برجام برابر با نقض آن توسط ایران خواهد بود
مقام معظم رهبری پس از به سرانجام رسیدن توافق هسته ای، بارها بر بدعهدی و بی اعتمادی به آمریکا اظهار نظر کردند و دلیل بی فایده بودن مذاکرات را نیز همین دانستند. ایشان در دیدار با اقشار مختلف مردم در 11 مرداد 1395 اینگونه به تببین مسائل پرداختند: "وقتی ثابت شد که دشمن، دشمن نابکار است، دشمنی است که در عمل، از نقض عهد هیچ ابائی ندارد... با این [دشمن‌] نمیشود وارد مذاکره شد. اینکه بنده سالها است دائم تکرار میکنم که با آمریکا مذاکره نمیکنیم علّتش این است."،" تجربه برجام به ما نشان داد که ما در هیچ مسئله‌ای نمیتوانیم [باآمریکا] مثل یک طرف مورد اعتماد بنشینیم صحبت کنیم."،" مرتّب تکرار کردم که به آمریکایی‌ها نمیشود اعتماد کرد -بعضی‌ها سختشان بود قبول کنند- امّا امروز خود مسئولین ما [میگویند]."

رهبر معظم انقلاب در بیاناتی دلسوزانه و حکیمانه ای در 3 آذر 1395 یعنی در دورانی که دونالد ترامپ انتخاب شده بود ولی باراک اوباما همچنان در کاخ سفید بود، با انتقاد از تمدید قانون 10 ساله تحریم ها، آن را نقض برجام دانستند و تاکید کردند که برجام نباید وسیله ای برای فشار به مردم ایران شود: "حرف من در این زمینه به مسئولین و به مردم این است که این توافق هسته‌ای که اسمش را گذاشته‌اند برجام، نباید تبدیل بشود به یک وسیله‌ای برای فشار هرچند وقت یک‌باری از سوی دشمن به ملّت ایران و به کشور ما؛ یعنی نباید اجازه بدهیم که این را وسیله‌ی فشار کنند."

در ماههای اخیر نیز رهبری در بخشی از بیانات خویش به تخلفات و بدعهدی ها و همچنین غیرقابل اعتماد بودن آمریکا پرداخته بودند اما آنچه قابل تامل بود، بیانات ایشان در خرداد سال گذشته همزمان با تهدید ترامپ در رقابت های انتخاباتی مبنی بر نقش و آتش زدن برجام بود. مقام معظم رهبری راهبرد ایران را در آن زمان اینگونه قاطعانه بیان کردند: "ما البتّه برجام را ابتدائاً نقض نخواهیم کرد؛ این را همه بدانند! ما نقض نمیکنیم برجام را لکن اگر طرف مقابل نقض کند که حالا همین‌طور این کسانی که نامزد ریاست جمهوری آمریکایند، مدام دارند تهدید میکنند که ما می‌آییم پاره میکنیم، نقض میکنیم، اینها اگر پاره کردند، ما آتش میزنیم. اینکه حالا نقض نمیکنیم، متّکی است به دستور قرآن: اَوفوا بِالعَهد؛ بالاخره یک معاهده‌ای است انجام داده‌ایم، نمیخواهیم معاهده را ما به هم بزنیم؛ و آنکه اگر آنها نقض کردند، ما هم نقض خواهیم کرد، این هم متّکی است به آیه‌ی قرآن: وَ اِمّا تَخافَنَّ مِن قَومٍ خِیانَةً فَانبِذ اِلَیهِم عَلی‌ سَوآء؛(۲) اگر آن طرف نقض کرد نقض کن. «فَانبِذ» یعنی پرتاب کن طرف خودش، رد کن. بنابراین ما تابع اصول قرآنی هستیم؛ هم در این طرف قضیّه، هم در آن طرف قضیّه."