قمه زنی از جمله کارهایی است که صراحتا در قرآن کریم، خداوند درباره آن بسیار صحبت کرده است.
شهدای ایران: برپایی مجلس عزا و یا یادبود عزیز از دست رفته، از جمله مراسم‌هایی است که هر کشور با توجه به مذهب و رسوم خاص خود آن را اجرا می‌کند، گاهی مانند خاکسپاری در دین اسلام و مسیحیت و یا سوزاندن و به آب سپردند به نمایش درمی‌آید.
کشور ایران، با توجه به حاکمیت اسلامی و آداب و رسوم مختلف، تعریف های متفاوتی را در برگزاری مراسم های عزاداری بیان کرده است که همه قومیت‌ها در رعایت احکام اسلامی با هم متحد هستند.
ماه محرم و نحوه عزاداری بر مصیبت عظمای اهل بیت(ع)، شهادت سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) و یارانشان نیز بنا به آیین های مختلف عزاداری، مانند مراسم تشت گذاری، گِل مالی و ... متفاوت بوده است.
در این بین گاهی یک رفتار غلط تبدیل به رسمی می شود که هیچ ریشه و اساس درستی ندارد، قمه زنی نیز از جمله رفتاری است که صراحتا در قرآن کریم، خداوند آن را با گناه شمردن لطمه وارد کردن بر بدن، نفی می کند.
حکم ضرر رساندن به خود از نگاه قرآن کریم
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَيْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحيماً»
ای اهل ایمان! اموال یکدیگر را در میان خود به باطل [و از راه حرام و نامشروع] مخورید، مگر آنکه تجارتی از روی خشنودی و رضایت میان خودتان انجام گرفته باشد؛ و خودکشی نکنید؛ زیرا خدا همواره به شما مهربان است. ( نساء ۲۹)
در تفسیر این آیه بنا به استناد از تفسیر نور حجت الاسلام والمسلمین محسن قرائتی:
رمز اینکه نهى از قتل، «لا تَقْتُلُوا» بدنبال نهى از حرام‌خورى، «لا تَأْکُلُوا» آمده است، شاید آن باشد که سیستم اقتصادى ناسالم، زمینه‌ى قیام محرومان علیه زراندوزان و بروزدرگیرى‌ها و پیدایش قتل و هلاکت جامعه است.
امام صادق علیه السلام به هنگام تلاوت این آیه فرمود:: کسى که قرض بگیرد و بداند که نمى‌تواند بازپرداخت کند، مال باطل خورده است. امام باقر علیه السلام در ذیل آیه فرمود: ربا، قمار، کم‌فروشى و ظلم از مصادیق باطل است.
رسول خدا صلى الله علیه و آله درباره وضو و غسل با آب سرد، آنجا که خطر جانى دارد فرمود: «وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحِیماً».
امام صادق علیه السلام فرمود: اگر مسلمانى به تنهایى وارد منطقه‌ى کفّار شد و کشته شد، خودکشى کرده است.
کشتن رهبران معصوم یکى از مصادیق خودکشى و به هلاکت انداختن جامعه است، امام صادق علیه السلام درباره‌ى «لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ» فرمودند: یعنى اهل‌بیت پیامبر خود را نکشید.
همچنین در سوره بقره آیه 195 اشاره شده است: «وَ أَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»
و در راه خدا، انفاق كنید! و (با ترك انفاق)، خود را به دست خود، به هلاكت نیفكنید! و نیكى كنید! كه خداوند، نیكوكاران را دوست مىدارد.
علامه امین عاملی در اینباره بیان می کند: «قمه زنی و اعمالی دیگر از این قبیل در مراسم عزاداری حسینی به حکم عقل و شرع حرام است و زخمی ساختن سر، که نه سود دنیوی دارد و نه اجر اخروی، ایذاء نفس است که خود در شرع حرام است و در مقابل این عمل، شیعه اهل بیت را در انظار دیگران مورد تمسخر قرار داده و آنها را وحشی قلمداد می کنند . شکی نیست که این اعمال ناشی از وساوس شیاطین بوده و موجب رضایت خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت اطهار علیهم السلام نیست .»
حکم قمه‌زنی به فتوای مراجع تقلید
اما سوال اینجاست، قمه زدن و یا لطمه وارد کردن به بدن اسلام از نظر مراجع تقلید چه حکمی دارد؟
امام خمینی رحمه الله: اگر موجب ضرر نباشد مانع ندارد، ولی در این زمان این عمل نشود .
مقام معظم رهبری: قمه زنى علاوه بر اینكه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمیشود و سابقهاى در عصر ائمه «علیهم السلام» و زمانهاى بعد از آن ندارد و تأییدى هم به شكل خاص یا عام از معصوم «علیه السلام» در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می‌شود بنابراین در هیچ حالتى جایز نیست. (رساله اجوبه، سوال 1461)
آیت الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):قمه زنی قطعا حرام است و باید از انجام اعمالی که موجب وهن مذهب و یا آسیب به بدن می شود اجتناب کرد.
آیت الله سیستانی(دام ظلّه):باید از کارهایی که عزاداری را خدشه دار می کند اجتناب شود .
آیت الله جوادی آملی: چیزی که مایه وهن اسلام و مایه هتک حرمت عزادارای است جایز نیست، انتظار می رود از قمه زنی و مانند آن پرهیز شود.
آیت الله فاضل لنکرانی: توجه به گرایشی كه نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در اكثر نقاط جهان پیدا شده است و ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام، شناخته می‌شود و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام، مطرح است، لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان، حضرت امام حسین ـ علیه السلام ـ به گونه‌ای عمل شود، كه موجب گرایش بیشتر و علاقه‌مندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد. پیداست در این شرایط، مسئله قمه زدن نه تنها چنین نقشی ندارد، بلكه به علت عدم قابلیت پذیرش، و نداشتن هیچ گونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است، شیعیان علاقه‌مند به مكتب امام حسین ـ علیه السلام ـ از آن خودداری نمایند؛ و چنان چه در این مورد، نذری وجود داشته باشد؛ نذر واجد شرایط صحت و انعقاد نیست.
آیت الله نوری همدانی: عزاداران محترم و متعهد به جای اینکه قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن باشند قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف آنان می باشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنها را به مخاطره می اندازند بکوبند . خداوند توفیق بیشتر برای پیمودن این راه به همه ی مسلمانان عنایت بفرماید.
آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی: عزاداری حضرت سید‌الشهداء-سلام‌الله علیه- پشتوانه‌ی بقای اسلام و تثبیت تشیع است از این جهت باید به نحوی برگزار شود که اولا تمام ضوابط شرعی در آن رعایت شود.
ثانیا: موجب جذب و گرایش دیگران به راه حسین‌بن‌‌علی علیه‌السلام شود، بنابراین از هر نوع ابزار و ادوات که مایه‌ی خونریزی می‌شود، خودداری کنید.
آیت الله بهجت (ره): ازهرعملی كه باعث وهن به تشیع می شود باید پرهیز نمود.
ناگفته پیداست که ایرادی بر مویه، عزاداری سالار شهیدان (ع) و مظلومیت اهل بیت (ع) نیست، چه زیبا است که به جای لطمه وارد کردن و انجام فعلی به اشتباه، نیکوترین مسیر را با صدقه دادن و اهدای خون در پایگاه های سلامت طی کنیم. مسیری که چند سالی است پایگاه های اهدای خون، با عنوان «نذر خون» در روزهای تاسوعا و عاشورا، برای یاری رساندن به بیماران، میزبان مردم می شوند.
کشور ایران، با توجه به حاکمیت اسلامی و آداب و رسوم مختلف، تعریف های متفاوتی را در برگزاری مراسم های عزاداری بیان کرده است که همه قومیت‌ها در رعایت احکام اسلامی با هم متحد هستند.
ماه محرم و نحوه عزاداری بر مصیبت عظمای اهل بیت(ع)، شهادت سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع) و یارانشان نیز بنا به آیین های مختلف عزاداری، مانند مراسم تشت گذاری، گِل مالی و ... متفاوت بوده است.
در این بین گاهی یک رفتار غلط تبدیل به رسمی می شود که هیچ ریشه و اساس درستی ندارد، قمه زنی نیز از جمله رفتاری است که صراحتا در قرآن کریم، خداوند آن را با گناه شمردن لطمه وارد کردن بر بدن، نفی می کند.
حکم ضرر رساندن به خود از نگاه قرآن کریم
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَيْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحيماً»
ای اهل ایمان! اموال یکدیگر را در میان خود به باطل [و از راه حرام و نامشروع] مخورید، مگر آنکه تجارتی از روی خشنودی و رضایت میان خودتان انجام گرفته باشد؛ و خودکشی نکنید؛ زیرا خدا همواره به شما مهربان است. ( نساء ۲۹)
در تفسیر این آیه بنا به استناد از تفسیر نور حجت الاسلام والمسلمین محسن قرائتی:
رمز اینکه نهى از قتل، «لا تَقْتُلُوا» بدنبال نهى از حرام‌خورى، «لا تَأْکُلُوا» آمده است، شاید آن باشد که سیستم اقتصادى ناسالم، زمینه‌ى قیام محرومان علیه زراندوزان و بروزدرگیرى‌ها و پیدایش قتل و هلاکت جامعه است.
امام صادق علیه السلام به هنگام تلاوت این آیه فرمود:: کسى که قرض بگیرد و بداند که نمى‌تواند بازپرداخت کند، مال باطل خورده است. امام باقر علیه السلام در ذیل آیه فرمود: ربا، قمار، کم‌فروشى و ظلم از مصادیق باطل است.
رسول خدا صلى الله علیه و آله درباره وضو و غسل با آب سرد، آنجا که خطر جانى دارد فرمود: «وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحِیماً».
امام صادق علیه السلام فرمود: اگر مسلمانى به تنهایى وارد منطقه‌ى کفّار شد و کشته شد، خودکشى کرده است.
کشتن رهبران معصوم یکى از مصادیق خودکشى و به هلاکت انداختن جامعه است، امام صادق علیه السلام درباره‌ى «لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ» فرمودند: یعنى اهل‌بیت پیامبر خود را نکشید.
همچنین در سوره بقره آیه 195 اشاره شده است: «وَ أَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»
و در راه خدا، انفاق كنید! و (با ترك انفاق)، خود را به دست خود، به هلاكت نیفكنید! و نیكى كنید! كه خداوند، نیكوكاران را دوست مىدارد.
علامه امین عاملی در اینباره بیان می کند: «قمه زنی و اعمالی دیگر از این قبیل در مراسم عزاداری حسینی به حکم عقل و شرع حرام است و زخمی ساختن سر، که نه سود دنیوی دارد و نه اجر اخروی، ایذاء نفس است که خود در شرع حرام است و در مقابل این عمل، شیعه اهل بیت را در انظار دیگران مورد تمسخر قرار داده و آنها را وحشی قلمداد می کنند . شکی نیست که این اعمال ناشی از وساوس شیاطین بوده و موجب رضایت خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت اطهار علیهم السلام نیست .»
حکم قمه‌زنی به فتوای مراجع تقلید
اما سوال اینجاست، قمه زدن و یا لطمه وارد کردن به بدن اسلام از نظر مراجع تقلید چه حکمی دارد؟
امام خمینی رحمه الله: اگر موجب ضرر نباشد مانع ندارد، ولی در این زمان این عمل نشود .
مقام معظم رهبری: قمه زنى علاوه بر اینكه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمیشود و سابقهاى در عصر ائمه «علیهم السلام» و زمانهاى بعد از آن ندارد و تأییدى هم به شكل خاص یا عام از معصوم «علیه السلام» در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می‌شود بنابراین در هیچ حالتى جایز نیست. (رساله اجوبه، سوال 1461)
آیت الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):قمه زنی قطعا حرام است و باید از انجام اعمالی که موجب وهن مذهب و یا آسیب به بدن می شود اجتناب کرد.
آیت الله سیستانی(دام ظلّه):باید از کارهایی که عزاداری را خدشه دار می کند اجتناب شود .
آیت الله جوادی آملی: چیزی که مایه وهن اسلام و مایه هتک حرمت عزادارای است جایز نیست، انتظار می رود از قمه زنی و مانند آن پرهیز شود.
آیت الله فاضل لنکرانی: توجه به گرایشی كه نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در اكثر نقاط جهان پیدا شده است و ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام، شناخته می‌شود و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام، مطرح است، لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان، حضرت امام حسین ـ علیه السلام ـ به گونه‌ای عمل شود، كه موجب گرایش بیشتر و علاقه‌مندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد. پیداست در این شرایط، مسئله قمه زدن نه تنها چنین نقشی ندارد، بلكه به علت عدم قابلیت پذیرش، و نداشتن هیچ گونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است، شیعیان علاقه‌مند به مكتب امام حسین ـ علیه السلام ـ از آن خودداری نمایند؛ و چنان چه در این مورد، نذری وجود داشته باشد؛ نذر واجد شرایط صحت و انعقاد نیست.
آیت الله نوری همدانی: عزاداران محترم و متعهد به جای اینکه قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن باشند قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف آنان می باشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنها را به مخاطره می اندازند بکوبند . خداوند توفیق بیشتر برای پیمودن این راه به همه ی مسلمانان عنایت بفرماید.
آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی: عزاداری حضرت سید‌الشهداء-سلام‌الله علیه- پشتوانه‌ی بقای اسلام و تثبیت تشیع است از این جهت باید به نحوی برگزار شود که اولا تمام ضوابط شرعی در آن رعایت شود.
ثانیا: موجب جذب و گرایش دیگران به راه حسین‌بن‌‌علی علیه‌السلام شود، بنابراین از هر نوع ابزار و ادوات که مایه‌ی خونریزی می‌شود، خودداری کنید.
آیت الله بهجت (ره): ازهرعملی كه باعث وهن به تشیع می شود باید پرهیز نمود.
ناگفته پیداست که ایرادی بر مویه، عزاداری سالار شهیدان (ع) و مظلومیت اهل بیت (ع) نیست، چه زیبا است که به جای لطمه وارد کردن و انجام فعلی به اشتباه، نیکوترین مسیر را با صدقه دادن و اهدای خون در پایگاه های سلامت طی کنیم. مسیری که چند سالی است پایگاه های اهدای خون، با عنوان «نذر خون» در روزهای تاسوعا و عاشورا، برای یاری رساندن به بیماران، میزبان مردم می شوند.
