تراز: امام فرمود: «من هیچ گونه آشنایی با طلبکار تو ندارم، اما از پدرم امیرمؤمنان علیه السلام شنیدم که می گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است...
به گزارش شهدای ایران، خداوند متعال در قرآن کریم از کلی ترین امور مربوط به سیاست و حکومت و اقتصاد تا جزئی ترین مسائل مربوط به اخلاقیات انسانی را بیان فرموده و چقدر زیباست که ما مسلمانان بتوانیم دستورالعمل و سبک زندگی فردی و اجتماعی خود را بر پایه این دستورات گرانبها پایه ریزی بنماییم.
در یکی از آیات آموزنده قرآن به ده دستورالعمل از آداب معاشرت
«وَٱعْبُدُوا ٱللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِۦ شَيْئاًۖ وَبِٱلْوَالِدَيْنِ إِحْسانًا وَبِذِى ٱلْقُرْبَى وَٱلْيَتامَى وَ ٱلْمَساكِينِ وَٱلْجَارِ ذِى ٱلْقُرْبَى وَٱلْجَارِ ٱلْجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلْجَنبِ وَٱبْنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمانُكُمۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا.»
«و خدا را بپرستید! و هیچ‌چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید؛ همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان، و همسایه نزدیک و همسایه دور و دوست و همنشین و واماندگان در سفر و بردگانی که مالک آنها هستید؛ زیرا خداوند، کسی را که متکبر و فخر فروش است، (و از ادای حقوق دیگران سرباز می‌زند،) دوست نمی دارد.»
در این آیه گرانبها سلسله ای از حقوق فردی و اجتماعی و حق الله و مجموعه ای کامل از آداب معاشرت بیان شده که در صورت عمل به آن می توانیم به خیر دنیا و آخرت برسیم. در زیر به اختصار به ده اصل اخلاقی مورد اشاره در آیه نگاهی گذرا می اندازیم و تامل بیشتر روی آن را به اهل دقت می سپاریم. در دو یادداشت گذشته به چهار نکته از اصول اخلاقی بیان شده در آیه پرداختیم. در اینجا به بیان نکات دیگری خواهیم پرداخت.
۵ – حکایت شنیدنی مرشد چلویی و سید مستمند
در بخش بعدی آیه به حقوق مستمندان اشاره می شود. در هر جامعه ای افراد ناتوان جسمی و روحی و از کار افتاده وجود دارند. فراموشی این قشر خلاف انسانیت است. همچنین اگر فقر و محـروميت بـه خاطر انحراف از اصول عدالت اجتماعى دامنگير افراد سالم گردد نيز بايد با آن به مبارزه برخاست.
حاج میرزا احمد عابد نهاوندی مشهور به حاج مرشد چلویی در بازار تهران جنب مسجد جامع، غذافروشی داشت. او از بزرگان و عرفای تهران و از عزیزترین و نزدیک ترین دوستان شیخ رجبعلی خیاط بود. روزی مرشد چلویی برای دیدن شیخ نزد وی رفته بود، در این حال شیخ از کسب و کار وی می پرسد، حاج مرشد اظهار تاسف می کند و از فروش کم و بی رونقی نالیده و به شیخ چنین می گوید: غذاخوری دیگر رونق سابق را ندارد. شیخ به او می گوید: هیچ می دانی که دلیلش چیست؟ مستمندان را از درب مغازه ات می رانی و توقع برکت داری!؟ مرشد تعجب می کند و میث گوید من نه تنها کسی را رد نمی کنم حتی به بچه هایی که برای صاحب کارشان غذا می گیرند کباب رایگان می دهم. مرشد به مغازهع رفت و پیگیر شد و متوجه گردید سیدی که بارها به دلیل نداشتن پول، غذای رایگان می گرفته را چند روز قبل شاگردان مغازه بیرون کرده اند که غذای مفت یک بار، دوبار... وی ناراحت شد و رفت. مرشد گشت و سید را پیدا کرد و به او ملاطفت فراوان نمود. کم کم وضع درآمد تغییر کرد. مرشد از آن به بعد به هر کس که بی پول بود غذای رایگان می داد و تابلویی نوشت به این مضمون: "نسیه داده می شود، وجه دستی به مقدار وسع." نقل می کنند از آن به بعد غذاخوری مرشد غلغله بود.
نکته: کمک کردن فقط پول دادن نیست
قرآن کریم فرمان می دهد که حتی اگر نمی خواهید به مردم کمک کنید با روی خوش با آنها برخورد نمایید و حتی اگر آنها را با اخلاق حسنه برانید بهتر است تا کمک کنید و منت بگذارید! این نکته مهمی است که کمتر به آن توجه می شود. باید بدانیم کمک به مستمندان همیشه مالی نیست. چه بسا توان مالی نداشته باشیم ولی بتوانیم کمک فکری، عاطفی یا ابرویی کنیم. یعنی آبرویی گرو بگذاریم و برای نیازمندی کمکی تهیه یا مشکلی از او برطرف نماییم.
رسول گرامی اسلام می فرماید:
«انکم لن تسعوا الناس باموالکم فسعوهم باخلاقکم؛ شما هرگز نمی توانید همه مردم را با بذل مال [راضی کرده] و گشایشی در زندگی بر ایشان ایجاد کنید ولی با اخلاق خوشتان آنان را خشنود کنید.»
امام حسین علیه السلام گاهی که برایش رفع گرفتاری مستمندان مقدور نبود با گشاده رویی و رفتاری خوشایند مراجعان را راضی می فرمود. نقل می کنند آن حضرت نشسته بود که فرد نیازمندی به آن بزرگوار مراجعه کرد و اظهار داشت: ای پسر رسول خدا، به دادم برس! فلان شخص از من طلبکار است و می خواهد مرا زندانی کند . امام فرمود: «به خدا قسم! الان هیچ پولی ندارم که بدهی تو را پرداخت نمایم.»
مرد بدهکار گفت: «پس لااقل با او گفتگو کن شاید رأیش عوض شود.»
امام فرمود: «من هیچ گونه آشنایی با طلبکار تو ندارم، اما از پدرم امیرمؤمنان علیه السلام شنیدم که می گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: «هر کس در راه حل مشکل برادر ایمانی خود تلاش نماید چنان است که نه هزار سال خدا را عبادت کرده در حالی که روزها را روزه گرفته و شبها را به عبادت گذرانیده باشد.» (بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۱۵)
در یکی از آیات آموزنده قرآن به ده دستورالعمل از آداب معاشرت
«وَٱعْبُدُوا ٱللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِۦ شَيْئاًۖ وَبِٱلْوَالِدَيْنِ إِحْسانًا وَبِذِى ٱلْقُرْبَى وَٱلْيَتامَى وَ ٱلْمَساكِينِ وَٱلْجَارِ ذِى ٱلْقُرْبَى وَٱلْجَارِ ٱلْجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلْجَنبِ وَٱبْنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمانُكُمۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا.»
«و خدا را بپرستید! و هیچ‌چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید؛ همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان، و همسایه نزدیک و همسایه دور و دوست و همنشین و واماندگان در سفر و بردگانی که مالک آنها هستید؛ زیرا خداوند، کسی را که متکبر و فخر فروش است، (و از ادای حقوق دیگران سرباز می‌زند،) دوست نمی دارد.»
در این آیه گرانبها سلسله ای از حقوق فردی و اجتماعی و حق الله و مجموعه ای کامل از آداب معاشرت بیان شده که در صورت عمل به آن می توانیم به خیر دنیا و آخرت برسیم. در زیر به اختصار به ده اصل اخلاقی مورد اشاره در آیه نگاهی گذرا می اندازیم و تامل بیشتر روی آن را به اهل دقت می سپاریم. در دو یادداشت گذشته به چهار نکته از اصول اخلاقی بیان شده در آیه پرداختیم. در اینجا به بیان نکات دیگری خواهیم پرداخت.
۵ – حکایت شنیدنی مرشد چلویی و سید مستمند
در بخش بعدی آیه به حقوق مستمندان اشاره می شود. در هر جامعه ای افراد ناتوان جسمی و روحی و از کار افتاده وجود دارند. فراموشی این قشر خلاف انسانیت است. همچنین اگر فقر و محـروميت بـه خاطر انحراف از اصول عدالت اجتماعى دامنگير افراد سالم گردد نيز بايد با آن به مبارزه برخاست.
حاج میرزا احمد عابد نهاوندی مشهور به حاج مرشد چلویی در بازار تهران جنب مسجد جامع، غذافروشی داشت. او از بزرگان و عرفای تهران و از عزیزترین و نزدیک ترین دوستان شیخ رجبعلی خیاط بود. روزی مرشد چلویی برای دیدن شیخ نزد وی رفته بود، در این حال شیخ از کسب و کار وی می پرسد، حاج مرشد اظهار تاسف می کند و از فروش کم و بی رونقی نالیده و به شیخ چنین می گوید: غذاخوری دیگر رونق سابق را ندارد. شیخ به او می گوید: هیچ می دانی که دلیلش چیست؟ مستمندان را از درب مغازه ات می رانی و توقع برکت داری!؟ مرشد تعجب می کند و میث گوید من نه تنها کسی را رد نمی کنم حتی به بچه هایی که برای صاحب کارشان غذا می گیرند کباب رایگان می دهم. مرشد به مغازهع رفت و پیگیر شد و متوجه گردید سیدی که بارها به دلیل نداشتن پول، غذای رایگان می گرفته را چند روز قبل شاگردان مغازه بیرون کرده اند که غذای مفت یک بار، دوبار... وی ناراحت شد و رفت. مرشد گشت و سید را پیدا کرد و به او ملاطفت فراوان نمود. کم کم وضع درآمد تغییر کرد. مرشد از آن به بعد به هر کس که بی پول بود غذای رایگان می داد و تابلویی نوشت به این مضمون: "نسیه داده می شود، وجه دستی به مقدار وسع." نقل می کنند از آن به بعد غذاخوری مرشد غلغله بود.
نکته: کمک کردن فقط پول دادن نیست
قرآن کریم فرمان می دهد که حتی اگر نمی خواهید به مردم کمک کنید با روی خوش با آنها برخورد نمایید و حتی اگر آنها را با اخلاق حسنه برانید بهتر است تا کمک کنید و منت بگذارید! این نکته مهمی است که کمتر به آن توجه می شود. باید بدانیم کمک به مستمندان همیشه مالی نیست. چه بسا توان مالی نداشته باشیم ولی بتوانیم کمک فکری، عاطفی یا ابرویی کنیم. یعنی آبرویی گرو بگذاریم و برای نیازمندی کمکی تهیه یا مشکلی از او برطرف نماییم.
رسول گرامی اسلام می فرماید:
«انکم لن تسعوا الناس باموالکم فسعوهم باخلاقکم؛ شما هرگز نمی توانید همه مردم را با بذل مال [راضی کرده] و گشایشی در زندگی بر ایشان ایجاد کنید ولی با اخلاق خوشتان آنان را خشنود کنید.»
امام حسین علیه السلام گاهی که برایش رفع گرفتاری مستمندان مقدور نبود با گشاده رویی و رفتاری خوشایند مراجعان را راضی می فرمود. نقل می کنند آن حضرت نشسته بود که فرد نیازمندی به آن بزرگوار مراجعه کرد و اظهار داشت: ای پسر رسول خدا، به دادم برس! فلان شخص از من طلبکار است و می خواهد مرا زندانی کند . امام فرمود: «به خدا قسم! الان هیچ پولی ندارم که بدهی تو را پرداخت نمایم.»
مرد بدهکار گفت: «پس لااقل با او گفتگو کن شاید رأیش عوض شود.»
امام فرمود: «من هیچ گونه آشنایی با طلبکار تو ندارم، اما از پدرم امیرمؤمنان علیه السلام شنیدم که می گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: «هر کس در راه حل مشکل برادر ایمانی خود تلاش نماید چنان است که نه هزار سال خدا را عبادت کرده در حالی که روزها را روزه گرفته و شبها را به عبادت گذرانیده باشد.» (بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۱۵)
