شهدای ایران: در آیه 118 از سوره مبارکه توبه به ماجرای تخلف  «كعب» ، «مرارة بن الرّبيع» و «هلال بن أميّة» از دستور پیامبر ص برای حضور در جنگ تبوک اشاره شده است.

مسلمانان ، پس از جنگ تبوک به دستور پیامبر اعظم ، این سه نفر را تحریم ارتباطی کردند که مرحوم هاشمی رفسنجانی در تفسیر راهنما ، این حرکت را «محاصره متخلفان» می نامد.

بخش هایی از عبارات آن مرحوم عینا آورده می شود:

 تنگ شدن عرصه زندگى بر سه مسلمان متخلف از جنگ تبوك، در اثر رو به رو شدن با پيامدهاى عمل خطايى كه كرده بودند.

حَتَّى إِذا ضاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ بِما رَحُبَت‏

 تحريم ارتباط با متخلفان از جنگ تبوك و انزواى اجتماعى آنان از سوى مسلمانان‏

ضاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ بِما رَحُبَتْ‏

مطلب ياد شده با توجه به شأن نزول است. كه تنگ شدن زندگى بر متخلفان از جنگ تبوك را، ناشى از قطع رابطه مسلمانان با ايشان معرفى كرده است.

 مبارزه منفى و تحريم روابط با خطاكاران، از روشهاى مؤثر و سازنده در برخورد با آنان‏

ضاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ ... وَ ظَنُّوا أَنْ لا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلَّا إِلَيْهِ‏

برداشت ياد شده با توجه به شأن نزول آيه شريفه است كه مسلمانان، با متخلفان از جنگ تبوك، قطع رابطه كردند.

تنگناهاى اجتماعى و روحى، از زمينه‏هاى التجاى انسان به درگاه الهى‏

ضاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ ... وَ ضاقَتْ عَلَيْهِمْ أَنْفُسُهُمْ وَ ظَنُّوا أَنْ لا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلَّا إِلَيْهِ‏

با توجه به شأن نزول كه محاصره اجتماعى متخلفان را از سوى مسلمانان زمينه التجاى آنان به خداوند شمرده است، اين برداشت استفاده مى‏شود.

*تفسير راهنما، ج‏7، ص: 229 - 230.

*مصطفی امینی خواه