با توجه به ایام اعتکاف ماه مبارک رجب، سیری در بیانات مقام معظم رهبری در خصوص اعتکاف می‌تواند راهگشای معتکفین برای بهره‌برداری بیشتر از برکات معنوی این ایام مبارک باشد.

اعتکاف در اسلام مایه سکون نیست

اعتکاف در اسلام ابداً‌ موجب سکون نیست، اعتکاف این است که شما از غذای خانه‌ و راحتی خانه و همه چیز دست بکشید و در مسجد به تن خود ریاضت بدهید؛ این نه‌تنها سکون نیست، بلکه یک حرکتی است.وانگهی اعتکاف را همیشه نگفته‌اند بکنید، اگر خیلی هم همت داشته باشید هر ماهی مثلاً یک روز یا دو روز یا سه روز، اگر کسی همیشه برود اعتکاف کند این قطعاً حرام است، اما در این حد و به قدر نمک طعام انسانی که سرگرم مادیات زندگی است خودش را از مادیات و از راحتی خانه و زندگی خانه جدا کند، در یک مسجدی فرض سه روز و سه شب بماند این خودش یک حرکت معنوی و خودسازی است که خودسازی چیز بسیار مهمی است(1).

رجب؛ ماه خودسازی و توبه است

رجب، ماه صفا دادن به دل و طراوت بخشیدن به جان است؛ ماه توسل، خشوع، ذکر، توبه، خودسازى و پرداختن به زنگارهاى دل و زدودن سیاهى‌ها و تلخى‌ها از جان است. دعاى ماه رجب، اعتکاف ماه رجب، نماز ماه رجب، همه وسیله‌اى است براى این ‌که ما بتوانیم دل و جان خود را صفا و طراوتى ببخشیم؛ سیاهى‌ها، تاریکى‌ها و گرفتارى‌ها را از خود دور کنیم و خودمان را روشن سازیم، این فرصت بزرگى است براى ما؛ به‌خصوص براى کسانى که توفیق پیدا مى‌کنند در این ایام اعتکاف کنند. (2)

مردم باید قدر اعتکاف را بدانند

من خدا را شاکرم که مى‌بینم مردم ما و بخصوص جوانان ما، دلشان به سمت معنویت، به سمت خدا، به سمت دعا و به سمت تضرع متمایل است. امروز روز سیزدهم رجب است؛ روز شروع اعتکاف است. شما ببینید هزاران نفر جوان ما، امروز رفته‌اند و در مساجد گوناگون - در سرتاسر این کشور - نشسته‌اند و مشغول اعتکاف شده‌اند؛ با دهان روزه، با شکم خالى و لب‌هاى تشنه، در این هواى گرم با خداى متعال تضرع می‌کنند و حرف می‌زنند، این خیلى ارزش دارد؛ این اعتکاف را ملت ما خیلى قدر بدانند. (3)

اعتکاف، نشانه جهت‌گیری صحیح جامعه است

در ایام اعتکاف در ماه مبارک رجب، در بسیارى از مساجد سراسر کشور، جوانان ما، زنان و مردان از قشرها و سنین مختلف رفتند و در مسجد ماندند؛ سه روز روزه گرفتند و با خدا مأنوس شدند. بعد از آن هم با گریه و اشک و آه، مسجد را وداع گفتند و بیرون آمدند تا براى سال آینده آماده شوند.عزیزان من! این براى یک جامعه، علامت خوبى است. «الّذینَ إنْ مَکّنّا هُمْ فِى‌الأرْضِ أقامُوا الصّلوةَ» علامت یک حکومت الهى، علامت یک حرکت صحیح و داراى جهت‌گیرى صحیح است. این را جدّى بگیرید و تقویت کنید. (4)

اعتکاف یکى از رویش‌هاى انقلاب است

خوشا به حالتان معتکفین عزیز! پدیده‌ى اعتکاف یکى از رویش‌هاى انقلابى است، ما اول انقلاب این چیزها را نداشتیم. اعتکاف همیشه بود، زمان جوانى ما وقتى ایام ماه رجب فرا مى‌رسید، در مسجد امام قم - آن‌هم فقط قم؛ در مشهد من اصلاً اعتکاف ندیده بودم- شاید پنجاه نفر، صد نفر فقط طلبه اعتکاف مى‌کردند.این پدیده عمومى؛ این ‌که ده‌ها هزار نفر در مراسم اعتکاف شرکت کنند، آن هم اغلب جوان، جزو رویش‌هاى انقلاب است. من یک وقت عرض کردم که انقلاب ما ریزش دارد، اما رویش هم دارد؛ رویش‌ها بر ریزش‌ها غلبه دارند، پس خوشا به حالتان معتکفین عزیز. (5)

حضور جوانان در اعتکاف در دنیا نظیر ندارد

هیچ وقت در این کشور در طول سال‌هاى گذشته، از دوران جوانى و نوجوانى ما به یاد نداریم که در ماه رمضان، در مساجد کشور یا در مسجد گوهرشاد مشهد، مردم بیایند اعتکاف بکنند. در ایام‌البیض سه روزِ متعارف ماه رجب یا ماه شعبان ما تعداد معدودى در قم دیده بودیم که اعتکاف مى‌کردند؛ آن هم غالباً طلبه‌ها، در غیر آن معمول نبود.

امروز در ایام اعتکاف، دانشگاه‌ها و مساجد و سرتاسر کشور و مساجد جامع، مملو از معتکفین است؛ علاوه بر آن، در دهه‌ آخر ماه رمضان، جمعیت عظیمى مشغول اعتکاف بودند. چه کسانى؟ پیرمردها؟ پیرزن‌ها؟ نه، همین جوان‌ها، جوان‌ترین‌ها؛ این دیگر در دنیا نظیر ندارد، این نسل جوان امروز ماست، امروز گرایش به دین و ارزش‌هاى انقلابى وجه غالب جامعه است.(6)

در دوران جوانی ما فقط طلبه‌ها اعتکاف می‌کردند

در دوران جوانى ما، در حوزه علمیه‌ قم، ایام نیمه رجب که روزهاى معروف اعتکاف است، شاید در مسجد امامِ آن روز، ده نفر، پانزده نفر، بیست نفر طلبه - آن هم در مرکز حوزه علمیه که قم باشد - اعتکاف می‌کردند؛ این کار معمول نبود، بلد نبودند.

امروز در دانشگاه‌هاى کشور، هزاران نفر از جوانان دانشجو - دختران و پسران - در مساجد دانشگاه‌ها اعتکاف می‌کنند، سه روز عبادت می‌کنند، خلوت می‌کنند، با خداى خود ارتباط برقرار می‌کنند؛ مساجد بزرگ و مجامع بزرگ که جاى خود دارد.اینها معنویت است، کشور ما اهل معنویت است، اما معنویت ما همراه و هم‌روال است با احساس مسئولیت. این معنویت به هیچ وجه نباید ما را از مسئولیت عظیم انقلابىِ خودمان جدا کند، بلکه کمک به حرکت انقلابى است.

دینداری و سیاست در کنار هم هستند

آن کسانى که با تکیه‌ به دیندارى و با عنوان کردن دیندارى، سعى می‌کنند جامعه را سیاست‌زدائى کنند، جوانان را سیاست‌زدائى کنند، جوانان را از حضور در عرصه‌هاى کشور دور نگه دارند، اشتباه می‌کنند، راه خطا می‌روند، دچار انحرافند؛ این ابعاد با همدیگر است. (7)

بهترین جوانان، کسانی هستند که صاحب فکر و اندیشه باشند

همین دانشگاه تهران ما، همین مسجد دانشگاه، شاهد عبادت و راز و نیاز و نماز جماعت و اعتکاف و روزه‌دارىِ برجسته‌ترین جوانان این مملکت است. بهترین جوانان هر کشور، جوانانى هستند که صاحب فکر و با اندیشه باشند. قاعدتاً و غالباً در میان دانشجویان، این‌طور کسانى به صورت وافر پیدا مى‌شوند؛ البته در بین غیر دانشجویان هم این‌طور جوانان خوب هستند، ولى در زمان قدیم -زمان ما که جوان بودیم- در میان دانشجویان، در دانشگاه تهران و بعضى دانشگاه‌هاى دیگر و در همه‌ ایران، شاید هزار نفر اعتکاف نمى‌کردند. در قم که مرکز دین و عبادت بود، شاید چند صد نفر طلبه اعتکاف مى‌کردند. معمول نبود؛ مردم دور بودند. (8)

تمرین مراقبت از خود در اعتکاف

توصیه‌ من این است که در این سه روزى که شما در مسجد هستید، تمرین مراقبت از خود بکنید. حرف که مى‌زنید، غذا که مى‌خورید، معاشرت که مى‌کنید، کتاب که مى‌خوانید، فکر که مى‌کنید، نقشه که براى آینده مى‌کشید، در همه‌ این چیزها مراقب باشید رضاى الهى و خواست الهى را بر هواى نفستان مقدم بدارید؛ تسلیم هواى نفس نشوید.

تمرین این چیزها در این سه روز مى‌تواند درسى باشد براى خود آن عزیزان و براى ماها که این‌جا نشسته‌ایم و با غبطه نگاه مى‌کنیم به حال جوانان عزیزمان که در حال اعتکاف هستند، با عملِ خودتان به ما هم یاد بدهید. (9)

برنامه‌های جمعی اعتکاف نباید با خلوت معتکفین منافات پیدا کند

من همین‏جا به مسئولین مربوط - در این امور اعتکاف‌ها - یک سفارشى بکنم. اگرچه که اجتماع هزاران نفر در جاهاى مختلف یک فرصت خوبى است و شنیده‏ایم بعضى از مسئولین مساجد، در این فرصت‌ها برنامه‏هاى جمعى‏ می‌گذارند که مثلاً افراد، بیشتر استفاده بکنند؛ لکن من می‌خواهم عرض بکنم این برنامه‏هاى جنبى مراکز اعتکاف، جورى نباشد که با خلوت هر کدام از معتکفین منافات پیدا کند.

این اعتکافى که جوان‌ها انجام می‌دهند، در واقع دارند با خدا خلوت می‌کنند، اعتکاف بیشتر یک کار فردى است؛ ایجاد یک ارتباط با خداست. جورى نشود که برنامه‏هاى جمعى این مراکز اعتکاف، حال خلوت و حال ارتباط فردى و قلبى با خدا را در افراد ضعیف بکند یا بگیرد. مجال بدهند؛ وقت بگذارند؛ بگذارند این جوان‌ها قرآن بخوانند، نهج‏البلاغه بخوانند، صحیفه سجادیّه بخوانند.

خواندن صحیفه سجادیه را در اعتکاف توصیه می‌کنم

بخصوص من در این ایام اعتکاف، صحیفه‏ سجادیه را توصیه می‌کنم، این صحیفه‏ سجادیه واقعاً کتاب معجزنشانى است. خوشبختانه حالا ترجمه هم شده و ترجمه‏هائى هست. سال گذشته ترجمه‏ خوبى از صحیفه‏ سجادیه را به من دادند و آن را دیدم؛ ترجمه‏ بسیار خوبى است. از این معارف موجود در دعاهاى حضرت على‏بن‏حسین(سلام اللَّه علیه) در صحیفه‏ سجادیه، استفاده کنند؛ بخوانند؛ تأمل کنند.

اینها فقط دعا نیست؛ درس است؛ این کلمات امام سجاد - و همه‏ ادعیه‏اى که از ائمه (علیهم‏السّلام) مأثور است و بدست ما رسیده است - پر است از معارف.پس ماه رجب است، ماه عبادت است، ماه توسل به پروردگار است، ماه تضرع است، ماه تشبه به امیرالمؤمنین است. با خدا ارتباطمان را قوى کنیم تا در میدان‌هاى زندگى بتوانیم با اراده‏ محکم، با قدم استوار و با ذهن روشن وارد هر میدانى بشویم. (10)

پی‌نوشت:

1-بیانات مقام معظم رهبری در جلسه تفسیر سوره بقره؛ 15/8/1370

2- بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‌هاى نماز جمعه تهران 28/5/1384

3- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اقشار مختلف مردم به مناسبت میلاد حضرت على (ع) 26/4/1387

4- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با طلاب و مردم قم به مناسبت 19 دى ماه 19/10/1375

5- بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‌هاى نماز جمعه تهران 28/5/1384

6- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با مردم گرمسار 21/8/1385

7- بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر حضرت امام (ره)14/3/1390

8- بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‌هاى نماز جمعه تهران 12/10/1376

9- بیانات مقام معظم رهبری در خطبه‌هاى نماز جمعه تهران 28/5/1384

10- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اقشار مختلف مردم به مناسبت میلاد حضرت على (ع) 26/4/1387