شهدای ایران: روابط تجارى در زندگى انسانها، سوابقى طولانى دارد، خداوند متعال انسان و جهان را بر اساس حكمت و رحمت طورى آفريده، كه براى تأمين نيازمنديهاى خويش به حاصل فكر و كار ديگران نيازمند است. انسان از يك سو با طبيعت در ارتباط است و با كار توليدى به روش مستقيم از سفره گسترده خدا در جهان بهره مى برد و از سوى ديگر با انسانها پيوند دارد و به دستاورد كار و انديشه ديگران احساس نياز مى كند.
یکی از ویژگی های دین مبین اسلام توجه به همه ابعاد ریز و درشت و اصلی و فرعی زندگی مسلمانان است. به تعبیر دیگر اسلام هرآنچه را برای حیات دنیوی پاک و در عین حال همراه با رفاه و امنیت لازم است بیان کرده هرچند تاسف این است که ما کمتر به این امور توجه می کنیم و اغلب تنها به یکسری مسائل عام و کلیشه ای نظر داریم.
در قرآن کریم به مساله تلاش برای روزی حلال و تجارت پسندیده تحت عنوان «ابتِغاءَ فَضلِ اللّه» يعنى جستجوى بخشش الهى ياد می كند و پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله فرموده است:
«الجالبُ اِلى سُوقِنا كَالمجاهِدِ فى سَبيلِ اللّه وَ المُحتَكِرُ فى سُوقِنا كَالْمُلحِدِ فِى كِتابِ اللّه»
«آنكه به بازار ما چيزى وارد كند مانند آن كسى است كه در راه خدا جهاد مى كند و آن كه در بازار ما احتكار كند مانند كسى است كه در كتاب خدا كافر به شمار رفته است.»
همچنین پيامبر اسلام (ص) در تاکید بر اهمیت تجارت حلال و جایگاه کسی که برای روزی تلاش می کند و به دیگران نیز سود می رساند بیان امیدآفرینی فرموده است:
«التّاجِرُ الصَّدُوقُ تَحْتَ ظِلِّ الْعَرْشِ يَوْمَ القيامَةِ.»
«بازرگان راستگو روز قيامت در سايه حمايت خداست.»
یکی از موضوعات مورد توجه در روایات اسلامی مساله بازار یا همان "سوق" و مسائل مرتبط با داد وستد و خرید و فروش است. غیر از احکام دقیقی که برای تجارت در اسلام وضع شده، سفارشات اخلاقی ای نیز برای عموم حاضرین در بازار (اعم از خریدار و فروشنده) مطرح شده که توجه به آنها کمک شایانی به تجارت موفق و پاک و اسلامی خواهد داشت.
این دسته احادیث اخلاقی غالبا به آداب تجارت اشاره دارد و در برخی نیز خود بازار مد نظر است. برای نمونه موارد زیر در روایات آمده و مورد توجه قرار گرفته اند:
- اقدام به دادوستد و فراهم آوردن و گشودن دکّان در بازار و به انتظار خریدار نشستن، سبب رسیدن روزی است. (کلینی، ج ۵، ص ۳۰۹)
- اقدام به تجارت شایسته مایه‌ عزّت مؤمن است. (همان، ص ۱۴۹)
- همچنین اشتغال به داد و ستدهای کوچک و حقیر، مانند فروش دوره گردی در بازار، سزاوار مؤمن نیست. (همان، ج ۱۲، ص ۴۶)
– در نقطه مقابل سحرخیزی و پشتکار در امر تجارت، ممدوح و موجب افزایش در رزق و رها کردن تجارت مذموم است. (همان، ج ۱۲، ص ۲-۸)
- قبل از همه به بازار رفتن و دیرتر از همه آنجا را ترک کردن، پسندیده نیست. علت این مساله هم بیان شده زیرا شیطان برای اهل بازار دام گسترده است. (مجلسی، ج ۸۱، ص ۴)
- همچنین دعاهایی مشتمل بر استمداد از خدا در اجتناب از سوگند دروغ، ستم، گناه و دور ماندن از زیان روایت شده که خواندن آنها را هنگام ورود به بازار توصیه کرده اند زیرا محیط بازار معمولا موجب غفلت انسان می شود و این طلب یاری از خدا می تواند انسان را در مواجهه با دام شیطان کمک کند. (مجلسی، ج ۷۳، ص ۱۷۲)

*تراز