در آیات زیادی به موضوع استغفار اشاره کرده است. از جمله آیه ۳۳ سوره انفال می فرماید: و خداوند بنا ندارد ایشان را با اینکه تو در میانشان هستی و مادام که استغفار می کنند عذاب کند.

 

همچنین آیه ۵۲ سوره هود می فرماید: و ای قوم، از خدای خود آمرزش طلبید و به درگاه او توبه کنید تا از آسمان بر شما رحمت فراوان نازل گرداند و بر قوت و توانایی شما بیفزاید، و زنهار به نابکاری و عصیان روی مگردانید. و نیز آیه ۶۴ سوره نسا چنین فرموده؛ و اگر گنهكاران به سوی تو آیند، پس از خدا طلب آمرزش كنند و فرستاده خدا برایشان طلب مغفرت كند، هرآینه خدا را توبه پذیر مهربان خواهند یافت.

 

روایات هم در این زمینه بسیار می باشد. از پیامبر اكرم (ص) روایت شده که فرمود: برای هر دردی دوایی است و دوای گناهان استغفار است.۱ و نیز از آن حضرت نقل شده که فرمود: خوشا به حال كسی كه روز قیامت در نامه عملش زیر هر گناهی"استغفرالله"بیابد.۲

 

از پیامبر (ص) روایت شده است: آیا به شما خبر ندهم از چیزی كه اگرآن را به جا آورید، شیطان از شما دور خواهد شد، چنانكه مشرق از مغرب دور است، گفتند بفرمایید، فرمود؛ روزه صورت او را سیاه كند، و صدقه پشت او را بشكند، و دوستی در راه خدا و مواظبت بر عمل شایسته رگ پشت او را قطع نماید، و استغفار رگ دل او را می برد، و برای هر چیزی زكاتی است و زكات بدنها روزه است.

 

از حضرت علی(ع) روایت شده است: من در شگفتم از كسی كه نا امید است در حالی كه با او استغفار است.۳

 

مراتب اعلای استغفار در كتاب "فلاح السائل" نقل شده است. روزی امیرمومنان علی(ع) درمیان مهاجرین و انصار نشسته بود، كه مردی ازآنها گفت؛ استغفرالله. حضرت به سویش التفاتی كرد، مانند شخص غضبناك و به او فرمود، وای بر تو! آیا می دانی استغفار چیست؟استغفار اسمی است كه بر شش قسم واقع می شود. آنگاه حضرت فرمود؛استغفار بلندترین درجه است،كه بر مجموع شش معنی واقع می شود: اول، پشیمانی برآنچه گذشت؛ دوم، تصمیم بر عدم بازگشت به طور دائم؛ سوم، حقوق مردم را ادا كنی تا خدا را خالص ملاقات نمایی كه بر تو وِزْر و وبالی نباشد؛ چهارم، بپاداری هر واجبی را كه آن را ضایع كردی پس حقش را ادا كنی؛ پنجم، گوشتی از حرام روئیده، آن را با اندوه آب نمایی كه پوست به استخوان چسبید و میان آنها گوشت جدیدی روید؛ ششم، به بدن درد و زحمت بندگی را بچشانی، چنانكه به آن شیرینی معصیت را چشانیده ای، پس در این وقت می گویی؛استغفرالله.

 

در حقیقت اگر كسی كه بخواهد از گناه فرار كند و نفس خود را با استغفار آزاد نماید و از حبس و زندان چاه معاصی نجات بخشد، باید چنانكه حضرت علی(ع) فرموده استغفار نماید، ولی اگر این مرتبه را تحصیل نكند لااقل مرتبه پایین تر را از دست ندهد كه همان استغفار باشد.

 

البته لازم به تذكر است كه استغفار نباید فقط لقلقه زبان باشد، بلكه باید حركت لب و زبان باشد با تصمیم بر ترك معصیت و ندامت از عمل گناه. جابربن عبدالله می گوید رسول خدا(ص)فرمود؛ بیاموزید استغفار بزرگ را! آنگاه آن را بیان فرمود؛ اللهم انت ربی لا اله الا انت خلفتنی و انا عبدك و انا علی عهدك و ابوء بنعمتك علی و ابوء بنعمتك علی و ابوءُ لك بذنبی فاغفرلی إنه لا یغفر الذنوب الا انت.۵

 

----------------------

۱- بحار، ج ۹۳ ، ص ۲۷۹

 

۲- بحار، ج ۹۳ ، ص ۲۸۰

 

۳- بحار، ج ۹۳ ، ۲۸۴

 

۴- بحار، ج ۹۳، ص ۲۸۵

 

۵- بحار، ج ۹۳، ص ۲۷۹