شهدای ایران :نفوذ فکری و فرهنگی یکی از اصلی‌ترین مصادیق نفوذ است و فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بهترین بستر را برای تحقق چنین نفوذی در اختیار قرار می‌دهند. حالا و در آستانه دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نیز شبکه نفوذ با رصد کانال‌های تلگرامی و صفحات اینستاگرامی در حال سنجش ذائقه مردم و مهندسی فکری و فرهنگی افکار عمومی از طریق نفوذ در فضای مجازی است؛‌نفوذی که با به تأخیر افتادن اجرای کامل شبکه ملی اطلاعات و همچنین منتفی شدن ماجرای انتقال سرورهای تلگرام به داخل کشور و در کنار آن افزایش ضریب نفوذ و پهنای باند اینترنت راحت‌تر و در دسترس‌تر از قبل امکانپذیر خواهد بود.


 
ریشه‌یابی فتنه سال 88 نشان می‌دهد که همه سرنخ‌های این فتنه به شبکه‌های اجتماعی مانند توئیتر و فیس‌بوک می‌رسد؛ تلاشی برنامه‌ریزی شده در آن سوی مرزهای ایران با هدف براندازی و تغییر نظام سیاسی کشورمان که با هوشیاری مردم و رهبر انقلاب با شکست مواجه شد. مصداق دیگر نفوذ و مهندسی فکری جامعه برای تأثیر‌گذاری بر نتایج انتخابات را می‌توان در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی ردیابی کرد. در این انتخابات هم شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی به مثابه رسانه اپوزیسیون در سایه عمل کردند و هدایت جریانات سیاسی را در دست گرفتند. پایان این ماجرا در عملکرد مجلس دهم و کارنامه آن خود را بهتر نشان داد؛‌کارنامه‌ای که نشان داد جریان‌هایی که به لطف نفوذ شبکه‌های اجتماعی صندلی‌های سبز مجلس شورای اسلامی را به دست آورد، تریبون مجلس را نه برای دفاع از حقوق ملت که برای دفاع از اعضای خانواده خود به کار می‌گیرد. حالا در آستانه انتخابات دوره دوازدهم ریاست جمهوری این نفوذ فکری و فرهنگی برای مهندسی انتخابات و نفوذ داخلی برای تأثیر بر سیاست خارجی به شکلی جدی‌تر از قبل مطرح می‌شود. نکته قابل‌تأمل در این بین همراهی سیاست‌های داخلی برای تحقق نفوذ در فضای مجازی است تا بدانجا که محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از موکول شدن اجرای فاز نهایی شبکه ملی اطلاعات به بعد از انتخابات خبر داد.
 
ذائقه‌سنجی برای ذائقه‌سازی
مالکیت فضای مجازی در اختیار ما نیست و به تبع آن ما بر قوانین حاکم بر این فضا تسلط کافی نداریم، مگر آنکه این فضا را همانند همه کشورهایی دیگر از طرقی مانند راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات ایمن کنیم. علیرضا آل داوود، پژوهشگر فضای مجازی با تأکید بر بهره‌گیری گروه‌های تروریستی و دولت‌های متخاصم از رایانه و اینترنت برای گسترش تروریسم، خشونت، براندازی، جنبش‌های اجتماعی و نافرمانی‌های مدنی، درباره شیوه‌های این برنامه‌ها می‌گوید:«از جمله این اقدامات می‌توان به نفوذ در کشورها به وسیله شبکه‌های مجازی و پیام‌رسان‌ها اشاره کرد که هر یک از این ابزارهای هوشمند با نام نماهای مختلف و ‌پیام‌رسان‌ها بر بستر سه سیستم عامل انحصاری امریکایی یعنی IOS، اندروید و ویندوز فون(ویندوز ده) به فعالیت می‌پردازند.»
 
از نگاه این کارشناس فضای مجازی دشمنان با طراحی این نظام هدفمند به دنبال سرقت و جمع‌آوری اطلاعات استراتژیک کشورها هستند که به آن ذائقه‌سنجی گفته می‌شود که پس از دریافت و تجزیه و تحلیل این داده‌ها به وسیله اتاق‌های فکرشان درون ملت‌ها با دقت بسیار بالا ذائقه‌سازی می‌کنند.  وی معتقد است مصداق این نفوذ را می‌توان در فتنه 88 مشاهده کرد با این تفاوت که در آن زمان مردم ما دسترسی محدودی به اینترنت پرسرعت داشتند و هنوز استقبال چندانی از میکروبلاگ توئیتر و شبکه مجازی فیس بوک نکرده بودند اما با همان تعداد کم استقبال هم شاهد شکل‌گیری فتنه‌ای گسترده با شبکه‌سازی و اطلاع‌رسانی و خبرسازی‌های کاذب و غیر‌واقعی بودیم. بر این اساس نقش توئیتر در ناآرامی‌های ایران آنقدر محسوس بود که مؤسسه امریکایی صلح از اندیشکده‎های امریکایی در مقاله «پیش‌بینی چگونگی دیپلماسی شهروندی» در سال 2011 حوادث پس از انتخابات ایران را نمونه بارز کارکرد شبکه‎های اجتماعی بیان کرد.
 
افزایش ضریب نفوذ
طبق آخرین بررسی‌ها اگر جمعیت بالای 18 سال کشورمان را تقریبا 54 میلیون نفر در نظر بگیریم بیش از 28 میلیون و 500 هزار ایرانی، در شبکه‌های اجتماعی مجازی عضویت دارند، همچنین بیش از 60 درصد ترافیک اینترنت کشور را تلگرام اشغال کرده و 66 درصد جرایم کشور مرتبط با کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی و 20 درصد متعلق به اینستاگرام است.
 
بر مبنای شاخص‌های اصلی بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور، 22 میلیون ایرانی از اینترنت موبایل و 9 میلیون نفر از اینترنت ADSL استفاده می‌کنند و ضریب نفوذ موبایل در کشور نزدیک به 5/97 درصد است.  نکته قابل تأمل اینجاست که این میزان افزایش بی‌ضابطه بدون کمترین تلاش برای ارتقای سواد رسانه‌ای و سواد فضای مجازی در سطح جامعه اتفاق افتاده است.
به گفته آل داوود در جریان انتخابات مجلس دهم مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ispa) خبری با عنوان «اولین انتخابات با طعم تلگرام» منتشر کرد؛ بر اساس این نظر‌سنجی، 72 درصد جوانان 18 تا 29 ساله کشور اعلام کرده‌اند حداقل عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند.
 
نتیجه مهم دیگر این نظر‌سنجی نشان داد رقمی قریب به 20 میلیون نفر از جمعیت ایران (یک چهارم با فرض 80 میلیون جمعیت) عضو شبکه تلگرام هستند، بر همین اساس بیشتر تبلیغات مجازی نامزدها و ستادهای انتخاباتی در انتخابات امسال حول و حوش این شبکه می‌چرخد.
روح‌الله مؤمن‌نسب هم کارشناس دیگری است که درباره میزان نفوذ تلگرام در ایران و در میان ایرانی‌ها می‌گوید: بیش از 80 درصد از کاربران تلگرام ایرانی و آن 20 درصد دیگر هم اکثراً ایرانی‌های مقیم کشورهای دیگر هستند. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت شبکه اجتماعی تلگرام برای ایجاد انحراف و نفوذ در جمهوری اسلامی ایران به وجود آمده و یک شبکه اجتماعی بین‌المللی محسوب نمی‌شود.  از نگاه وی با توجه به اینکه سرورهای تلگرام در محل استقرار سرورهای بی‌بی‌سی یعنی در کشور انگلستان قرار دارد و از آنجا کنترل می‌شود، موضوع نفوذ آن بیشتر آشکار می‌شود.
 
 مؤمن‌نسب با اشاره به انتخابات مجلس شورای اسلامی می‌افزاید: در انتخابات سال گذشته، گاردین انگلستان 17 روز قبل از انتخابات مقاله‌ای با این تیتر منتشر کرد: «کاربران تلگرام در ایران سرمایه‌ای برای انگلستان هستند. ‌» در این مقاله اشاره شده است که با توجه به ضریب نفوذ تلگرام میان مردم ایران‌، فرصتی برای ایجاد تغییرات اساسی در ایران است. در واقع بی‌بی‌سی در زمان انتخابات از طریق تلگرام، افکار عمومی را مهندسی کرد.  انفعال مسئولان در برابر اجرایی شدن شبکه ملی اطلاعات و هشدارها درباره نفوذ بر بستر فضای مجازی نشان می‌دهد انگار تلگرام و شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی به رسانه اپوزیسیون در سایه تبدیل شده‌اند به این معنی که این رسانه می‌تواند خارج از سیستم نظارتی و حکومتی فعالیت کند و نتیجه برخی جریانات سیاسی مانند انتخابات را تغییر دهد.

*شفاف