به گزارش شهدای ایران، این قانون که هدف از آن حفظ زیربنای تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران برای استفاده از آن در صورت لغو توافق هسته‌ای و بازگرداندن فوری تحریم‌هاست، برای تمدید نهایی باید در سنا هم به تصویب رسیده و از سوی رئیس‌جمهور آمریکا امضا شود.

در ششم اوت 1996میلادی (14 مرداد 1375) با امضای بیل کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا یکی از شدید ترین تحریم های نفتی علیه ایران به تصویب رسید. این قانون به نام سناتورِ پیشنهاد دهنده آن، "قانون داماتو" نام گرفت. بر اساس قانون داماتو، هر شرکتی که در صنایع نفت و گاز ایران، بیش از چهل میلیون دلار سرمایه گذاری کند، مشمول تحریم آمریکا می شد که البته این سقف در دوران جرج بوش به 20 میلیون دلار کاهش پیدا کرد.

البته این تحریم با مخالفت اروپایی ها مواجه شد. اروپایی هایی که می خواستند در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس جایگاهی داشته باشند و در صنعت نفت منطقه سهمی برای خود می خواستند، اما امریکا با حضور خواهران نفتی در عمل هیچ فضایی برای رقبای اروپایی باقی نگذاشته بود ولی به رغم به مخالفت اروپایی ها در عمل هیچ قدم عملی در مسیر نقض تحریم از سوی شرکتهای اروپایی برداشته نشد.

روحانی در سال 75: قانون داماتو توهین بزرگی به همه ملت‎هاست

نکته جالب اما واکنش حسن روحانی رئیس دولت یازدهم است که آن زمان نایب رئیس مجلس پنجم بود. روحانی در واکنشی تند به قانون داماتو اعلام کرد: «قانون داماتو توهین بزرگی به همه ملت ها و نقض آشکار استقلال همه کشورهاست.» این واکنش روحانی به این دلیل بود که قانون تحریم های داماتو اولین قانون تحریمی فراسرزمینی بود. به این معنا که کنگره آمریکا برای اولین بار قانونی وضع می کرد که برای شرکت ها و افراد غیرآمریکایی تعیین تکلیف می کرد. روند اجرای این قانون بعدها تغییر کرد.

چرا که در سال 2006 لیبی تجهیزات هسته ای اش را بار کشتی کرد و نام قانون به «قانون تحریم‌های ایران» تغییر یافت؛ قانونی که امروز به نام «ایسا» نیز شناخته می‎شود. پنج شنبه 10تیر 1389 (یک سال پس از فتنه 88 و درست سه هفته پس از قطعنامه 1929شورای امنیت که یکی از شدیدترین قطعنامه های تحریمی است) قانون جامع تحریم‌های ایران (موسوم به CISADA) تصویب شد و ممنوعیت‌های موجود در قانون داماتو را تا حد زیادی افزایش داد.

به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی ایران به میزان بیش از یک میلیون دلار در سال ممنوع شد و ممنوعیت‌های مالی، بانکی و تجاری جدیدی هم افزوده شد. این تحریم ها ادامه پیدا کرد و دامنه و مصادیق آن روز به روز بیشتر شد و در نهایت به توافقات ژنو، لوزان و وین ختم شد.

نسبت برجام و قانون داماتو

بر اساس برجام تمامی تحریم های ثانویه آمریکا مرتبط با موضوع هسته ای لغو می شود . تحریم‌های آمریکا به «تحریم‌های اولیه» (Primary) و «تحریم‌های ثانویه» (Secondary) تقسیم می‌شود. در صورتی که تحریم‌ها تنها به روابط دو کشور مربوط شود، تحریم‌های اولیه، آمریکایی‌ها (U.S.Persons) را از انجام معاملات تجاری، مالی، سرمایه‌گذاری و سایر عملیات اقتصادی و هر نوع خدماتی (به جز خرید و فروش دارو و خوراک و ...) منع می‌کند.تعریف شخص آمریکایی شامل شهروندان، افراد و اشخاص حقوقی مقیم آمریکا، شرکت‌های تابعه و شعب شرکت‌های آمریکایی در خارج از این کشور می‌شود.

تحریم‌های ثانویه (Secondary) به اشخاص غیر‌آمریکایی اشاره دارد.در این باره آمریکا اعلام کرده بود شرکت‌های غیر آمریکایی را که مبادرت به عملیات مالی، بانکی، تجاری، خدماتی و... با ایران کنند مجازات خواهد کرد. در واقع تفاوت تحریم‌های اولیه و ثانویه این است که در نوع اول شرکت‌ها و افراد از همکاری با ایران منع شده‌اند اما در نوع دوم از سوی آمریکا تحریم می‌شوند.

در برجام کلیه تحریم‌های ثانویه هسته‌ای و تنها بخشی از تحریم‌های اولیه برداشته شده است، از جمله خرید هواپیما و قطعات و لوازم یدکی هواپیما، کلیه خدمات مربوط به تعمیر و نگهداری هواپیما، همچنین صادرات فرش، خاویار و پسته، علاوه براین کلیه شرکت‌های تابعه شرکت‌های آمریکایی که در خارج از ایالات متحده آمریکا به ثبت رسیده‌اند، می‌توانند معاملات مالی، بانکی، تجاری، خدماتی و سایر معاملات اقتصادی را از سر بگیرند.

برخی از تحریم های لغو شده در برجام، ریشه در قانون داماتو و قانون جامع تحریم های ایران دارد. همچنین ذکر این نکته لازم است که با تصویب برجام، وضع هرگونه تحریم جدید علیه ایران ممنوع شد. بر اساس بند 26برجام، آمریکا از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم هایی که اجرای آن ها مطابق برجام لغو شده، منع شده است.

همچنین بر اساس بند دوم نامه رهبر انقلاب در تأیید مشروط برجام «در سراسر دوره‌ 8 ‌ساله، وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای (از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته‌ تروریسم و حقوق بشر) توسط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظّف است طبق بند 3مصوّبه‌ مجلس، اقدام های لازم را انجام دهد و فعّالیّت های برجام را متوقف کند.» اکنون این که تمدید این قانون به منزله وضع تحریم جدید تلقی شود مورد اختلاف است و حتی نوع تمدید قانون داماتو می‎تواند به نقض برجام بینجامد.

حال سوال اساسی این است که آیا تمدید این قانون با تعهدات آمریکا در برجام مغایر است؟

"فواد ایزدی" کارشناس مسایل آمریکا با تأکید براینکه تحریم داماتو بازهم به امضای رییس جمهور آمریکا خواهد رسید، به خبرنگار سیاسی جام جم آنلاین، گفت: اجرای دوباره محدودیتهای موسوم به داماتو تحریمی جدید تلقی شده و کاملا با نص صریح برجام مغایر است.

وی ادامه داد: بر اساس توافق برجام، از تاریخ اجرایی شدن مفاد این معاهده نباید در ابعاد گوناگون بویژه موضوع هسته‎ای هیچ گونه تحریمی علیه ایران وضع شود.

ایزدی در تشریح کلیات یک تحریم عنوان داشت: وقتی تصمیمی مبنی بر تمدید یک تحریم که منقضی شده گرفته می‎شود به این معناست که؛ طرف آمریکایی هیچ اراده‎ای بر احترام به توافق خود با ایران و گروه 1+5 قایل نبوده و همواره در مسیر نفض برجام گام بر می‎دارد.

این کارشناس مسایل آمریکا با اشاره بر اینکه ایران پیرو فرمایشات رهبری ( که بعد از برجام هیچ تحریمی قابل قبول نیست) توافق برجام را بصورت مشروط پذیرفته ابراز داشت: در شروط مندرج در برجام از طرف ایرانی قید شده، در هیچ زمینه‎ای از جمله بحث هسته‎ای، وضع تحریم جدید خلاف توافق‎نامه مذکور بوده ولی متاسفانه امروز همچنان شاهد تداوم این مسئله از طرف آمریکایی هستیم.

وی اضافه کرد: بر این اساس هرگونه تحریم جدید اعم از داماتو وغیره نقض فاحش برجام قلمداد می‎شود.

ایزدی، برجام را ظرفیتی برای دولت جدید آمریکا و شخص ترامپ بمثابه اهرم فشار بر ایران برشمرد و متذکر شد: اینکه گفته می‎شود سازمان ملل ضمانت اجرایی برجام را بر عهده دارد، حرف درستی نیست چرا که در 70 سال اخیر سابقه نداشته شورای امنیت قطعنامه‎ای بر ضد ایالات متحده صادر کند. بنابراین سازمان ملل پشتوانه خوبی برای برجام نخواهد بود.

اما در اظهار نظری متفاوت، "حسین کنعانی مقدم" کارشناس سیاست خارجی معتقد است: در ابتدا درباره برجام باید گفت: در توافق‎نامه مذکور، شش کشور برتر دنیا پای میز مذاکره نشسته و توافق را به امضا رساندند که این قدرتها در شورای عالی سازمان ملل دارای حق "وتو" هستند.

وی تصریح کرد: موافقت نامه برجام، در قالب قطعنامه به شورای امنیت رفته و این سازمان ملل است که مسئولیت این اجماع را بعده گرفته، لذا قدرت مانور کاخ سفید بر ضد ایران محدود به تحریمهای یک‎جانبه خواهد شد.

کنعانی مقدم در واکنش بر تحرکات اخیر کنگره آمریکا مبنی بر تمدید تحریم داماتو ابراز داشت: بنظر می‎رسد، بدلیل اینکه در ترکیب جدید سنای آمریکا اکثریت با حزب جمهوری خواه خواهد بود؛ مجلس آمریکا درصدد است با این کار عملا واشنگتن از بار تعهدات برجامی(بصورت قانونی) خود شانه خالی کند.

این کارشناس سیاست خارجی با بیان اینکه با ورود ترامپ به کاخ سفید سیاست‎های ایالات متحده در رابطه با مسایل منطقه با اروپا رو به واگرایی می‎گراید افزود: اروپا قطعا با سیاست خارجی رییس جمهور جدید آمریکا همسو نخواهد شد و حتی در زمینه نظامی در حال حاضر گزینه جدایی اروپا از ائتلاف ناتو مطرح می‎باشد.

کنعانی مقدم خاطر نشان کرد: با وجود ادامه تحریم داماتو بر علیه ایران، در اینکه در آینده پیش رو ترامپ توان اجماع‎سازی بر ضد ایران داشته باشد؛ نظر به وجوه افتراقی بین سیاست خارجی آمریکای جدید و اروپا خود، محلی از تردید است.

تمدید تحریم‌ها به معنی لگد زدن به برجام است

"علی شمخانی" دبیر شورای عالی امنیت ملی در یادواره سرداران و4 هزار شهید استان گلستان که درباغ موزه دفاع مقدس برگزار شد در جمع خبرنگاران عنوان کرد: تمدید تحریم ها در این شرایط توسط هرکسی مفهومش لگد به برجام است و ملت ایران این لگد زدن را بی پاسخ نمی گذارد.

وی ادامه داد : بسته فنی فراهم کرده ایم که اگر این لگد زدن حاصل شد آن بسته فنی را عمل کنیم به نفعی که آنها مات و مبهوت شوند.

شمخانی در پاسخ به این سوال که ایران در اوضاع نا امنی منطقه چگونه با صلابت و اقتدار مسیر خود را طی می کند اظهارداشت: دشمنان از این شرایط عصبی و دوستان خوشحال هستند و این مسیری است که به کمک ملت ایران و تجارب در طول 37 سال با درایت و تیز هوشی مقام معظم رهبری به دست آمده است.

دبیر شورای عالی امنیت ملی در پاسخ به این سوال که وضعیت امنیت داخلی را چطور می بینید عنوان کرد: ما می رویم در انتخابات 96 رکورد مشارکت، امنیت و رقابت سالم را بزنیم.

وی افزود: بین دو کنگره رئیس جمهور آمریکا دست به دست می شود از جهات دیگر در شرایط زمانی انتقال قدرت به سر می بریم و اما بین اوباما و ترامپ یک کنگره وجود دارد که تمدید قانون isa در دستور کنگره است. بحثهایی وجود دارد که در طول برهه زمانی که از سال 1986 تا به امروز مطرح بوده که اگر شاخص های توسعه ایران را بر مبنای خاصی که آنها داشتند که با اعمال این تحریمها ایران شاخص توسعه های خودش را از دست خواهد داد ارزیابی کند و می بینیم این تحریم ها هیچ تاثیری در هیچ بعدی نداشته است و در توانمندی هسته ای، موشکی و علمی تحریمها تاثیر گذار نبوده است.

تثبیت موقعیت عدم اجرای برجام قانون شد!

اما در واکنش به رأی مثبت مجلس نمایندگان آمریکا مبنی بر تداوم ساز و کار تحریم علیه ایران، "حشمت الله فلاحت پیشه" گفت: هر چند نمایندگان آمریکا تلاش کردند با سر و صدای تبلیغاتی تحریم‎ها را تمدید کنند، لیکن این اقدام آنها امر تازه‎ای نیست.

وی در ادامه تصریح کرد: در سال 1995 که قوانین داماتو مبنی بر تحریم ایران تصویب شد، در ذیل آن آمده هر ده سال یکبار باید این قانون ضد ایرانی با امضای رییس جمهور تمدید گردد.

نماینده مردم کرمانشاه، اقدام اخیر نمایندگان آمریکا را واکنشی به تحولات اخیر داخل آمریکا مرتبط دانست و گفت: این قانون در ابتدا باید به سنای ایالات متحده خواهد رفت واین احتمال وجود دارد که احزاب جمهوری خواه چند متمم به آن اضافه کند.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم در توضیح الحاق متمم‎های مذکور یادآور شد: یک مورد آن قائم بر بهانه‎های واهی حقوق بشری، ادعای تروریسم و توان موشکی است و بعد دیگر آن در ارتباط با تعارض سیاستهای جمهوری اسلامی با رژیم صهیونیستی در منطقه است.

فلاحت پیشه در تکمیل گفته‎های خود پیرامون متمم دوم تأکید کرد: دولت آمریکا با این متمم؛ در پی توجیه کمک نظامی یک و نیم میلیارد دلاری خود به رژیم اشغالگر قدس است.

وی هر گونه تحریم اعم از تحریمهای جدید و تمدید محدودیتهای قبلی را نقض آشکار توافق نامه برجام خواند وافزود: آمریکایی‎ها در بحث برجام نسبت به عدم تحریم دوباره ایران متعهد شده بودند، لذا انتظار می‎رفت با اقدامات ضد ایرانی بویژه در حوزه تحریمها از سوی مقامات کاخ سفید مواجه نباشیم.

فلاحت پیشه ضمن بیان اینکه تمدید دوباره تحریمها علیه ایران بمنزله تثبیت موقعیت عدم اجرای برجام است خاطر نشان کرد: البته آمریکا در عمل تا به امروز برجام را نقض کرده بود، لیکن با رأی مثبت نمایندگان بر تمدید تحریمها؛ نقض برجام بصورت قانون در آمده است.

باز هم شعبده بازی فیل و الاغ

در همین رابطه روزنامه واشنگتن‌پست نوشته است: دموکرات‌ها با این متمم‌ها مخالف هستند و بعید است که این طرح‌ها بتواند رأی دو سوم را که برای تصویب طرح لازم است، کسب کند. با این حال دموکرات‌ها می‌گویند قانون تحریم‌ها باید بدون افزودن متمم جدید تمدید شود.

*جام جم