این نخستین مورد از این نوع پرواز  از سال 1996 تاکنون به شمار می‌رود. در بیانیه ارتش آمریکا هدف از این اقدام نشان دادن آمادگی ارتش این کشور در دفاع از «امنیت» در شبه جزیره کره و منطقه اعلام شده بود. 

تولد بمب‌های هیدروژنی و هسته‌ای

 از سال 1945 میلادی سلاح‌های اتمی در دنیا وارد خدمت شدند و موجب ایجاد تغییری بزرگ در زمینه تکنولوژی‌های نظامی شدند. این سلاح‌های مخرب دارای قدرت انفجاری بسیار زیادی هستند و همچنین دارای مسئله‌ای به نام تشعشعات رادیواکتیو هستند که می‌تواند بسیار سرطان‌زا باشد. این بمب‌ها تنها بر روی دو شهر ناکازاکی و هیروشیما در سال 1945 پرتاب شده است و دیگر از این گونه سلاح‌ها در جنگ استفاده نشده است. کشورهای دارنده این سلاح‌ها معمولا مناطقی دورافتاده را برای آزمایشات هسته‌ای خود انتخاب کرده و می‌کنند. البته امروزه به دلیل امضاء توافق‌نامه‌هایی در زمینه توقف آزمایشات هسته‌ای، این گونه آزمایشات متوقف شده است. 

 آخرین مورد استفاده آزمایشی بمب هیدروژنی مربوط به کره شمالی است که در شهریور 95 رخ داد. این کشور همچنین اعلام کرد که به عنوان یک کشور هسته‌ای مسئولانه رفتار خواهد کرد و تنها زمانی که حق حاکمیتش نقض شود از این تسلیحات استفاده می‌کند.

 بمب هیدروژنی یا گرماهسته‌ای نوعی بمب هسته‌ای است که انرژی آن ابتدا از طریق فرایند شکافت هسته‌ای تامین می‌شود و گرما و فشار حاصله از این انفجار باعث شروع فرایند همجوشی هسته‌ای استفاده می‌شود. به همین دلیل بمب‌های گرماهسته‌ای انرژی بسیار بیشتری از بمب‌های هسته‌ای تک‌مرحله‌ای آزاد می‌کنند. این بمب‌ها از آن رو به «بمب هیدروژنی» معروف شده‌اند که فرایند همجوشی هسته‌ای با استفاده از هیدروژن انجام می‌شود.

 نخستین آزمایش این نوع بمب در سال ۱۹۵۲ توسط آمریکا انجام شد. یک سال بعد شوروی نیز این بمب را ساخت و در سال‌‌های بعد بریتانیا، فرانسه، چین و کره‌ی شمالی نیز به تولید و آزمایش آن اقدام کردند. امروزه تقریبا تمام بمب‌های هسته‌ای این پنج کشور که در حالت عملیاتی و فعال قرار دارد از این نوع است.

 بمب هیدروژنی چیست

 در این نوع بمب، با ایجاد یک انفجار اورانیومی یا پلوتونیومی، دمایی معادل چندین میلیون درجه سلیسیوس ایجاد می‌شود. ایزوتوپ‌های هیدروژنی که در بمب به کار رفته‌اند، تحت این شرایط با یکدیگر جوش می‌خورند و به هلیم تبدیل می‌شوند و در این همجوشی، انرژی بسیار زیادی را آزاد می‌کنند. بنابراین در این نوع بمب، ترکیبی از شکاف هسته‌ای و همجوشی هسته‌ای به‌کار رفته‌ است. بمب اتمی نسبتاً کوچکی که شهر ژاپنی هیروشیما را نابود کرد، قدرت انفجاری معادل ۲۰۰۰۰ تن، تری‌نیتروتولوئن (TNT)، که یک ماده انفجاری عادی امروزی است، داشت. در مقابل، بزرگترین بمب هیدروژنی‌ای که تاکنون برای آزمایش، منفجر شده، معادل ۵۰ مگاتن (TNT) قدرت انفجاری داشته‌است. نام این بمب، بمب تزار بود که اتحاد جماهیر شوروی آن را در سال ۱۹۶۱ آزمایش کرد. این قدرت انفجاری ۲۵۰۰ برابر قدرت انفجاری بمب هیروشیماست. 

 برای انجام عمل پیوند باید هسته دو اتم به شدت به یکدیگر برخورد نموده، تا با هم پیوند خورده و در هم ذوب شوند. اما دافعه الکترواستاتیکی بین دو هسته، مانع بزرگی در این راه محسوب می‌شود و در فواصل بی‌نهایت نزدیک این دافعه فوق‌العاده زیاد است. بنابراین بایستی به هسته‌ها آنقدر سرعت داد که از این مانع عبور نمایند. می‌دانیم که سرعت ذرات در هر گازی بستگی به درجه حرارت آن گاز دارد. پس کافی است درجه حرارت را آنقدر بالا ببریم تا سرعت لازم برای عبور از این مانع بدست آید. درجه حرارت لازم برای این کار چندین میلیون درجه سانتیگراد است و چنین حرارتی در کره زمین وجود ندارد. اما اگر یک بمب اتمی در وسط توده‌ای از هسته‌های سبک منفجر شود، حرارت فوق‌العاده‌ای که از انفجار بمب حاصل می‌شود، حرارت هسته‌های سبک را به قدری بالا می‌برد که پیوند آنها را امکانپذیر سازد. این موضوع اساس ساختمان بمب حرارتی و هسته‌ای (ترمونوکلئور) می‌باشد.

 63 سال پیش اولین بمب هیدروژنی تاریخ در جزایر مارشال و با کد رمز ایوی مایک منفجر شد

 همانطوری که در کبریت عادی برای آتش گرفتن ابتدا گوگرد موجود در آن بر اثر مالش محترق می‌شود و آنگاه باروت را روشن می‌سازد، در بمب‌های حرارتی و هسته‌ای نیز ابتدا یک بمب اتمی معمولی منفجر می‌شود و در نتیجه انفجار توده‌ای از اجسام سبک را به حرارت فوق‌العاده‌ای می‌رساند، بطوری که هسته‌های آنها به هم می‌پیوندند و آنگاه انفجار مهیب‌تری انجام می‌گیرد.

 بعد از انفجار یک بمب اتمی معمولی، عمل سرد شدن به سرعت انجام می‌گیرد. بنابراین، باید فعل و انفعالاتی را در نظر گرفت که در آنها عمل پیوند به سرعت انجام گیرد. اگر یک بمب اتمی را در مخلوطی از دوتریوم و تریتیوم محصور کرده و مجموعه را در یک محفظه با مقاومت مکانیکی زیاد قرار دهیم، پس ازانفجار بمب اتمی محیط مساعدی برای یک فعل و انفعال ترمونوکلئور (فعل و انفعال هسته‌ای گرمازا) به‌وجود می‌آید و در اثر آن عمل پیوند هسته‌ها انجام شده و هلیوم بوجود می‌آید.

 در نتیجه این فعل و انفعال، حدود هفده میلیون الکترون ولت، انرژی آزاد می‌شود. این میزان انرژِی نسبت به واحد وزن ماده قابل انفجار، در حدود چهار برابر انرژی است که از شکسته شدن اورانیوم حاصل می‌شود. به عبارت دیگر در موقع پیوند هسته‌های دوتریم و تریتیوم، انرژی بیشتر بر واحد جرم نسبت به شکافته شدن هسته‌های اورانیوم رها می‌شود.

 مکان‌هایی که بمب‌های اتمی و هیدروژنی در آن به کار رفته است

 هیروشیما

 عملیات بمباران اتمی هیروشیما در تاریخ دوشنبه، ساعت ۸:۱۵ صبح روز ۶ اوت ۱۹۴۵ به وقت محلی در این شهر انجام گرفت. بمب اتمی اول به نام پسر کوچک توسط یک هواپیمای بمب افکن به نام Enola Gay بر روی هیروشیما انداخته شد. برای تاثیر تخریبی بیشتر، بمب به نحوی تنظیم شده بود که ۵۷۶ متر بالای سطح زمین منفجر شود. انرژی تولید شده توسط این بمب برابر بود با انرژی حاصل از ۱۵ کیلوتن TNT. فعل و انفعالات اتمی در مرکز این بمب باعث گرمائی حدود چندین میلیون درجه سانتیگراد شد. این گرمای عظیم هر چیزی را تا شعاع یک و نیم کیلومتری مرکز اصابت بمب بطور کلی ذوب نمود. مردمی که از دور دست انفجار «پسر کوچک» را در آسمان هیروشیما مشاهده کردند می‌گفتند که خورشید دیگری را در آسمان دیده‌اند.

 دو سوم ساختمان‌های هیروشیما از جمله کارخانه‌های فولادسازی و صنعتی چون میتسوبیشی در اثر این بمباران نابود شدند. تنها چیزی که از شهر باقی‌ ماند؛ ساختمان تالار ترویج صنعتی استانی هیروشیما بود که انفجار، بالای گنبد این بنا رخ می‌دهد و به خاطر قرار گرفتن در کانون مرکزی انفجار، کاملاً ویران نشد.

 
ناکازاکی

 دو روز پس از بمباران هیروشیما و بر خلاف انتظار و میل آمریکا، دولت شوروی به امپراتوری ژاپن اعلان جنگ داد و نیروهای ارتش سرخ شوروی به مواضع ژاپن در منچوری یورش بردند. ورود شوروی به جبهه جنگ اقیانوس آرام باعث شد که دولت آمریکا مصمم شود هرچه سریعتر جنگ را به نفع خود و بدون مشارکت شوروی خاتمه دهد. در این راستا استفاده بیشتر از سلاح هسته‌ای ساده‌ترین راه فشار بر ژاپن بود، و نیروهای مسلح آمریکا برای استفاده مجدد از بمب هسته‌ای نیازی به مجوز جدید دولت نداشتند؛ زیرا مجوزی که ترومن برای حمله اتمی صادر کرده بود اجازه استفاده از بمب‌های جدید را می‌داد.

 بر اساس اطلاعات هواشناسی نیروی هوایی آمریکا، بازهٔ زمانی مساعد برای حمله دوم به ژاپن سه روز پس از حمله اول پدیدار می‌شد، و باید از این بازه حداکثر استفاده به عمل می‌آمد. هدف بعدی برای بمباران هسته‌ای، شهر کوکورا بود که صنایع گسترده نظامی و اسلحه‌سازی در آن وجود داشت. در ابتدای ماموریت بر اساس گزارش هواشناسی، دید مناسبی برای هدفگیری بر فراز کوکورا وجود داشت. اما وقتی هواپیمای بمب‌افکن به حدود منطقه مورد نظر رسید، تمام آسمان شهر با دود و غبار پوشیده شده بود و امکان پیدا کردن هدف را از میان برده بود. علاوه بر دید کم، پدافند هوایی و ظاهر شدن هواپیماهای شکاری ژاپن مساله را کمی بغرنج کرده بود. پس از صرف نظر از بمباران منطقه کوکورا، بمب‌افکن آمریکایی فقط سوخت کافی برای بازگشت به پایگاه هوایی در اوکیناوا داشت. فرمانده عملیات تصمیم گرفت که بجای رها کردن بمب اتمی در دریا و یا بازگرداندن آن به پایگاه، بهتر است آن را بر روی ناگازاکی بیندازند که در مسیر بازگشت بمب‌افکن به پایگاه هوایی در اوکیناوا قرار داشت و یکی از اهداف کم‌اهمیت‌تر آمریکا در ژاپن محسوب می‌شد.

 آسیب‌های وارده به هیروشیما به مراتب بیشتر از ناگازاکی بوده است چرا که هیروشیما شهری صاف بوده و تشعشعات هسته‌ای تمام شهر را در نوردید ولی ناگازاکی حالتی داشت که شهر در میان دو دره تقسیم شده بود و نصف شهر در یک دره و نصف دیگر در دره مجاور قرار داشت و با رهاسازی بمب هسته‌ای در یکی از دره‌ها بخش دیگر شهر که در دره دیگر قرار داشت به مراتب آسیب کمتری دید.

 بدین ترتیب در تاریخ پنجشنبه ۹ اوت ۱۹۴۵ میلادی، بمب دیگری به نام  FAT MAN بر روی شهر ناگازاکی انداخته شد. پس از نابودی ناگازاکی، ژاپن مجبور به تسلیم در این جنگ شد.

 صحرای نوادا

 به یکی از خطرناک‌ترین نقاط جهان در جنوب غرب آمریکا، یعنی جایی که در آن نزدیک به 928 آزمایش اتمی انجام شده است خوش آمدید. در این مکان بیش از هر نقطه دیگری از جهان آزمایشات اتمی صورت گرفته است. برای مدتها بسیاری از توریست‌ها به این مکان سفر می‌کردند تا بتوانند شاهد انجام آزمایشات اتمی باشند. این آزمایشات باعث شده است تا میزان افراد مبتلا به سرطان و همچین میزان تولد کودکان ناقص‌الخلقه در این منطقه زیاد باشد و همچنین باید گفت که این نقطه پس از چرنوبیل در اوکراین دومین مکان آلوده به تشعشعات رادیواکتیو در جهان است. 

 کوه کمباران

 کشور پاکستان به نوعی جدیدترین عضو باشگاه کشورهای دارنده سلاح های اتمی است و زمان و هزینه‌های زیادی را برای بدست آوردن سلاح‌های اتمی صرف کرده است. مشکلات مرزی این کشور با هند که آن نیز یک کشور مسلح به سلاح اتمی است ترس از بروز یک جنگ هسته‌ای در جنوب آسیا را گسترش داده است. کشور پاکستان از دهه 70 میلادی به دنبال دستیابی به فناوری سلاح‌های اتمی بود و بنا بر برآوردهای اطلاعاتی از سال 1983 میلادی به این سلاح‌ها دست یافته است. پاکستانی‌ها برای آزمایش هسته‌ای خود یک تونل به طول یک کیلومتر را در زیر "کوه کمباران" در استان بلوچستان حفر کردند. این کوه به نوعی یک لایه محافظ طبیعی برای این آزمایش به حساب می‌آمد. پاکستانی ها در 28 می 1988 توانستند با موفقیت آزمایش اتمی خود را به انجام برساند و به عنوان یک کشور دارای سلاح اتمی خود را معرفی کنند.

 پوکاران

 هندوستان در دهه 60 میلادی و پس از درگیری‌های مرزی با کشور چین و تجربه یک شکست تلخ و تحقیرآمیز به دنبال دستیابی به سلاح‌های اتمی رفت. این کشور منطقه "پوکاران" در ایالت راجستان را برای انجام آزمایش‌های اتمی انتخاب کرد. اولین آزمایش در این مکان در سپتامبر 1974 رخ داد. با وجودی که دولت هند اعلام کرد که این مکان خالی از سکنه است اما بعضی از گزارشات حاکی از حضور جمعیتی در حدود 15 هزار نفر در نزدیکی این محل است. هندی‌ها بار دیگر مجموعه ای از آزمایشات اتمی و همچنین یک آزمایش هیدروژنی را در ماه می سال 1998 انجام دادند. از آن تاریخ به بعد هندوستان دیگر آزمایش اتمی صورت نداد. دولت هندوستان از انتشار هر گونه اخباری در مورد سرنوشت افرادی که نزدیک به محل آزمایش بودند جلوگیری می‌کند.

 مارالینگا

 انگلستان که در طول جنگ دوم جهانی ضربات خرد کننده‌ای را از آلمان و همچنین ژاپن در شرق دور دریافت کرده بود می دانست که اقتصاد و صنعت نابود شده این کشور در آن سال‌ها توان بازسازی ارتش انگلستان در ابعاد گذشته را ندارد. این مسئله به همراه گسترش سریع نفوذ کمونیست‌ها در نقاط مختلف جهان باعث شد تا انگلیسی‌ها به سرعت به سمت ساخت سلاح‌های اتمی بروند. اما انگلیسی‌ها با یک مشکل رو به رو بودند و آن هم این بود که این کشور در سرزمین اصلی خود مکان مناسبی برای آزمایش اتمی نداشت.

 اما به هر حال هنوز سایه‌ای از امپراتوری انگلستان در قرن نوزده میلادی وجود داشت و انگلیسی‌ها می توانستند از مستعمرات خود در نقاط مختلف جهان برای این کار سود ببرند. آنها به این منظور دو منطقه در جنوب استرالیا را برای آزمایش انتخاب کردند. منطقه "امو فیلد" مکانی بود که در سال 1953 دو آزمایش اتمی در آن صورت گرفت و پس از آن به منطقه "مارالینگا" منتقل شد. تعدادی از ساکنین بومی این منطقه به زور از محل زندگی خود دور شدند. تا اوایل دهه 70 میلادی چندین آزمایش اتمی در این محل صورت گرفت که به دلیل رعایت نشدن اصول حفاظتی باعث آلوده شدن بسیاری از کارکنان انگلیسی و استرالیایی و همچنین بعضی از بومیان نزدیک منطقه شد. این حرکت باعث شد تا انگلیسی‌ها مجبور به پرداخت غرامت سنگینی به بومیان و نیروهای آسیب دیده خود شود. با وجود پاکسازی‌های صورت گرفته در این منطقه دیگر به بومیان اجازه بازگشت به محل سکونت قبلی آنها داده نشد.

 جزایر مارشال 

جزایر مارشال منطقه‌ای در اقیانوس آرام است که به نوعی تحت قیومیت دولت آمریکا اداره می شود. این کشور تعدادی از جزایر خود را پس از جنگ دوم جهانی به آمریکا برای انجام آزمایشات اتمی تحویل داد. منطقه مورد نظر "Bikini Atoll" نام داشت و در تاریخ 1 جولای 1946 میلادی اولین آزمایش اتمی در این منطقه انجام گرفت. در این آزمایش چیزی در حدود 250 کشتی جنگی در این منطقه قرار گرفت تا میزان قدرت تخریب بمب اتمی در یک نبرد دریایی مورد آزمایش قرار بگیرد. در طول سال‌ها چندین آزمایش اتمی و هیدروژنی در این منطقه صورت گرفت تا آن را به یکی از شناخته شده‌ترین مکان‌ها برای آزمایش اتمی در جهان تبدیل کند. 63 سال پیش اولین بمب هیدروژنی تاریخ در جزایر مارشال و با کد رمز ایوی مایک منفجر شد.

 کیریتیماتی

 این جزیره در میان اقیانوس آرام یکی از دورافتاده‌ترین نقاط جهان به شمار می آید و از جهتی در دنیا بی‌همتا به حساب می‌آید؛ چرا که تنها مکانی که دو کشور در آن به انجام آزمایش اتمی دست زده‌اند، این جزیره است. در سالهای 1957 و 1958 انگلیسی‌ها در این جزیره دو آزمایش بمب هیدرو‍ژنی را انجام داده و سپس آن را ترک کردند. در سال 1962 میلادی آمریکایی‌ها از این سایت شروع به استفاده کرده و تا سال 1969 میلادی در حدود 22 انفجار را در این مکان صورت دادند.

 مورورا

 بدون شک بحث‌برانگیزترین مکان آزمایش اتمی در جهان سایت آزمایشی مورورا در اقیانوس آرام است که به عنوان بخشی از قلمرو فرا سرزمینی فرانسه به حساب می‌آید. این جزایر برای سال‌های طولانی به عنوان محلی برای آزمایش‌های هسته‌ای فرانسه بین سال‌های 1966 تا 1996 به حساب می‌آمد. این جزایر در نزدیکی دو کشور استرالیا و نیوزلند قرار داشتند و مقامات این دو کشور بارها اعتراض شدید خود را در مورد این آزمایش ها اعلام کردند. در این میان حتی کشور نیوزلند یک بار اقدام به اعزام کشتی‌های جنگی به نزدیک این جزایر برای اعتراض به این اقدامات کرد. بمب‌گذاری عوامل فرانسوی در کشتی طرفداران صلح سبز در سال 1985 که به مرگ یک نفر منجر شد، اعترضات شدیدی را متوجه فرانسه کرده و باعث شد این کشور در سال 1996 آخرین آزمایش اتمی خود را در این مکان انجام دهد. 

 لوپ نور

 منطقه لوپ نور در چین مکانی بود که در اکتبر سال 1964 اولین آزمایش اتمی کشور چین در آن صورت گرفت. در این منطقه چیزی در حدود 44 آزمایش اتمی انجام شده است که 22 عدد از آنها در منطقه جوی بالای این مکان و 22 عدد از آنها به صورت زیرزمینی انجام شده است. این منطقه که اولین بمب هیدروژنی چین نیز در سال 1967 در آن محل مورد آزمایش واقع شد یکی از حساس ترین نقاط در چین به حساب آمده و دسترسی به آن برای بسیاری غیر ممکن است.

 نویا زملیا

 این جزیره یخ‌زده در منطقه اقیانوس منجمد شمالی برای انجام 224 آزمایش اتمی توسط اتحاد جماهیر شوروی مورد استفاده قرار گرفته است. این محل شهرت خود را به دلیل تست بمب هیدروژنی " تزار" به قدرت 50 مگاتن در سال 1961 کسب کرده است. این انفجار قوی ترین انفجاری بوده است که تا به امروز در تاریخ بشر اتفاق افتاده است. این محل تا سال 1990 مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

 سمیپالاتینکس

این منطقه در کشور قزاقزستان امروزی در سال‌های جنگ سرد به عنوان مهم‌ترین مرکز آزمایش‌های هسته‌ای اتحاد شوروی مورد استفاده قرار می گرفت. چیزی در حدود 465 انفجار اتمی بین سالهای 1949 تا 1981 در این مکان انجام شده است. برای سال‌ها این مکان یکی از مورد علاقه ترین نقاط در دنیا برای سرویس‌های اطلاعاتی غربی بود. امروز جمعیت زیادی از این کشور به دلیل این آزمایشات دچار مشکل شدند.

*باشگاه خبرنگاران