شهدای ایران: با حدود نیم قرن سابقه خدمت در نظام می‌توان او  را بخشی از تاریخ ارتش دانست.

امیر سید حسام هاشمی ورودی 1346 دانشگاه افسری است و وقتی انقلاب به پیروزی رسید، یک سالی از درجه سروانی او می‌گذشت.

نام او را همیشه در کنار نام سپهبد شهید صیاد شیرازی شنیده‌ایم که پیش از انقلاب گروهی پنهان در ارتش تشکیل داده بود و افسران انقلابی را سازماندهی می‌کرد.

خواهرش -سیده طاهره هاشمی- در کوران مبارزات انقلاب در سال 60 به دست منافقین و ضدانقلاب در آمل _ شهر زادگاهش_ به شهادت رسیده است.

حضور در مناصب مختلف و شهرهای متعدد ایران در طول سال‌های خدمت در ارتش، از او یک افسر نظامی کارکشته با مشخصات خاص یک ارتشی ساخته است.

امیر سید حسام هاشمی از 14 مهر 1383 با حکم فرمانده معظم کل قوا به مدت 8 سال به ریاست «دفتر عمومی حفاظت اطلاعات» منصوب شد اما در طول بیش از 20 سال گذشته که شهید صیاد شیرازی «هیات معارف جنگ» را تشکیل داد، یکی از دغدغه‌های مهم او نیز این بود که پرچم صیاد بر زمین نماند.

با امیر هاشمی که هم اکنون از مشاوران نظامی رهبر معظم انقلاب و جانشین هیات معارف جنگ شهید صیاد شیرازی است در دفتر این هیات به گفتگو نشستیم تا برایمان از 27 سال مدیریت و فرماندهی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر نیروهای مسلح بگوید.

ماحصل این گفتگوی 90 دقیقه‌ای را در زیر می‌خوانید:

** 2 اقلیت و یک اکثریت در ارتش طاغوت

* یکی از مهمترین اتفاقات پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 57، حفظ ارتش بود و یکی از افرادی که همواره در این موضوع به کرار نام او شنیده می‌شود، آیت‌الله خامنه‌ای است که در آن مقطع نمایندگی امام خمینی (ره) را در ارتش برعهده داشتند. اگر امکان دارد کمی درباره این نقش و حوادث آن مقطع صحبت کنید.

برای ورود به این بحث لازم است قدری از ارتش بگویم که ببینیم ما از کجا به کجا رسیدیم. از زمانی که پای‌ آمریکایی‌ها به ایران باز شد و مسئله نفت پیش آمد، ارتش به لحاظ کمی و کیفی شروع به رشد کرد که البته بیشتر این توسعه به لحاظ کمٌی بود.

پرسنلی که جذب ارتش می‌شدند چه در میان درجه‌داران، چه کارمندان و چه افسران معمولا از طبقات متوسط و ضعیف جامعه بودند، به دلیل سختی کار در ارتش کسانی که مرفه بودند و می‌توانستند مثلا وارد کارهای اقتصادی و بازار شوند، معمولا به ارتش نمی‌آمدند. به خصوص درجه داران و کارمندان که تقریبا همه آنها از طبقه مستضعف و ضعیف بودند و افسرها هم بیشتر از همین طبقات و طبقه متوسط جذب ارتش می‌شدند.

معمولا اینطور است که طبقات ضعیف و متوسط جامعه دیندارتر هستند البته این یک حکم کلی نیست ولی معمولا اینطور است که استغنا، استکبار می‌آورد.

پرسنل ارتش در رژیم گذشته در سه دسته طبقه‌بندی می شدند، یک طبقه اقلیت که  افراد وابسته به طاغوت و رژیم گذشته بودند. دسته دوم باز هم اقلیت مؤمن، معتقد و افراد تابع مرجعیت بودند و دسته سوم که اکثریت را شامل می شد، اگرچه افراد مسلمانی بودند اما آگاهی‌شان نسبت به مسائل سیاسی کم بود و به نوعی بینابین بودند و دو اقلیت بالا سعی می‌کردند این‌ها را با خود همراه کنند.

** پیام امام(ره) به فرماندهان ارتش شاه هم دلسوزانه بود

یکی از اشتباهات رژیم شاه - خصوصا در سال 57- این بود که ارتش را وارد حکومت نظامی کرد و این فرصتی شد تا اقلیت مؤمن در ارتش ارتباط خود را با روحانیت بیشتر کرده و میدان برای مبارزه باز شود.

طبقه اکثریت هم وقتی اوضاع را می‌دیدند، مردد می‌شدند. مثلا شما به خانه می‌رفتید و متوجه می‌شدید مادر، پدر، برادر و یا خواهر شما به تظاهرات رفته ولی شما در حکومت نظامی باید با آنها مقابله کنید. این موجب تردید می‌شد و آنها را سست می‌کرد.

هنر حضرت امام (ره) قبل از پیروزی انقلاب این بود که با نگاه پدرانه به همه نگاه می‌کردند مثلا شما وقتی به سخنرانی‌های ایشان توجه می‌کنید ایشان برای همان اقلیت وابسته به رژیم هم پیام دارد که معنادار بود.

مثلا خطاب به ارتشیان می‌فرمودند «آقای ارتشبد! مگر نمی‌خواهی آقا باشی؟» یا «آقای فرمانده ارتش! مگر نمی‌خواهی با مردم باشی؟» یعنی همیشه صحبت‌های ایشان امیدوارکننده، نصیحت‌گرانه و پدرانه بود.

** یاران امام(ره) به دنبال نفوذ در ارتش بودند

یاران امام هم همین طور بودند. آنها از اول به دنبال نفوذ در سازمان ارتش بودند. برادرزاده آقای ناطق نوری که خودشان از مبارزین مسلم بودند، از افسران نیروی مخصوص بود که ما در کردستان خدمت ایشان بودیم. افراد دیگری مانند شهید شهرام‌فر، شهید آبشناسان و بقیه افراد هم بودند که در این زمینه تلاش می‌کردند.

** سرهنگ نوروزی استاد زبان انگلیسی آقا بود

یکی از افرادی که از ابتدای مبارزه در جذب ارتشی‌ها نقش مؤثر داشت، حضرت آقا (آیت‌الله خامنه‌ای) بودند. ایشان برای مثال وقتی در مشهد دستگیر می‌شد و به زندان می‌افتاد، در زندان با پرسنل و افسر نگهبان ارتباط برقرار می‌گرفت.

ایشان قبل از انقلاب در مشهد جلساتی داشتند که برای مثال سرهنگ مهدی نوروزی که از همافران نیروی هوایی بود، استاد زبان انگلیسی‌ آقا بود و به صورت خصوصی برای ایشان تدریس می‌کرد. امثال آقای نوروزی که توسط آقا در مسجد کرامت مشهد جذب شده بودند زیاد بود و ایشان روی آنها تأثیر زیاد داشت و در واقع به شخصه معتقدم بزرگ‌ترین نعمتی که خدا شامل حال این مملکت کرد و البته به خاطر هوشیاری امام(ره) بود، این است که به محض پیروزی انقلاب اولین کسی که امام برای نمایندگی خود در ارتش منصوب کرد حضرت آقا بود که اوایل اسفند 57 ایشان به ستاد ارتش رفت.

در آن مقطع به دلیل اینکه فرماندهان و سران ارتش نبودند، آن طبقه معتقد و ولایی و تابع مرجعیت رشد کرد و میدان را در دست گرفت و هنر بزرگ حضرت آقا جذب این قشر بود.

من خودم در آن مقطع در مشهد، کمیته انقلاب و اسلامی را در لشکر 77 تشکیل دادم. شهید صیاد در اصفهان بود، شهید شهرام‌فر در تیپ 23 نوهد و بقیه افراد هم در شهرهای دیگر به همین گونه عمل می‌کردند.

** ارتش امتحان خود را بخوبی پس داد

* شما خودتان چطور با ایشان ارتباط گرفتید؟

وقتی آقا به همراه مرحوم امیر سلیمی که آن موقع سرهنگ2 بود و ریاست دفتر ایشان را بر عهده داشت، در اسفند 57 به مشهد آمدند، من آنجا توسط مرحوم سلیمی و آیت‌الله واعظ طبسی به ایشان معرفی شدم.

در سال 58 در ستاد مشترک ارتش کمیته‌ای تشکیل شد که افرادی نظیر آقایان سلیمی، فروزان، کتیبه، اقارب پرست، نامجو و تعدادی دیگر عضو این کمیته بودند.

این‌ها جلسات منظمی در تهران داشتند برای جذب نیروهای مؤمن و خط دهی به آنها که این کمیته را خود آقا مدیریت می‌کردند و هدف آنها بازسازی،‌ ساماندهی و تثبیت ارتش بود.

می‌دانید که در ماه‌های ابتدای پیروزی انقلاب که خدمت سربازی کم شده بود، اکثر سیاسیون و مسئولان معتقد بودند که ارتش باید منحل شود اما پایداری امام(ره) و مدیریت و هدایت‌ آقا جلوی این کار را گرفت و البته ارتش هم امتحان خود را درست پس داد.

** حقوق ارتشی‌ها در 27 بهمن 57 واریز شد

آن زمان که همه بحث انحلال ارتش را مطرح می‌کردند امام با آنها همراهی نکرد. در حالیکه در همه انقلاب‌ها بعد از پیروزی، ارتش منحل می‌شود اما جالب است که بدانید حتی در روز 27 بهمن 57 حقوق کارکنان ارتش واریز شد. نه تنها ارتش بلکه وزارت نفت که وابستگی بیشتری به خارج داشت و یا وزارت امور خارجه هم همین وضعیت را داشتند.

** تضعیف ارتش از نگاه امام(ره) حرام است

امام(ره) اگر می‌خواست ارتش را منحل کند همه بدون هیچ مقاومتی آن را می‌پذیرفتند اما نه تنها ارتش منحل نشد بلکه حضرت امام 29 فروردین سال 58 را روز ارتش نامید و فرمان داد تا ارتش با تمام قوا در تمام شهرها رژه برود و تضعیف ارتش را هم حرام کردند.

** ارتش در ابتدای جنگ جلوی پیشروی عراق را گرفت

به اعتقاد بنده بعد از انقلاب، ارتش بازوی توانای امام(ره) بود که ضد انقلاب هدفش قطع این بازو بود.

شما نگاه کنید در ابتدای جنگ که ارتش عراق می‌خواست ظرف 3 روز خوزستان و یک هفته تهران را بگیرد، چه کسی جلوی عراق را گرفت و 6 روز جلوی پیشروی آنها را سد کرد؟ این مقاومت ارتش و مراکزی نظیر پادگان دژ بود که موجب شد رسیدن ارتش عراق تا پل کرخه 6 روز طول بکشد.

** نامه گلایه‌آمیز صیاد شیرازی به آقا

* ارتباط شهید صیاد شیرازی با آیت الله خامنه‌ای از کجا شکل گرفت؟

شهریور سال 58 من به اتفاق شهید صیاد شیرازی برای ملاقات با حضرت آقا به تهران آمدیم. من از مشهد آمده بودم و شهید صیاد از اصفهان. حضرت آقا در آن مقطع یکی از سران حزب جمهوری بودند و قرار شد ما ایشان را در دفترشان در این حزب ملاقات کنیم. قرار ما عصر بود اما دو سه ساعت که ماندیم، خبری نشد و نتوانستیم ایشان را ببینیم.

شهید صیاد نامه‌ای برای آقا نوشتند که با گلایه شروع می‌شد. این نامه را چند سال قبل (89 یا 90) که خدمت ایشان بودیم، در اختیار آقا گذاشتم. خلاصه آن روز شهید صیاد نامه گلایه آمیزی به آقا نوشت که ما برای دیدار شما آمدیم ولی نتوانستیم با شما ملاقات کنیم. در نامه هم قید کرد که ما پیشنهاداتی برای اداره ارتش، خصوصا اداره دانشگاه افسری داشتیم. این نامه در دو صفحه بود.

ما قصد داشتیم تا فردای آن روز در تهران باشیم. حضرت آقا که شب نامه را دیده بودند، سپردند هر طور شده اینها را پیدا کنید و بگویید شب به منزل ما بیایند. منزل ایشان در خیابان ایران بود. ما رفتیم و چند ساعت جلسه ما طول کشید.

ایشان با دقت تمام و با حوصله به همه حرف‌‌های ما گوش دادند. از همان جا بود که صیاد شیفته رهبری شد و ایشان هم شهید صیاد شیرازی را به خوبی دریافت کرد و ما بعدها دیدیم که در مقاطع مختلف، از جنگ کردستان گرفته تا زمان بنی‌صدر -که دو درجه از صیاد گرفت- و بعد زمانی که صیاد فرمانده نیرو شد و در مقاطع مختلف تا روز شهادت ایشان که حضرت آقا خم شد و تابوت او را بوسید، از شهید صیاد شیرازی حمایت کرد.

جالب است فردای شهادت صیاد که خانواده‌اش بر سر مزارش رفته بودند متوجه شدند آقا یک ساعت قبل به آنجا آمده و گفتند من دلم برای صیاد تنگ شده است.

** خدمت 38 ساله رهبری در ارتش

این حرکات آقا در واقع مدیریت ایشان بر ارتش است. حرمت گذاشتن به صیاد شیرازی یعنی حرمت گذاشتن به ارتش.

آقا وقتی در کردستان حضور داشت به جزئیات کار توجه می‌کرد. سال 59 که من مجروح شدم ایشان به ملاقاتم آمد. در آن زمان من سروان بودم و ایشان نماینده امام در شورای عالی دفاع.

در مقطع جنگ هم علی‌رغم تلاش بنی‌صدر برای ایجاد اختلاف بین نیروها، این حضور و مدیریت آقا بود که ایجاد وحدت می‌کرد و الان که 38 سال از پیروزی انقلاب می‌گذرد در واقع 38 سال است که ایشان در ارتش خدمت می‌کنند.

**سخنان داغ رهبری درباره حادثه منا ورق را برگرداند

آقا در تمام مراسم‌های فارغ‌التحصیلی دانشجویان دانشگاه افسری ارتش شخصا شرکت می‌کنند جز یک مورد که ایشان رئیس‌جمهور بود و در خارج از کشور به سر می‌بردند.

در این حضور ایشان مسائل بسیار مهمی را هم مطرح می‌کنند. مثلا سال گذشته در همین دانشگاه علوم دریایی نوشهر بود که با آن سخنرانی داغ خود مسئله منا را مطرح کردند که ورق برگشت.

** هیچ کس اندازه آقا در اتحاد نیروهای مسلح نقش ندارد

* اندکی بعد از انقلاب، حضرت امام(ره) دستور تشکیل سپاه پاسداران را دادند. چرا وقتی ارتش بود، یک نیروی نظامی دیگر تشکیل شد؟ وظایف اینها نوعی موازی کاری نبود؟

اولا باید بر این نکته تاکید کنم که در سازماندهی، هدایت، بکارگیری و ارتباط ارتش و سپاه و وحدت آنها آن کسی که بیش از همه نقش‌آفرینی کرد، آقا بود. اگرچه دیگران هم حضور داشتند اما نقش هیچکس به اندازه ایشان نیست و ما خدا را شکر می‌کنیم و افتخار داریم به اینکه در ارتشی هستیم که ایشان آن را ارتش حزب‌الله نامید و افتخار می‌کنیم که فرماندهی‌مان مرجع تقلید‌مان است و این افتخاری است که نصیب هیچ ارتشی در دنیا نشده است.

** تشکیل سپاه در کنار ارتش از مصادیق نبوغ حضرت امام(ره) بود

امٌا درخصوص تشکیل سپاه در کنار ارتش،معتقدم این موضوع یکی از مصادیق هوشیاری و نبوغ حضرت امام (ره) بود.

سپاه پاسداران در اردیبهشت 58 چند روز بعد از نامگذاری روز ارتش تشکیل شد و 5 آذر همان سال هم حضرت امام دستور سازماندهی بسیج را صادر کردند تا این‌ها برای حفظ انقلاب کمک کنند. این‌ها در هیچ کجای جهان نمونه ندارد.

در آن مقطع، در واقع حضرت امام(ره) دشمن‌شناسی خوبی کردند و در واقع سپاه برای حفظ دستاوردهای انقلاب تشکیل شد.

وظایف ارتش و سپاه در قانون اساسی کاملا تفکیک شده و مشخص است. این ها وظایف‌شان هیچ تداخلی با هم ندارد و به عنوان دو نیروی موازی یکدیگر نیستند بلکه پشتیبان هم هستند و ما این کمک کردن به یکدیگر را در مقاطع مختلف به ویژه در 8 سال جنگ تحمیلی به خوبی دیدیم.

در همین جنگ بود که سپاه رشد کرد و توسعه یافت و اگر یک کارشناس خبره نظامی به عمق قضیه توجه کند، می‌بیند که این دو نهاد اگرچه به صورت ظاهری شباهت‌هایی با هم دارند اما به هیچ عنوان با یکدیگر موازی نیستند.

** من سپاه مشهد را تشکیل دادم

* نقش ارتش در مقطع تشکیل سپاه چه بود؟ برخی می‌گویند این ارتش بود که به پاسدارها که طبیعتا تجربه کار نظامی هم نداشتند، در برخی موضوعات آموزش داد.

من خودم سپاه مشهد را تشکیل دادم. در واقع شهید کلاهدوز که خودش از افسران ارتشی بود به مشهد آمد و گفت که می‌خواهد در اینجا سپاهی تشکیل دهد. آیت‌الله طبسی من را به ایشان معرفی کرد و ما هم باشگاه افسران را که بعدا به نام «جوادالائمه(ع)» نامگذاری شد، در اختیار آنها گذاشتیم.

شهید کلاهدوز اصرار داشت من خودم فرماندهی سپاه آنجا را بر عهده بگیرم ولی گفتم که در لشکر 77 کارهای زیادی دارم و یک شخص روحانی را برای فرماندهی سپاه معرفی کردیم که بعدا هم شهید شد.

بعد این مجموعه را به پادگان سپاه دانش منتقل کردیم که داخل لشکر بود و این مکان بعدها در اختیار سپاه قرار گرفت.

** آموزش به پاسدارها توسط لشکر گارد در تهران

در واقع می‌خواهم بگویم که ارتشی‌ها نقش زیادی در تشکیل و آموزش سپاه داشتند. همین شهید کلاهدوز یک نمونه بود که بعدها رئیس ستاد سپاه هم شد و یا صیاد شیرازی در اصفهان کمک‌های زیاد برای تشکیل سپاه کرد. در تهران هم لشکر گارد و لشکر یک تهران و تیپ نوهد نقش زیادی در آموزش پاسدارها داشتند.

** ارتش برای تبلیغ التماس نمی‌کند

* امیر! قبول دارید که نقش ارتش خصوصا در جنگ، آنطور که شایسته عملکرد این نهاد بود به جامعه معرفی نشده؟ برخی از فرماندهان قدیمی ارتش معتقدند یکی از ایرادات به خود فرماندهان بر می‌گردد که نیامدند و مثلا خاطرات خود را بازگو کنند.

یکی از دلایل می تواند همین باشد. البته انقلاب که شد ما در سازمان ارتش با تغییراتی روبه‌رو شدیم. قبلا ما قبلا واحد روابط عمومی داشتیم که کارهای رسانه‌ای و تبلیغات را بر عهده داشت که این روابط عمومی منحل شد و جای خود را به سازمان عقیدتی سیاسی داد که یک تشکیلات جدید بود و مثلا یک روحانی که با چند نفر به این کار منصوب شده بودند، تجربه زیادی نداشتند.

از طرف دیگر یک فرهنگ حفاظتی بر ارتش حاکم بود. هر چند در دو سال اول بعد از پیروزی انقلاب اصلا ما چیزی به نام حفاظت اطلاعات نداشتیم و ضد اطلاعات منحل شده بود (من خودم ضد اطلاعات لشکر 77 را منحل کردم) ولی این فرهنگ همچنان بر ارتش حاکم بود.

ارتشی‌ها آموزش دیده بودند که باید مسائل حفاظتی را رعایت کنند و مثلا هیچ وقت نباید متن و اسرار جلسات، جایی بازگو شود.

خود ما وقتی از جلسات عملیاتی بیرون می‌آمدیم، حتی یادداشت‌هایمان را هم از بین می‌بردیم. حسن این کار این بود که اسرار حفظ می‌‌شد و به دست دشمن نمی‌افتاد اما از طرف دیگر جنگ ما یک جنگ مردمی بود و حضور مردم هم در سپاه تجلی داشت. بنابراین مثلا هر کسی که دوربین داشت با دوربینش می‌آمد، کسی که ضبط صوت داشت با ضبطش و برخی هم با قلم‌شان می‌آمدند اما به هر حال الان به لحاظ اسناد و نوشته‌های رسمی، ارتش یک موقعیت بی‌نظیر هم دارد.

البته شاید یکی از موارد کمرنگ بودن ارتش در تبلیغات هم این باشد که خیلی این نیاز احساس نمی‌شد.

افراد معتقد بودند حفظ امنیت و حراست از مرزهای کشور وظیفه ماست و خیلی لازم نیست بگوییم چه کار کردیم. مردم هم خودشان این موضوع را می‌دانند اما یک نکته دیگر می‌تواند این باشد که ما در ارتش برای تبلیغ التماس نمی‌کنیم. این فرهنگ ماست و شأن ما اجازه این کار را نمی‌دهد.

البته همچنان معتقدم یکی از دلایل همان نبود روابط عمومی در آن سال‌هاست. خب ما باید بپذیریم که وقتی انقلاب شد ما یکسری چیزها را از دست دادیم اما یکسری مسائل را به دست آوردیم. آنچه از دست دادیم خیلی مهم نیست ولی توجه کنید که اگر در اول انقلاب، ارتش منحل شده بود، امروز ما این امنیت را نداشتیم.

** سخنان رهبری منشور کار ما در سازماندهی امور اسرا بود

* با برخی فرماندهان که صحبت می‌کردیم، تقریبا همگی آنها بر جدیت، دقت و سخت‌گیری رهبر معظم انقلاب به عنوان فرمانده کل قوا در موضوعات مرتبط با نیروهای مسلح تاکید داشتند. شما خودتان حدود 8 سال (از مهر 1383) به عنوان رئیس دفتر عمومی حفاظت اطلاعات، ارتباط نزدیکی با ایشان داشتید. این موضوع را چطور دیدید؟

حضرت آقا انسانی فکور، باهوش و اهل مطالعه است که زمان را به دقت مدیریت کرده و موضوعات را با جدیت خاصی پیگیری می‌کند.

یادم هست سال 84 که برای ارائه گزارش عملکرد یکساله خدمت آقا رسیدم، یکی از موضوعاتی که مطرح کردم بحث کمیسیون اسرا بود چرا که مدیریت این کمیسیون -که شهید نظران آن را بر عهده داشت- با این دفتر بود.

به ایشان عرض کردم حالا که همه اسرا رفته‌اند، ما قصد داریم اسناد و مدارک آنها را سازماندهی کنیم.

حضرت آقا در آن جلسه به اندازه یک صفحه مطلب فرمودند که شد منشور ما برای انجام این کار و ما تا سال 90 به مدت 6 سال بر روی آن کار کردیم که امروزه این اسناد و مدارک در بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس بایگانی شده است و یکی از اقدامات بسیار مهم است که در آن حدود 900 موضوع وجود دارد و تمامی مطالب در خصوص اسرا جمع شده و به صورت دیجیتال درآمده است.

** تعداد اسرای عراقی در ایران بیش از 7 لشکر بود

ما در این پروژه با بیش از هزار و دویست افسر و درجه‌دار درگیر در نگهداری 70 هزار اسیر عراقی -که تعداد آنها بیش از 7 لشکر می‌شد- مصاحبه کردیم و خاطرات آنها ضبط و تدوین شده است. ما حتی مسائل مربوط به اسرای ایرانی را هم که آقای ده‌نمکی بر روی آن کار می‌کرد از ایشان خریدیم و سازماندهی کردیم.

حضرت آقا بر روی این موضوع بسیار تأکید داشتند و فرمودند باید کاری کنید تا 300 سال آینده وقتی افراد خواستند به این اسناد مراجعه کنند، بدانند که ما با اسرای عراقی چطور رفتار کردیم و عراق با اسرای ما چه کار کرد.