شهدای ایران:وقتی اسم امر به معروف و نهی از منکر می‌آید عده زیادی ناخود‌آگاه یاد بحث حجاب و باید نبایدهای آن می‌افتند. این موضوع تا آنجا ادامه دارد كه حتی برخی این دو واژه را مترادف هم می‌دانند؛ درحالی كه بحث حجاب را تنها می‌توان یكی از مباحث زیرمجموعه امر به معروف و نهی از منكر دانست. در نگاه اول به بحث امر به معروف و نهی از منكر، یك چیز بیش از همه خود نمایی می‌كند و آن این است كه در تركیب‌بندی این دو ابتدا امر به معروف و بعد نهی از منكر آمده ؛ یعنی ابتدا تعریف، تمجید و تشویق جامعه به كارهای نیك و پسندیده مد نظر است سپس بحث نهی ازمنكر یا جلوگیری عملی و زبانی از رفتارهای بد و ناشایست.

در این راستا حجاب نیز یكی از این موضوعاتی است كه اول باید تشویق و ترغیب به آن گسترش یابد و بعد افراد را در رابطه به عدم عمل به آن چه اموخته شده و تشویق گشته‌اند نهی كرد.

وقتی خوب به مسئله نگاه می كنیم می بینیم امربه معروف و نهی از منكر درواقع همان انتقاد دلسوزانه و از سر خیرخواهی است. انتقادی كه اگر در همه ما وجود داشت وضعیت جامعه این گونه نبود. در تعریف کلی انتقاد همان فاكتورهای امر به معروف و نهی از منكر وجود دارد؛ یعنی این كه از خوبی‌های كار فرد، گروه یا ساختار بگوییم و تعریف كنیم و آنها را به ادامه دادن آن روش تشویق نماییم در عین حال از بدی ها و مشكلات پیش روهم بگوییم و درصدد رفع آن باشیم یا مخاطب را در صدد رفع آن تحریك کنیم. مثلا اگر کسی خطایی می‌كند و شما به نقد آن بر می‌خیزید این همان انتقاد است و اگر كار مثبتی را در سطح جامعه می‌بینید و آن را تشویق عملی، مالی یا زبانی می‌كنید این همان امر به معروف است.

امام علی می فرمایند: «همه كارهاى خوب و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منكر چون قطره ‏اى است در دریاى عمیق.» (نهج البلاغه، حكمت  ۳۷۴)

این حدیث امام علی نشان از اهمیت فریضه امربه معروف و نهی از منکر در جامعه است که به عهده تک تک ماست زیرا بنا به فرمایش ایشان همه  کارهای خوب ما در مقابل آن مانند قطره ای از دریاست. اگر دیدیم فردی كلاه سر مردم می‌گذارد یا دروغ می‌گوید باید به وی انتقاد كنیم یا همان امر به معروف را داشته باشیم یا  اگر دیدیم پلیس زحمت كشی سر چهارراهها برای ایجاد قانون در سرما و گرما ایستاده و زحمت می‌كشد او را نسبت به مجاهدتی كه می‌كند دلگرم كنیم. اگر دیدیم فعال فرهنگی یا مذهبی از كارش دلسرد شده او را یاری كنیم یا حداقل با برشمردن خیرات كار او وی را نسبت به آن چه انجام می‌دهد و انجام داده دلگرم كنیم و اگر متوجه فسادی در جایی شدیم مسئولان آن را نسبت به خطایی كه انجام می‌دهند آگاه كنیم و اگر نه مسئولان بالاتر آنها. اینها همان امر به معروف و نهی از منكر است.

خیلی از خطاها ممكن است سهوی باشد و فرد نادانسته و غیرعامدانه آن را مرتكب می‌شود. مثلا وقتی چند جوان دختر یا پسر دور هم جمع می‌شوند ممكن است ندانند رفتارهایی كه از آنها سر می‌زند، در دید دیگران شایسته نیست‌. این اتفاق ممكن است برای همه ما رخ داده باشد پس در ابتدای امر باید با حسن ظن به رفتارها و كارها هرچند دارای خطا باشند، نگریست سپس با ملایمت  انتقاد سازنده  کرد تا متوجه اشتباهش بشود.

امر به معروف و نهی از منكر در جای جای زندگی ما جا دارد. اگر در بحث حجاب هم مشكل داریم مطمئنا دلیل اصلی آن این است كه در بحث امر به معروف و نهی از منكر مشكلات پایه‌ای تری داریم. دختر یا پسری كه امروز در جامعه حیا را رعایت نمی‌كند برای این كارش دلایل مختلفی است ممكن است این رفتار از سر جهل باشد كه با یك آگاهی دهی معمولی، مشفقانه و دوستانه كه به غرور فرد لطمه نخورد موضوع حل می‌شود.

ممكن است ریشه مشكل جایی دیگر باشد. مثلا معلمی كه نسبت به آموزش مبانی دینی كم كاری می كند كه اگر سالها قبل این معلم را امر به معروف و نهی از منكر كرده بودیم الان نتیجه رفتار وی در جامعه چنین بروز نمی كرد. حوادث در جامعه مانند یك زنجیره می ماند هر كدام كه به یكی از این زنجیره ها برخورد كردیم و وظیفه خود را در قبال آن زنجیره انجام ندادیم این همان امر به معروف و نهی از منكر است  و همه در قبال رخ دادهای بعدی مسئولیم.

پدری كه خواسته یا ناخواسته لقمه حرام به خانه می برد در قبال رفتارهای بعدی فرزندانش مسئول است، چراكه همه می دانیم تاثیر لقمه حرام در فرد چقدر زیاد است. مادری كه در مورد آن چه پدر خانواده به خانه می آورد حساس نیست و مرد خانه را در به دست آوردن رزق حلال تشویق نمی كند در قبال آینده خود و كودكانش مسئول است.

همه می دانیم كه امر به معروف ونهی از منكر هدف اصلی حركت كاروان امام حسین (علیه اسلام) به سمت كربلا بود. اما چقدر به این واقعه دقت داشته‌ایم كه امام حسین در روز عاشورا خطاب به افرادی كه برای شهادت ایشان شمشیر به دست شده بودند فرمودند دلیل آن كه حرف حق در دل شما اثر نمی‌گذارد لقمه و نطفه های شبهه ناك است. (این درحالی بود كه قاتلین امام حسین به ظاهر افرادی متعبد و مذهبی بودند كه حتی نماز شكر برای قتل آن بزرگوار خواندند و عده‌ای به نیت قرب الی الله به میدان آمده بودند)

برخی از ما تنها فكر می‌كنیم امر به معروف و نهی از منكر فقط به زمانی كه فسادی علنی شد منحصر می‌شود و این نادرست است. بسیاری از فسادها از اتفاقات شبهه ناك و معمولی شروع می‌شود كه باید جلوی آنها را گرفت. خیلی وقت ها یك گفتگوی دوستانه یا دادن امید به مخاطب می‌تواند مانع از اتفاقات وحشتناك در آینده شود. پس تا انجا كه می‌توانیم باید نقاد باشیم، نقد سازنده و امید دهنده كه در همه مراحل و اتفاقات رخ دهد.

بگذارید یك مثال دیگر نیز بیاوریم و بحث را خاتمه دهیم. مثلا یكی از مباحث موجود در جامعه بحث ازدواج است اگر مردم نسبت به چشم و همچشمی‌های موجود در جامعه مهریه‌های سنگین و یا حتی عدم ازدواج جوانان سكوت نمی‌كردند مطمئنا الان با بحران جنسی در جامعه به این شكل روبرو نبودیم. امر به معروف و نهی از منكر حتی شامل قوانین ضعیف نیز می‌شود قوانینی كه شاید قانون گذاران از اثرات سوء بعدی آن بی اطلاع باشند و شما به عنوان یك متخصص و حتی فرد عامی این آینده را می‌توانید پیش بینی كنید. سكوت شما در قبال چنین قوانینی نیز جایز نیست. برای مثال یكی از دلایل بحران جنسی در ایران قوانینی بود كه در دهه 60 و 70 البته از روی خیرخواهی شكل گرفت منطبق بر این قوانین دخترانی كه در دوران مدرسه ازدواج می‌كردند از ادامه تحصیل در شرایط عادی محروم می‌شدند چرا كه مسئولان بیم ان را داشتند كه مباحث جنسی در مدارس مطرح گردد اما همین قانون باعث شد تا تحصیل مغایر با ازدواج دیده شود و سن ازدواج به دوران دانشجویی و بعد از ان برسد كه كم كم همان سن نیز تا بالای 30 سال اوج گرفت. اگر در آن زمان این قانون به نقد گذاشته می‌شد و آگاهان و دلسوزان در مورد اصلاح چنین قوانینی دست به كار می‌شدند الان با چنین بحران ترسناكی روبرو نبودیم.

*فرهنگ نیوز