شهدای ایران: رمضان، ماه تبلیغ طلبه‌هاست. ماهی که کوله بار می‌بندند و راهی می‌شوند تا میوه سالها درس و بحث را در شهرها و روستاهای کوچک و بزرگ بچینند. در ماه میهمانی خداوند، این طلبه‌ها هم به میهمانی مردمی می‌روند که عاشقانه‌تر و بیشتر از هر وقت دیگری می‌خواهند خدا را در آغوش بگیرند. به سراغ یکی از روحانیون نام‌آشنا می‌رویم تا او از حال‌وهوای تبلیغ در «روسیه» بگوید. حجت‌الاسلام «علی سرلک» از روزه‌داری‌های ۲۰ ساعته در بزرگترین کشور اروپا-آسیایی و چند و چون تبلیغ در کشوری غیرمسلمان می‌گوید.
طلبگی یعنی تبلیغ
حاج آقای سرلک را اکثرا می‌شناسیم و بارها او را از قاب رسانه ملی دیده‌ایم و با تمام مشغولیت‌ها باز هم از تبلیغ و به قول خودش مهم‌ترین رسالت یک طلبه، جا نمانده است. «تبلیغ لازمه حیات یک طلبه است. اصلا طلبگی با تبلیغ تعریف می‌شود. همان طور که در داخل کشور هم عرصه‌ها و میدان‌ها و مخاطبان متنوعی برای انجام وظیفه تبلیغ طلبه‌ها وجود دارد، کم و بیش در خارج از کشور هم این میدان‌ها باز هستند و به قول امام خمینی که جهان تشنه اسلام ناب محمدی است، خیلی از مردم دنیا کنجکاوند که این مردمی که در این منطقه از خاورمیانه هستند و ادعای تحول جهان را دارند، چه کسانی هستند و چه می‌گویند؟»
میدان سرخ مسکو
تبلیغات ما در روسیه قانع کننده نیست
تبلیغات در خارج از کشور، دو گره مخاطب دارد. «معمولا تبلیغاتی که سامان‌دهی می‌شود، برای دو گروه است: یکی ایرانیانی که در خارج از کشور حضور دارند. دوم کسانی که به هر شکلی فارسی زبان هستند که در جمعیت‌های ایرانی حضور پیدا می‌کنند. عده‌ای از مبلیغین هم کسانی هستند که از فضای تبلیغات مناسبتی فاصله گرفته‌اند. مبلغینی که با قشر فرهیخته و تخصصی سر و کار دارند و در کنگره‌ها و همایش‌ها حضور پیدا می‌کنند. البته شاید خیلی وقت‌ها کار آنها را نتوان تبلیغ دینی به شمار آورد و بیشتر برنامه‌ای برای طرح نظریه دینی یا علمی دانست.» البته به غیر از این موارد، یک سری از مبلغین هم به صورت تخصصی برای اهالی بومی آن کشور برنامه‌های تبلیغی دارند که در این برنامه‌ها هم کم و کاست‌هایی وجود دارد. «جمهوری اسلامی ایران علیرغم توقع و انتظاری که از آن می‌رود متاسفانه به موازات توقعات و انتظارات، موفق نبوده است. البته اقداماتی صورت گرفته اما باز هم کافی نیست.»
جمعیت مردمی که در نماز جمعه مسکو شرکت کرده‌اند.
ده روز فرصت تبلیغ در روسیه، بین دانشگاهیان، بانوان و مخاطبان عمومی تقسیم می‌شود. «برنامه های ما به کشور میزبان بستگی دارد. من در این سفر چهار نوع برنامه داشتم. برنامه ویژه دانشجویان و فارغ التحصیلان ایرانیِ دانشگاه های روسی. برنامه‌ای برای خانم‌هایی که همسرانشان در کشور روسیه شاغل هستند که به تقاضای خود خانم‌ها بحث تربیت فرزند را مطرح کردیم. برنامه‌ای هم برای اعضای سفارت ایران در روسیه درباره طرح کلی اسلام داشتیم. یک گروه هم مخاطبان عمومی بودند که قبل از نماز مغرب و عشا در مسجد حاضر می‌شدند و مستقیم با ما ارتباط می‌گرفتند.»
فقط دو ساعت و نیم روزه نبودیم!
اگر از روزه‌داری‌های طولانی خسته شده‌اید جالب است بدانید مسلمانان روسیه امسال روزه‌های ۲۰ ساعتی گرفته‌اند! «روزهای ماه رمضان در روسیه بسیار طولانی بودند تا جایی که بین اذان مغرب تا اذان صبح فقط دو ساعت و نیم فرصت بود! البته آب و هوای روسیه در روزهای اول خنک بود و خیلی اذیت نشدیم اما یکی دو روز آخر با توجه به حجم مسئولیتی هم که داشتیم، کمی به مشکل خوردیم ولی به هر حال هر آن کس که دندان دهد نان دهد!»
مسجد ایرانیان موسکو
روسیه بزرگترین مسجد اروپا را دارد
حجت‌الاسلام سرلک معتقد است روسیه با شورویِ کمونیستیِ قبل از فروپاشی فرق‌های بزرگی دارد. «در روسیه بعد از فروپاشی شوروی و مخصوصا در زمان ریاست جمهوری پوتین تحول بزرگی اتفاق افتاد. پوتین معتقد است که محدودیت‌هایی که نظام کمونیستی و بی‌طبقه را شکل می‌داد، آفت‌های بزرگی به همراه داشته است. برای همین بر قومیت و فعالیت‌های مذهبی، توجه جدی دارد. پوتین کلیسای بزرگ به اسم مسیح منجی که بسیار کلیسای فوق العاده و شگفت‌انگیزی است را احداث کرد یا برای مسلمانها یک مسجد بزرگی ساخت که از نظر زیبایی و طراحی کم‌نظیر است که حتی برخی می‌گویند بزرگترین مسجد اروپا، همین مسجد است. در واقع پوتین معتقد است زمینه فعالیت‌های مذهبی در روسیه باید به وجود بیاید. در خاطرم هست در همین مسجد جامع مسکو جمعیت بسیار جوان و پرشوری برای نمازجمعه شرکت کردند و قطعا مبلغان سنی هم در این جمع‌ها حضور دارند. البته در کنار همه این موارد، فضای اسلام‌هراسی هم وجود دارد. چند وقت پیش انفجاری در یکی از ایستگاه‌های مترو اتفاق افتاد که تعداد زیادی هم کشته شدند و بعدها مشخص شد عامل انتحاری آن خانمی با حجاب اسلامی بوده است. ولی در کل توجه به مقولات مذهبی در این کشور خوب بود.»
کلیسای عیسای منجی
مردم اینجا به حجاب حساسیت دارند
مردم روسیه مثل خیلی از مردم جهان در فضایی از اسلام‌هراسی قرار دارند که شاید این امر، تبلیغ جدی‌تری برای اصلاح این تفکر را نیاز داشته باشد. «در برخورد با غیرمسلمانان روسیه، با دو برخورد از مردم روبه‌رو هستیم. یک نوع برخورد عمومی مردم روسیه است که برخوردی محترمانه است و دیگری گروهی که تحت تاثیر فضاهای مردم‌هراسی قرار دارند و مثلا نسبت به پوشش بعضی خانم‌ها و رنگ پوشش آنها حساسیت دارند. برای مثال در یکی از فرودگاه‌ها، خانمی توسط ماموران خانم فرودگاه به صرف اینکه روسری داشت، خیلی مورد تفتیش بدنی قرار گرفت و معلوم بود جنس این تفتیش از جنس حساسیت بود و نه از جنس توهین. حساسیتی که در بخشی از مردم روسیه هم مشاهده می‌شود. البته با این حال، مردم و کشور روسیه خیلی ظرفیت تبلیغ دارند. ایران هم در این کشور اقداماتی انجام می‌دهد و به جرئت می‌توان گفت یکی از موفق‌ترین نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور، در روسیه است. مثلا ما همین الان مرکزی در روسیه داریم برای ترجمه کتاب‌های دینی به زبان روسی که خیلی مورد استقبال هم قرار می‌گیرد و بسیاری از طریق همین راه، به اسلام علاقه و گرایش پیدا کرده‌اند.»
تبلیغ به زبان روسی مشکل است!
با توجه به ظرفیتی که در کشور روسیه وجود دارد، به نظر می‌رسد به مبلغانی نیاز داریم که هم‌زبان این مردم باشند و بی‌واسطه بتوانند آنها را به اسلام دعوت کنند. «مبلغانی هم در این کشور هستند که به زبان روسی مسلط باشند؛ اما جالب است بدانید این زبان دومین زبان دشوار جهان از نظر آموختن و تکلم است اما با این حال کسانی هستند که به این زبان مسلط بوده و تبلیغ می‌کنند. در کنار این‌ها بسیاری از مراجع در روسیه دفتر دارند. که البته با توجه به حجم نیازها و توقعات، بسیاری از این اقدامات دیده نمی‌شود. جالب است بدانید در روز اولی که وارد مسکو شدم، دخترخانم جوانی به نام «ایلینا» برای شیعه شدن مراجعه کردند. این خانم به واسطه مطالعه کتاب‌های دینی که به زبان روسی بود، به اسلام علاقه‌مند شده بود. در همان روز اول این اتفاق افتاد و بعدا که پیگیری کردم، به من گفتند خوشبختانه تعداد کسانی که به این شکل به اسلام گرایش پیدا می‌کنند، کم نیستند و این نشان می‌دهد که ما در این حوزه باید جدی‌تر کارکنیم. من چون با زبان روسی آشنایی نداشتم، خیلی نمی‌توانستم از فرصت تبلیغ بین غیرمسلمان‌ها استفاده کنم. مثلا در مسکو یک موزه جنگی داشتند که فوق العاده بود و در سالگرد حمله آلمان به شوروی که همین چند روز پیش بود، مراسم مفصلی تدارک دیده بودند و بازماندگان جنگ که پیرمردها و پیرزن‌هایی با مدال‌هایی بر سینه‌هایشان بودند، در این مراسم شرکت کرده بودند؛ اما به دلیل آشنایی نداشتن با زبان نتوانستم با آنها ارتباط برقرار کنم.»
«ایلینا» دختر تازه مسلمان‌شده روسی
تبلیغ به شناخت نیاز دارد
تبلیغ هم مثل هر کاری اصولی دارد که در صورت رعایت این اصول، می‌توان به نتیجه آن امیدوار بود. «یک سری اصول مسلمی درباره تبلیغ وجود دارد که اولینِ آن شناخت فرهنگ آن کشور است. یک مبلغ پیش از اقدام برای تبلیغ حتی در یک روستای کوچک، باید نسبت به فرهنگ و مردم آن منطقه شناخت داشته باشد. البته کار ساده‌ای هم نیست و به پشتیبانی نیاز دارد. مثلا ما آنجا تلاش کردیم با بزرگان مسیحیت دیداری داشته باشیم که موفق نشدیم چون هماهنگی آن بسیار سخت بود. اولین اصل تبلیغ این است که مبلغ بداند مخاطبانش در چه وضعیتی به سر می‌برند.
نکته دوم درباره تبلیغ هم این است که در هر کشور و منطقه‌ای نیازهایی وجود دارد که باید این نیازها را شناخت. من فکر می‌کنم اگر کسی بخواهد برای تبلیغ به روسیه برود و بخواهد برای ایرانی‌های مقیم این کشور کاری بکند، باید درباره درباره بحث خانواده و مسائل خانوادگی، اطلاعات خوبی داشته باشد.»
*مهر
