در اين باره روايات و احاديث بسيار فراواني داريم كه به ثواب افطاري دادن پرداخته است. با اين حال آنچه امروز باعث نگراني در خصوص اين موضوع شده پهن شدن سفره‌هاي افطاري تجملاتي است.
سفره‌هايي كه نه از معنويت در آنها خبري هست نه از سادگي و ثواب و برعكس، به جاي معنويت شاهد تجملات، اسراف، بريز و بپاش و چشم و همچشمي و خودنمايي هستيم؛ موضوعي كه به هيچ عنوان با روح رمضان سازگار نيست و بر خلاف فلسفه روزه‌داري و ماه مبارك رمضان است.
         
سفره‌هاي افطار  VIP

بررسي برخي از سفره‌هاي افطاري در ماه مبارك رمضان خصوصاً سفره‌هايي كه در رستوران‌هاي VIP  و تالارهاي گرانقيمت در شمال شهر پهن مي‌شود به خوبي نشان مي‌دهد كه اين سفره‌ها هيچ سازگاري‌اي با روح رمضان و فلسفه روزه‌داري ندارند.

در حقيقت فلسفه روزه‌داري درك نيازمندان و گرسنگان و احساس قرابت با نيازمندان و تلاش براي رفع نيازهاي آنان است، بنابر‌اين كسي كه از صبح روزه مي‌گيرد به اميد اينكه لحظه افطار بر سر سفره‌هاي رنگارنگ و گرانقيمت بنشيند، روزه‌اش تناسبي با فلسفه ماه مبارك رمضان ندارد.
سفره‌هاي افطاري اين روزها گاهي اوقات در حالي پهن مي‌شود كه خالي از معنويت و مملو از تجملات است و چشم و همچشمي، خودنمايي، اسراف و بريز و بپاش در آنها به چشم مي‌خورد كه نه تنها شايد نيت ميزبان را كه ثواب افطاري دادن به روزه‌داران است، برآورده نكند بلكه مي‌تواند باعث غضب خداوند نيز شود چراكه اسراف جزو گناهان كبيره است و خداوند در قرآن كريم از اسراف‌كاران به عنوان برادران شيطان نام مي‌برد.

حال شما اسراف را در كنار تجملگرايي و چشم و همچشمي قرار دهيد و ببينيد چه اتفاق بدي مي‌افتد در حالي كه به طور حتم يك فرد مسلمان فردي است كه در ماه مبارك رمضان به دنبال خودسازي است نه اينكه بخواهد خودش را به رخ ديگران بكشد.

افطاري خانوادگي نفري 45 هزار تومان


همين چند شب پيش بود كه صحبت از دعوت شدن به مراسم افطاري يكي از بستگان بود كه طبق يك روال چندين و چند ساله قرار بود تعدادي از بستگان و اقوام را دعوت كند.  يادم هست در سال‌هاي گذشته ميزبان زير‌زمين خانه‌اش را براي پذيرايي از مهمانان روزه‌دار آماده مي‌كرد و سفره افطاري ساده‌اي در زير‌زمين منزل او پهن مي‌شد و حقيقتاً هم خيلي خوش مي‌گذشت. اما سه، چهار سالي مي‌شود كه ميزبان به بهانه اينكه جايمان كوچك است، مهمان‌ها اذيت مي‌شوند و از اين حرف‌ها، مراسم افطاري خود را در تالار برگزار مي‌كند كه البته با سفره افطار سال‌هاي گذشته در زير‌زمين خانه‌اش بسيار تفاوت دارد.


بررسي كه مي‌كنم متوجه مي‌شوم امسال هزينه افطاري براي هر نفر حدود 45 هزار تومان در‌مي‌آيد. اين البته پولي است كه تالار به ازاي هر مهمان براي افطاري مي‌گيرد. محاسبه كه مي‌كنم متوجه مي‌شوم طبق روال همه ساله اين بنده خدا امسال هم حدوداً 250 نفر مهمان دارد كه با اين حساب هزينه افطاري امسالش جمعاً مي‌شود 11 ميليون و 250 هزار تومان و شايد هم با احتساب هزينه‌هاي جانبي ديگر، اين رقم بيش از اين افزايش يابد.
وقتي با او در اين باره صحبت مي‌كنم، مي‌گويد: نمي‌شود كه افطاري ندهم بالاخره سال‌هاي سال است كه افطاري مي‌دهم حالا اگر امسال ندهم مردم چه مي‌گويند؟

كاسبي چرب رستوران‌ها


اما در اين ميان تالارها، باغ‌سراها و رستوران‌ها نيز در ماه مبارك رمضان حسابي كار و بارشان سكه است. رستوران‌هاي مختلف و تالار‌هاي گوناگون در كنار باغ‌سراها و ديگر مراكز پذيرايي قبل از شروع ماه مبارك رمضان تبليغات خود را براي ميزباني از روزه‌داران و برپايي سفره‌هاي افطار اعلام مي‌كنند اما بد نيست بدانيد هزينه سفره‌هاي افطاري در اين رستوران‌ها گاه رقم‌هاي درشتي مي‌شود كه باور كردنش كمي سخت به نظر مي‌رسد.

مثلاً در تبليغات يكي از رستوران‌ها درباره افطار ماه مبارك رمضان آمده است: بوفه افطار 36هزار تومان، شله زرد، آش، عدسي، سوپ، سبزي، چاي، قهوه، نان، پنير، كره، عسل، زولبيا و باميه، خرما، مربا، آبميوه طبيعي (آب پرتقال، آب هندوانه، آب طالبي).
يا يكي ديگر از رستوران‌ها در تبليغات خود آورده است: كره، نان، چاي، آش رشته، حليم و سالاد بار به همراه چلو كباب و جوجه ميكس و قيمه فقط 40 هزار تومان.


افطار 100 هزار توماني كه رزرو شده است


اين البته پايان كار نيست و در بررسي برخي از تالارها، رستوران‌ها و باغ‌سراها به رقم‌هاي بسيار بالاتر از اين نيز در خصوص سفره افطاري مي‌رسم. به گونه‌اي كه در تماس با يكي از رستوران‌ها مدير رستوران البته با بيان اينكه تا پايان ماه مبارك رمضان جا نداريم و همه رزرو شده است، هزينه افطار براي هر نفر را 80 هزار تومان اعلام مي‌كند.

بيشتر كه بررسي مي‌كنم به يكي ديگر از رستوران‌ها برخورد مي‌كنم كه در تبليغات خود آورده است: منوي ماه رمضان بوفه كامل بدون غذا 45هزار با غذا 75‌هزار تومان: ‌حليم، آش، حليم‌بادمجان، پنير، زولبيا و باميه، شله‌زرد، سوپ، نان سنگك، سبزي، عسل، كره، گردو، خرما، كوفته تبريزي، كباب شامي، دو نوع آبميوه (هندوانه، خربزه) چاي، آب، سالاد اندونزي، سالاد ورساي، سالاد ميوه، سالاد سزار، مرغ ترش، جوجه‌ كباب سبز، كباب لاري. در كنار زولبيا و باميه، گردو، پنير، سبزي خوردن، خرما، عسل، مرباهاي مختلف و...!

با يكي از تالار‌هاي پذيرايي تماس مي‌گيرم و درباره هزينه افطار مي‌پرسم كه با كمال خونسردي مي‌شنوم كه تا پايان ماه مبارك رمضان هر شب رزرو شده است.


وضعيت بسياري از تالارها و رستوران‌ها همين است و با هر كدامشان كه تماس مي‌گيرم همين پاسخ را مي‌شنوم. اما در تماس با يكي از رستوران‌ها از آقايي كه پشت خط تلفن است مي‌شنوم كه مي‌گويد: منوي افطار ساده شامل پنير، خرما، كره، نان، چاي، آش رشته، حليم و سالاد 35 هزار تومان همان منو همراه غذا شامل جوجه كباب، يا چلو‌كباب يا زرشك پلو و سالاد بار 60‌هزار تومان يا همراه با چلو گوشت و سالاد بار 75 هزار تومان براي هر نفر.  با يك رستوران ديگر تماس مي‌گيرم كه مدير رستوران بعد از كلي تعريف كردن از خدمات رستوران خود مي‌گويد:منوي ماه رمضان به دو صورت است؛ يك مدل منوي ساده داريم شامل سوپ و آش، پنير، كره، خرما، زولبيا، سبزي، فرني، شيربرنج، حليم بادمجان و كدو به همراه چاي، شير گرم و آبميوه و دسر كه براي هر نفر 40 هزار تومان مي‌شود.  وي مي‌افزايد: منوي ويژه نيز داريم كه در كنار منوي ساده‌اي كه ارائه شد همراه با غذاست كه از 55 هزار تومان تا 85 هزار تومان متفاوت است و بستگي به نوع غذا دارد.

و اما افطار  VIP

اما وقتي با يكي از تالارهاي شهر تماس مي‌گيرم مدير تالار از منوي افطار 100 هزار توماني در ماه رمضان مي‌گويد و توضيح مي‌دهد: منوي ماه مبارك رمضان با خدمات ويژه و به صورت VIP شامل كره، پنير، حليم، خرما، آش، زولبيا و باميه، شله‌زرد، سوپ، نان سنگك، سبزي، عسل، گردو، كوفته تبريزي، كباب شامي، دو نوع آبميوه و چند نوع سالاد در كنار مرغ ترش به همراه يك پرس چلو گوشت تازه با ته ديگ زعفراني نفري 100‌هزار تومان ارائه مي‌شود.

نكته جالب توجه اينجاست كه اين تالار داراي دو سالن هركدام به ظرفيت 500 نفر است و معمولاً مراسم كمتر از اين تعداد را نمي‌پذيرد مگر آنكه هزينه ورودي كل 500 نفر پرداخت شود. با خودم فكر مي‌كنم اگر فردي بخواهد 500 مهمان در اين تالار دعوت كند و از آنها در لحظه افطار پذيرايي كند بايد 50 ميليون تومان پرداخت كند، 50 ميليون تومان ناقابل.
در كنار اين البته بايد توجه داشت كه ۹ درصد ماليات و ۷ درصد سرويس نيز به قيمت‌هاي فوق افزوده مي‌شود.

فاصله گرفتن از فلسفه رمضان

اين همه در حالي است كه فلسفه روزه گرفتن آگاهي از وضع افراد بي‌بضاعت و احساس همدردي با آنان است. در پس فلسفه‌هاي ارزشمند روزه‌داري، افزايش اعتماد به نفس و توانايي مبارزه با سختي‌هاست و وقتي انسان سختي‌ها را پشت سر مي‌گذارد و تحمل مي‌كند در او احساس رضايتمندي به وجود مي‌آيد. امروزه برخي افراد اين فلسفه‌هاي ارزشمند را از ياد برده‌اند و همين موضوع باعث شده تجملگرايي در اين ماه به نوعي مد تبديل شود. آنها به جاي فكر كردن به بهره‌برداري از ارزش‌هاي اين ماه مبارك، فكر و ذكرشان چگونه بهتر برگزار كردن مهماني‌ها، سرآمد بودن و رقابت است و افتخار مي‌كنند كه در فلان رستوران يا سالن افطاري داده‌اند و تنوع غذايي كه با آن از مهمانان پذيرايي كرده‌اند، چقدر زياد بوده است.


اين در حالي است كه يكي از مهم‌ترين فلسفه‌هاي ماه مبارك رمضان، تمرين ساده‌زيستي و افزايش اعتماد به نفس با غلبه بر مشكلات و افزايش توانمندي با غلبه بر غرايز است. بايد نيتمان خدايي باشد و اگر غير از اين باشد، تحمل سختي‌هاي گرسنگي، تشنگي و... ارزشي ندارد. پرداختن به مسائل ظاهري در اين زمان، مكانيسم دفاعي است براي خودنمايي و تبليغ خود.
 برخي افراد هم احساس اعتماد به نفس پاييني دارند و به همين علت سعي مي‌كنند با انجام چنين كارهايي، اين ضعف را جبران كنند چون يكي از مكانيسم‌هاي دفاعي، واكنش‌سازي است؛ يعني فرد درون خود ممكن است كمبودهايي احساس و بخواهد آن را طوري جبران كند كه يكي از اين روش‌ها تجملگرايي است. البته اين تجملگرايي با رعايت آداب و رسوم مناسب و در حد متعارف و شأن افراد، تفاوت دارد زيرا وقتي مهماني دعوت مي‌شود، بايد اصولي را رعايت و مثلاً با غذاي سالم، مناسب و متناسب از او پذيرايي كرد.

سفره‌اي ساده، اما سرشار از صميميت


همانطور كه گفته شد آنچه امروز در برخي از سفره‌هاي افطار شاهد آن هستيم فاصله گرفتن از فلسفه روزه و‌ روزه‌داري است و در اين ميان به طور حتم فرهنگ‌سازي، آموزش و اطلاع‌رساني مي‌تواند نقش مهمي در جلوگيري از برگزاري اينگونه مراسم‌هاي افطاري داشته باشد.  كما اينكه خوشبختانه در بسياري از مناطق شهر خصوصاً در حاشيه شهرها به لطف خدا و به كمك خيرين و افراد نيكوكار شاهد برپايي سفره‌هاي افطار ساده براي نيازمندان هستيم.


همين چند شب پيش بود كه توفيق حضور در يكي از مراسم را پيدا كردم و به اتفاق يكي از خيرين و بانيان اين سفره با بركت به منطقه پايين‌شهر رفتم و از نزديك شاهد برپايي سفره افطار ساده بودم كه هر شب در هشت مسجد در اين نقطه از شهر پهن مي‌شود. افراد زيادي از خوان با بركت سفره رمضان استفاده مي‌كنند و هر شب در كنار اين سفره افطاري ساده روزه‌داران اين منطقه با يك وعده غذاي گرم پذيرايي مي‌شوند.


دست خودم نيست. حس خيلي خوبي دارم. نشستن در كنار اين سفره ساده اما سرشار از صميميت حال‌وهواي خاص خودش را دارد، حسي كه شايد قابل توصيف نباشد.  حسي كه با لبخند زيباي كودكي كم‌سن و سال در كنار سفره افطار در مسجد گره خورده است. احساس مي‌كنم هيچ وقت نمي‌توانم لبخند شيرين آن كودك را در كنار اين سفره افطار ساده در مسجد پايين شهر فراموش كنم.