روحانی در 24 خرداد 93 در اولین سالروز انتخاب دولت تدبیر و امید از منزوی شدن افراطیون در داخل و خارج از کشور با برگزیده شدنش گفته بود: "حضور گسترده مردم در انتخابات از یکسو پیامی به افراطیون خارج بود که فکر می‌کردند با فشار و تهدید می توانند ملتی را به زانو در‌آورند و از سوی دیگر پیامی به افراط‌گران داخل بود که فکر می‌کردند طرفداران فراوانی دارند و می‌توانند راه افراط و خشونت را در کشور ادامه بدهند."

رئیس دولت یازدهم در انتخابات 92 چندین فرصت در اختیار داشت که می توانست با استفاده از آنها بخت خود را برای پیروزی بالا ببرد. نامزدی هاشمی رفسنجانی در انتخابات و رد صلاحیت او به نفع حسن روحانی تمام شد. با نزدیک شدن به روز برگزاری انتخابات، محمدرضا عارف، نامزد اصلاح طلبان با فشار زعمای اصلاح طلب از گردونه رقابت های کنار رفت تا حمایت اصلاح طلبان از روحانی مستحکم تر شود. عارف در زمان کناره گیری و در نامه ای که به رئیس دولت اصلاحات نوشت، هرگز اعلام نکرد که به نفع روحانی کنار رفته است. نوسان ها و تلاطم ها در بازار ارز و به تبع آن در بازار کالاهای مصرفی و افزایش قیمت ها از میانه سال 1390 تا 1392، شرایطی را محیا کرده بود که شعارهای بهبود اوضاع اقتصادی با اقبال روبه رو می شدند. روحانی نیز از سایر رقبا دست پیش گرفت و وعده تحول 100 روزه و یکماه در اقتصاد کشور را داد. پیش از این حسن روحانی به عنوان نامزد ریاست جمهوری جدی گرفته نمی شد و بخت او بسیار پایین در نظر گرفته می شد.

حال پس از گذشت 3 سال از مدیریت اجرایی کشور، بار دیگر حسن روحانی باید خود را برای یک رقابت نفس گیر انتخاباتی آماده کند و دیگر مانند دوره قبل نامزدی ناشناخته و بدون کارنامه اجرایی نیست. روحانی علی رغم فعالیت در مجلس شورای اسلامی، شورای عالی امنیت و مجمع تشخیص مصلحت، تا پیش از سال 92، پست اجرایی دولتی در اختیار نداشت و بیشتر سابقه اش در مذاکرات هسته ای و دبیری شورای عالی امنیت خلاصه می شد.


کارنامه حسن روحانی در مناظرات و برنامه های چالشی مورد نقد جدی قرار خواهد گرفت. از اوضاع اقتصادی تا مذاکرات هسته ای و برجام، موضوعاتی هستند که روحانی باید به دفاع از آنها بپردازد. اما پیش از آنکه تنور رقابت های انتخاباتی در اواخر زمستان 1395 و اوایل بهار 1396 روشن شود، موضوع «عبور از روحانی»، مطرح شده است. عبوری که به کلیدواژه این روزهای فعالین سیاسی تبدیل شده و برخی به نقد آن و عده ای نیز به تفصیل درباره علل واقعی این عبور قلم فرسایی می کنند. در آستانه سومین سالروز 24 خرداد، این حجم از انتقادها و دفاعیه ها بی سابقه بوده است. اما چرا در دور اول سکانداری روحانی زمزمه های عبور از او افزایش پیدا کرده و آیا بخت او نسبت به سال 92 کاهش یافته است؟

تکلیف برای اصولگرایان روشن است و همچون رقابت های انتخاباتی دیگر، نامزد خود را برای انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 معرفی خواهند کرد. اینکه جریان اصولگرا آیا همچون سال 92 مرتکب اشتباه خواهد شد و به صورت ناهماهنگ وارد کارزار خواهد شد یا خیر، مشخص نیست. با مطرح شدن نام محمود احمدی نژاد برای بازگشت مجدد به قدرت و به شرط تایید صلاحیت، اصولگرایان باید دست به انتخاب جدی بزنند؛ آیا آنها بار دیگر پشت سر احمدی نژاد قرار خواهند گرفت یا نامزد دیگری را رو خواهند کرد؟ احمدی نژاد به عنوان نامزد احتمالی ریاست جمهوری در سال بعد، اصلاح طلبان را نیز نگران کرده است. احمدی نژاد از ظرفیت بالایی در بسیج افکار عمومی به نفع خود برخوردار است و توانایی بالایی در به چالش کشیدن رقبا در مناظرات دارد؛ مناظراتی که می تواند در نتیجه انتخابات تاثیر چشمگیری داشته باشد. اسامی محمدباقر قالیباف، محسن رضایی و فتاح، رئیس کمیته امداد، به عنوان رقبای روحانی در سال 1396 مطرح شده اند.

اما اصلاح طلبان در دور جدید انتخابات با چالش های متعددی روبه رو هستند. روحانی برخلاف وعده های سیاسی که مطرح ساخته بود نتوانسته براساس خواسته های اولیه اصلاح طلبان عمل کند و بسیاری از وعده های او به صورت نسیه باقی مانده اند. روحانی حتی در مقابل تغییر کابینه در برخی از وزارت خانه، مقاومت نشان می دهد. از همین روست که تئوریسین های اصلاح طلب، دولت تدبیر و امید را به عنوان رحم اجاره ای یا دوره نرمالیزاسیون در نظر می گیرند. دوره ای که حسن روحانی با عادی سازی شرایط سیاسی و حساسیت زدایی از فعالیت های سیاسی، راه را برای ورود اصلاح طلبان و ایده های افراطی آنها باز می کند و به دنبال آن بار دیگر یک دولت اصلاح طلب تمام عیار متولد خواهد شد. آیا موعد این طرح در خرداد 96 می رسد یا اصلاح طلبان یک دور دیگر صبر خواهند کرد؟ این سوالی بسیار پر ابهام، چرا که اگر احتمال شکست حسن روحانی در خرداد ماه داده شود، باید رقیب قدرتری به میدان بیاید حتی اگر به قیمت حذف روحانی تمام شود.


این چالش های در حالیست که تنها دستاوردی که روحانی می توانست یا می تواند بر آن تکیه کند، برجام یا همان توافق هسته ای است. توافق هسته ای در 23 تیر 1394 به دست آمد و پس از انجام تعهدات ایران، طرف های مقابل مقرر بود تا تعهدات خود را از 26 دی ماه همان سال انجام دهند. با گذشت نزدیک به یک سال از توافق هسته ای اما انتظارات همانگونه که پیش بینی می شد برآورده نشدند و وعده های اقتصادی درباره گشایش و رونق اقتصادی همچنان بر روی پاشنه آشیل رکود می چرخند. رکود دامنه داری که با بی توجهی و برنامه های اقتصادی تحت عنوان تک رقمی کردن تورم، به افزایش بیکاری، تعطیلی واحدهای تولیدی و کاهش سرمایه گذاری در بخش های مولد انجامیده و دورنمای روشنی نیز برای خروج از آن ارائه نشده است. سال گذشته نامه 4 وزیر درباره ادامه رکود و تبعات آن بر اقتصاد به رئیس جمهور نامه نوشتند ولی با این وجود نیز تاکنون تحرکی در بازرهای عمده مشاهده نشده است. از این رو برجام هسته ای، با عهد شکنی آمریکا و موانع متعدد پیش روی تجارت با ایران، عملا نمی تواند دستاورد درخوری برای حسن روحانی در خرداد ماه 96 باشد. یکسال باقیمانده باید معجزه ای در اقتصاد کشور صورت گیرد تا روحانی بتواند با تکیه بر آن به دفاع از دستاوردهای خود در سیاست خارجی بپردازد.

از سوی دیگر، ادامه فسادهای اقتصادی و اداری در دولت یازدهم و حذف یا خطر حذف یارانه های نقدی برخی از دهک ها، بر روی سبد رای حسن روحانی تاثیرگذار خواهد بود. شایعات پیرامون فساد به نزدیکترین فرد به رئیس دولت نیز رسیده و حسین فریدون، برادر رئیس جمهور با اتهامات متعددی روبه رو شده است. وی در اوج نوسانات دلاری به همراه برخی از دوستان و نزدیکانش دست به تاسیس یک صرافی زد. "شرکت تضامنی صدقی و شرکا"، صرافی است که حسین فریدون نیز به عنوان یکی از شرکاء نامش مطرح است. علی صدقی و حسین فریدون؛ مهره های اصلی این صرافی هستند. صدقی در حال حاضر مدیرعامل بانک رفاه کارگران است که فیش حقوقی 234 میلیونی و پاداش 500میلیون تومانیش بسیار خبرساز شده است. حلقه اقتصادی شکل گرفته در دولت یازدهم که اینگونه به ریخت و پاش های مالی دست می زنند، تنها به این افراد خلاصه نمی شوند و فعالیت این افراد در رقابت های انتخاباتی سال 96 بسیار خبر ساز خواهد شد. آیا حسن روحانی قادر خواهد بود در مقابل اتهامات موجود به دفاع و رفع آنها بپردازد؟ این موضوعی است که اگر رقیبی جسور در رقابت ها وجود داشته باشد، به بهترین نحو از این گونه پرونده ها بهره خواهد برد.

در همین حال اخبار مربوط به حذف یارانه برخی از دهک ها، می تواند بار روانی انتخاباتی را علیه حسن روحانی به راه اندازد. در وضعیت کنونی و ادامه رکود اقتصادی و مشقت خانوارها در تامین نیازهای معیشتی، دست اندازی به یارانه های نقدی همچون بمب ساعتی عمل خواهد کرد و حتی کسانی را که مشمول قانون حذف یارانه نشده اند را ترغیب خواهد ساخت به رقبای دیگر روحانی گرایش پیدا کنند.

با ادامه مشکلات اقتصادی و معیشتی، رقبای حسن روحانی بیش از پیش ترغیب خواهند شد تا در خرداد 96 به صورت جدی تری وارد کارزار انتخاباتی شوند و این در حالیست که در میان حامیان دولت یازدهم نیز، تشکیک درباره ادامه حمایت در موعد انتخابات یا به میدان فرستادن شخصی دیگر وجود دارد. در سه سالگی دولت و فرصت یکساله به پایان دوره اول، طرح عبور از روحانی مطرح شده و به نظر می رسد بخت ها باید با وی در خردادماه یار باشند تا بار دیگر، جبهه ای متحد پشت سر او شکل گیرد و این در صورتیست که رقیب قدری در جریان های رقیب وجود نداشته باشد.

*فرهنگ‌نیوز