از امام باقر(ع) درباره فضیلت شب نيمه شعبان سؤال شد، ایشان فرمودند: «افضل شب ها بعد از ليلة القدر است، شب نیمه شعبان، شبى است كه حق تعالی آن را برای ما قرار داده در مقابل آنكه شب قدر را براى پيغمبر ما(صلی الله علیه وآله) قرار داده، پس در دعا و ثنا بر خداى تعالى بکوشید.»
به گزارش شهدای ایران، به مناسبت خجسته میلاد منجی عالم بشریت (عج) دوازده عمل مستحبی وارده در این شب را منتشر می کند.
نیمه شعبان، سالروز تولد امام زمان (عج) دارای احکامی است، از جمله:
* شب و روز نیمه شعبان عید حقیقی است؛ چرا که تولد منجی عالم در آن صورت گرفته، بنابراین شایسته است آنچه مناسب عید است، در آن انجام شود. قرآن می فرماید: «وَ ذَکِّرْهُمْ بِاَیَّامِ اللهِ»[1] پس باید این روز را گرامی داشت؛ ولی باید توجه داشته باشیم که از آنچه معصیت خداوند است، در مراسم جشن نیمه شعبان اجتناب شود. پس اینکه ملاحظه می شود بعضی ها تحت عنوان جشن نیمه شعبان از آلات لهو و لعب یا آهنگ های مناسب مجالس لهو و لعب استفاده می کنند، گناه بزرگی کرده اند؛ بلکه از گناه در مکان ها و زمان های دیگر بزرگ تر می باشد.
* شب نیمه شعبان شب مبارکی است. از امام صادق(علیه السلام) نقل شده كه: از امام باقر(علیه السلام) درباره فضیلت شب نيمه شعبان سؤال شد، ایشان فرمودند: «افضل شب ها بعد از ليلة القدر است. در آن شب خداوند به بندگان فضل خود را عطا مى فرمايد و آن ها را به منت و بزرگواری خود مى آمرزد، پس سعى و كوشش كنيد در تقرب جستن به سوى خداى تعالى در این شب. به درستى كه آن شبى است كه خدا قسم ياد فرموده به ذات مقدس خود كه سائلى را از درگاه خود دست خالى برنگرداند، مادامى كه معصيت را درخواست نكند و آن شب، شبى است كه حق تعالی آن را از برای ما قرار داده به مقابل آنكه شب قدر را براى پيغمبر ما(صلی الله علیه وآله) قرار داده، پس در دعا و ثنا بر خداى تعالى بکوشید.»
* اعمال شب نیمه شعبان:
محدث قمی(ره) اعمال این شب را چنین برمی شمرد:
اول: غسل که باعث تخفیف گناهان می گردد.
دوم: احيا و شب زنده داری به نماز، دعا و استغفار، چنانچه روش امام زين العابدين(علیه السلام) بوده و در روايت است كه هر كس این شب را احيا دارد، دل او نمیرد در روزى كه دل ها بميرند.
سوم: زيارت امام حسين (علیه السلام) كه افضل اعمال اين شب و باعث آمرزش گناهان است و هر كس بخواهد روح صد و بيست و چهار هزار پيغمبر با او مصافحه كند، در اين شب امام حسین (ع) را زيارت كند و اقل زيارت آن حضرت آن است كه به بالای بام رود و به جانب راست و چپ نظر كند، سپس سر به جانب آسمان كند، پس آن حضرت را با اين كلمات زیارت کند: «السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ».
چهارم: خواندن دعاى «اللَّهُمَّ بِحَقِّ لَيْلَتِنَا هَذِهِ وَ مَوْلُودِهَا...».
پنجم: خواندن دعاى «اللَّهُمَّ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ الْخَالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْيِي الْمُمِيتُ الْبَدِيءُ الْبَدِيعُ لَكَ الْجَلَالُ وَ لَكَ الْفَضْل...».
ششم: خواندن دعای «اللَّهُمَّ اقْسِمْ لَنَا مِنْ خَشْيَتِكَ ما یحول بیننا و بین معصیتک...».
هفتم: خواندن دعاى كميل.
هشتم: گفتن هر يك از تسبيحات اربعه را صد مرتبه.
نهم: انجام دو رکعت نماز پس از نماز عشاء که در ركعت اول حمد و سوره «قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ» و در ركعت دوم حمد و سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» و پس از سلام نماز 33 مرتبه «سُبْحانَ اللَّهِ» بعد از آن 33 مرتبه «الْحَمْدُ لِلَّهِ» و بعد از آن 34 مرتبه «اللَّهُ أَكْبَرُ» و سپس این دعا خوانده شود: «یا مَنْ إِلَيْهِ مَلْجَأُ الْعِبَادِ الْعِبَادُ فِي الْمُهِمَّاتِ و الیه یفزع الخلق فی الملمات...».
دهم: خواندن این دعا: «إِلَهِي تَعَرَّضَ لَكَ فِي هَذَا اللَّيْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ و قصدک القاصدون...».
یازدهم: خواندن نماز جعفر طیار(علیه السلام).
دوازدهم: بجا آوردن نمازها و سجده هایی که در مورد این شب وارد شده است، مانند آنچه از پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) نقل شده که آن حضرت در سجده نیمه شب عرضه می داشتند: «سَجَدَ لَكَ سَوَادِي وَ خَيَالِي وَ آمَنَ بِكَ فُؤَادِي...» و مانند اینکه چهار ركعت نماز بجا آورده شود، در هر ركعت حمد یکبار و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» صد مرتبه و پس از آن این دعا را بخواند: «اللَّهُمَّ إِنِّي إِلَيْكَ فَقِيرٌ وَ مِنْ عَذَابِكَ خَائِفٌ مُسْتَجِيرٌ اللَّهُمَّ لَا تُبَدِّلْ اسْمِي وَ لَا تُغَيِّرْ جِسْمِي وَ لَا تَجْهَدْ بَلَائِي وَ لَا تُشْمِتْ بِي أَعْدَائِي أَعُوذُ بِعَفْوِكَ مِنْ عِقَابِكَ وَ أَعُوذُ بِرَحْمَتِكَ مِنْ عَذَابِكَ وَ أَعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْكَ جَلَّ ثَنَاؤُكَ أَنْتَ كَمَا أَثْنَيْتَ عَلَى نَفْسِكَ وَ فَوْقَ مَا يَقُولُ الْقَائِلُونَ» و نیز فضیلت بسیار وارد است برای خواندن صد ركعت نماز در اين شب، در هر ركعت يك مرتبه حمد و ده مرتبه توحيد.[2]
* تعیین زمان ظهور
از روایات و کلام فقها استفاده می شود که زمان ظهور امام زمان(عج) از علوم مکنون الهی است و کسی از آن مطلع نبوده و نخواهد بود. مانند علم الساعة (وقت روز قیامت).
«عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ مِهْزَمٌ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَخْبِرْنِي عَنْ هَذَا الْأَمْرِ الَّذِي نَنْتَظِرُ مَتَى هُوَ فَقَالَ يَا مِهْزَمُ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ وَ هَلَكَ الْمُسْتَعْجِلُونَ وَ نَجَا الْمُسَلِّمُون؛[3] عبدالرحمن بن کثیر می گوید: خدمت امام صادق(علیه السلام) بودم که شخصی به نام «مهزم» وارد شد و سؤال کرد: فدایت شوم! این انتظار کی به سر می آید؟ حضرت فرمودند: کسانی که زمان پایان انتظار را مشخص کنند، دروغ می گویند و کسانی که عجله کنند، هلاک می گردند و تنها کسانی که تسلیم امر ما باشند، نجات می یابند.»
بنابراین، چنانچه کسی زمان ظهور آن حضرت را معیّن نماید (تحت عنوان فیلم، مقاله علمی و یا هر چیز دیگر) همگان موظف می باشند، واکنش نشان داده، او را تکذیب نمایند. البته در روایات، برخی از نشانه های ظهور مطرح گردیده؛ ولی اولاً بسیاری از این نشانه ها کلّی است و تطبیق آن بر مصادیق خود مشکل است، و ثانیاً صحت خود این نشانه ها نیز امری تخصصی است که صاحبان فن و حدیث شناسان باید آنها را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند.
و نیز چنانچه کسی ادعا نماید فلان وقت زمان «پایان دنیا» است، مردم موظفند او را تکذیب نمایند؛ زیرا تا وعده خدا مبنی بر ظهور آن حضرت و اقامه عدل و داد توسط ایشان محقق نشود، پایانی برای دنیا نخواهد بود. این مطلب در روایات متواتر مطرح گردیده است.
پی نوشت:
[1]. ابراهیم / 5.
[2]. مفاتیح الجنان، ص170، اعمال نیمه شعبان(با کمی اختصار).
[3]. اصول کافی، ابو جعفر محمد بن يعقوب كلينى(م 329 ق)، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج1، ص368.
جمع آوری: حجت الاسلام والمسلمین سید جعفر ربانی
*حوزه
نیمه شعبان، سالروز تولد امام زمان (عج) دارای احکامی است، از جمله:
* شب و روز نیمه شعبان عید حقیقی است؛ چرا که تولد منجی عالم در آن صورت گرفته، بنابراین شایسته است آنچه مناسب عید است، در آن انجام شود. قرآن می فرماید: «وَ ذَکِّرْهُمْ بِاَیَّامِ اللهِ»[1] پس باید این روز را گرامی داشت؛ ولی باید توجه داشته باشیم که از آنچه معصیت خداوند است، در مراسم جشن نیمه شعبان اجتناب شود. پس اینکه ملاحظه می شود بعضی ها تحت عنوان جشن نیمه شعبان از آلات لهو و لعب یا آهنگ های مناسب مجالس لهو و لعب استفاده می کنند، گناه بزرگی کرده اند؛ بلکه از گناه در مکان ها و زمان های دیگر بزرگ تر می باشد.
* شب نیمه شعبان شب مبارکی است. از امام صادق(علیه السلام) نقل شده كه: از امام باقر(علیه السلام) درباره فضیلت شب نيمه شعبان سؤال شد، ایشان فرمودند: «افضل شب ها بعد از ليلة القدر است. در آن شب خداوند به بندگان فضل خود را عطا مى فرمايد و آن ها را به منت و بزرگواری خود مى آمرزد، پس سعى و كوشش كنيد در تقرب جستن به سوى خداى تعالى در این شب. به درستى كه آن شبى است كه خدا قسم ياد فرموده به ذات مقدس خود كه سائلى را از درگاه خود دست خالى برنگرداند، مادامى كه معصيت را درخواست نكند و آن شب، شبى است كه حق تعالی آن را از برای ما قرار داده به مقابل آنكه شب قدر را براى پيغمبر ما(صلی الله علیه وآله) قرار داده، پس در دعا و ثنا بر خداى تعالى بکوشید.»
* اعمال شب نیمه شعبان:
محدث قمی(ره) اعمال این شب را چنین برمی شمرد:
اول: غسل که باعث تخفیف گناهان می گردد.
دوم: احيا و شب زنده داری به نماز، دعا و استغفار، چنانچه روش امام زين العابدين(علیه السلام) بوده و در روايت است كه هر كس این شب را احيا دارد، دل او نمیرد در روزى كه دل ها بميرند.
سوم: زيارت امام حسين (علیه السلام) كه افضل اعمال اين شب و باعث آمرزش گناهان است و هر كس بخواهد روح صد و بيست و چهار هزار پيغمبر با او مصافحه كند، در اين شب امام حسین (ع) را زيارت كند و اقل زيارت آن حضرت آن است كه به بالای بام رود و به جانب راست و چپ نظر كند، سپس سر به جانب آسمان كند، پس آن حضرت را با اين كلمات زیارت کند: «السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ».
چهارم: خواندن دعاى «اللَّهُمَّ بِحَقِّ لَيْلَتِنَا هَذِهِ وَ مَوْلُودِهَا...».
پنجم: خواندن دعاى «اللَّهُمَّ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ الْخَالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْيِي الْمُمِيتُ الْبَدِيءُ الْبَدِيعُ لَكَ الْجَلَالُ وَ لَكَ الْفَضْل...».
ششم: خواندن دعای «اللَّهُمَّ اقْسِمْ لَنَا مِنْ خَشْيَتِكَ ما یحول بیننا و بین معصیتک...».
هفتم: خواندن دعاى كميل.
هشتم: گفتن هر يك از تسبيحات اربعه را صد مرتبه.
نهم: انجام دو رکعت نماز پس از نماز عشاء که در ركعت اول حمد و سوره «قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ» و در ركعت دوم حمد و سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» و پس از سلام نماز 33 مرتبه «سُبْحانَ اللَّهِ» بعد از آن 33 مرتبه «الْحَمْدُ لِلَّهِ» و بعد از آن 34 مرتبه «اللَّهُ أَكْبَرُ» و سپس این دعا خوانده شود: «یا مَنْ إِلَيْهِ مَلْجَأُ الْعِبَادِ الْعِبَادُ فِي الْمُهِمَّاتِ و الیه یفزع الخلق فی الملمات...».
دهم: خواندن این دعا: «إِلَهِي تَعَرَّضَ لَكَ فِي هَذَا اللَّيْلِ الْمُتَعَرِّضُونَ و قصدک القاصدون...».
یازدهم: خواندن نماز جعفر طیار(علیه السلام).
دوازدهم: بجا آوردن نمازها و سجده هایی که در مورد این شب وارد شده است، مانند آنچه از پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) نقل شده که آن حضرت در سجده نیمه شب عرضه می داشتند: «سَجَدَ لَكَ سَوَادِي وَ خَيَالِي وَ آمَنَ بِكَ فُؤَادِي...» و مانند اینکه چهار ركعت نماز بجا آورده شود، در هر ركعت حمد یکبار و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» صد مرتبه و پس از آن این دعا را بخواند: «اللَّهُمَّ إِنِّي إِلَيْكَ فَقِيرٌ وَ مِنْ عَذَابِكَ خَائِفٌ مُسْتَجِيرٌ اللَّهُمَّ لَا تُبَدِّلْ اسْمِي وَ لَا تُغَيِّرْ جِسْمِي وَ لَا تَجْهَدْ بَلَائِي وَ لَا تُشْمِتْ بِي أَعْدَائِي أَعُوذُ بِعَفْوِكَ مِنْ عِقَابِكَ وَ أَعُوذُ بِرَحْمَتِكَ مِنْ عَذَابِكَ وَ أَعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْكَ جَلَّ ثَنَاؤُكَ أَنْتَ كَمَا أَثْنَيْتَ عَلَى نَفْسِكَ وَ فَوْقَ مَا يَقُولُ الْقَائِلُونَ» و نیز فضیلت بسیار وارد است برای خواندن صد ركعت نماز در اين شب، در هر ركعت يك مرتبه حمد و ده مرتبه توحيد.[2]
* تعیین زمان ظهور
از روایات و کلام فقها استفاده می شود که زمان ظهور امام زمان(عج) از علوم مکنون الهی است و کسی از آن مطلع نبوده و نخواهد بود. مانند علم الساعة (وقت روز قیامت).
«عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ مِهْزَمٌ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَخْبِرْنِي عَنْ هَذَا الْأَمْرِ الَّذِي نَنْتَظِرُ مَتَى هُوَ فَقَالَ يَا مِهْزَمُ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ وَ هَلَكَ الْمُسْتَعْجِلُونَ وَ نَجَا الْمُسَلِّمُون؛[3] عبدالرحمن بن کثیر می گوید: خدمت امام صادق(علیه السلام) بودم که شخصی به نام «مهزم» وارد شد و سؤال کرد: فدایت شوم! این انتظار کی به سر می آید؟ حضرت فرمودند: کسانی که زمان پایان انتظار را مشخص کنند، دروغ می گویند و کسانی که عجله کنند، هلاک می گردند و تنها کسانی که تسلیم امر ما باشند، نجات می یابند.»
بنابراین، چنانچه کسی زمان ظهور آن حضرت را معیّن نماید (تحت عنوان فیلم، مقاله علمی و یا هر چیز دیگر) همگان موظف می باشند، واکنش نشان داده، او را تکذیب نمایند. البته در روایات، برخی از نشانه های ظهور مطرح گردیده؛ ولی اولاً بسیاری از این نشانه ها کلّی است و تطبیق آن بر مصادیق خود مشکل است، و ثانیاً صحت خود این نشانه ها نیز امری تخصصی است که صاحبان فن و حدیث شناسان باید آنها را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند.
و نیز چنانچه کسی ادعا نماید فلان وقت زمان «پایان دنیا» است، مردم موظفند او را تکذیب نمایند؛ زیرا تا وعده خدا مبنی بر ظهور آن حضرت و اقامه عدل و داد توسط ایشان محقق نشود، پایانی برای دنیا نخواهد بود. این مطلب در روایات متواتر مطرح گردیده است.
پی نوشت:
[1]. ابراهیم / 5.
[2]. مفاتیح الجنان، ص170، اعمال نیمه شعبان(با کمی اختصار).
[3]. اصول کافی، ابو جعفر محمد بن يعقوب كلينى(م 329 ق)، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج1، ص368.
جمع آوری: حجت الاسلام والمسلمین سید جعفر ربانی
*حوزه
