چندی پیش آیت‌الله سیستانی، مرجع عالی شیعیان در پاسخ به نامه جمعی از جوانان که از معظم‌له درخواست نصیحت کرده بودند، توصیه‌های ارزشمندی را مرقوم داشتند
به گزارش شهدای ایران به نقل از تسنیم ، چندی پیش آیت‌الله سیستانی، مرجع عالی شیعیان در پاسخ به نامه جمعی از جوانان که از معظم‌له درخواست نصیحت کرده بودند، توصیه‌های ارزشمندی را مرقوم داشتند و تصریح کردند دوست دارم این جوانان عزیز را که برای من همچون جانم و خانواده خودم اهمیت دارند به هشت امر توصیه کنم که تمام سعادت دنیا و آخرت و خلاصه پیام‌های الهی به بندگان خود و چکیده پندهای حکما و بندگان صالح خداوند و تجربه‌های بنده در آن نهفته است.
در ادامه متن نامه جوانان و پاسخ معظم له تقدیم خوانندگان عزیز می‌شود.
بسم الله الرحمن الرحیم
سلام و درود ما به مرجع دینی اعلا، آیت‌الله العظمی سید علی حسینی سیستانی دام ظله الوارف.
ما جمعی از جوانان دانشگاهی فعال در زمینه اجتماعی هستیم که از شما تقاضا می‌کنیم توصیه‌ها و نصایحی را که در این روزها برای ما مفید می‌دانید و بیانگر نقش جوانان و وظیفه آنها می‌باشد و دیگر نصایحی که به نظر شما برای ما مفید است برای ما بیان بفرمایید.
جمعی از جوانان دانشگاهی و فعالان اجتماعی
پاسخ آیت‌الله سیستانی به نامه جوانان
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین و الصلاهًْ والسلام علی محمد و آله الطاهرین
السلام علیکم و رحمهًْ الله وبرکاته
دوست دارم این جوانان عزیز را که برای من همچون جانم و خانواده خودم اهمیت دارند به هشت چیز توصیه کنم که تمام سعادت دنیا و آخرت و خلاصه پیام‌های الهی به بندگان خود و چکیده پندهای حکما و بندگان صالح خداوند و تجربه‌های بنده در آن نهفته است:
اعتقاد به خداوند و آخرت
اول: اعتقاد واقعی به خداوند سبحان و آخرت. مواظب باشید کسی از شما در این اعتقاد و باور کوتاهی نکند که دلایل محکمی بر آن موجود است و انسان اگر تامل کند می‌بیند هر موجودی در این جهان نشان از آفریننده‌ای توانا و بزرگ دارد و خداوند متعال از طریق پیام آوران خود این پیام را به ما رسانده و برای ما روشن ساخته که حقیقت این زندگی صحنه مسابقه‌ای است تا بندگان خود را بیازماید که کدامیک نیکوکارتر هستند. پس کسی که به خداوند و روز آخرت ایمان و توجه نداشته باشد از معنا و هدف و غایت زندگی غفلت ورزیده و راه را گم کرده. از این رو هرکدام از شما باید ببیند این اعتقاد او چگونه است و به آن اهمیت بسیار بدهد و تلاش کند این اعتقاد را در جان خود تقویت کند و همواره به آن متوجه باشد و نسبت به آن بصیرت داشته باشد که نتایج پر برکتی خواهد داشت.
اگر انسان در دوره‌ای از جوانی خود، دچار ضعف در دین یا کوتاهی در انجام واجبات شد و سرگرم لذت‌ها شد، نباید ارتباط خود را با خدای متعال قطع کند تا مبادا بازگشت برای او دشوار شود و بداند که اگر انسانی در حال قدرت و عافیت مغرور شود و از خداوند سبحان غافل شود، بالاخره هنگام ناتوانی و ضعف به سوی خداوند باز خواهد گشت پس چه بهتر که هنگام قدرت نیز تامل کند و متوجه باشد که این روزها سپری می‌شود و روزی ضعف و ناتوانی و پیری و بیماری به سراغ او خواهد آمد.
همچنین انسان باید مراقب باشد تحت تاثیر برخی شبهات در مبانی ثابت دین خود تردید نکند و در این زمینه بر افکار و اندیشه‌های ناپخته و ناسنجیده اعتماد نکند و به لذت‌ها و زرق وبرق دنیا دل خوش نکند و از اینکه می‌بیند برخی از دین برای منافع شخصی خود بهره می‌برند، در دین خود ضعیف نشود که حق با انسان‌ها قیاس نشود، بلکه انسان‌ها باید با حق سنجیده شوند.
آراستگی به اخلاق نیکو
دوم: آراستگی به اخلاق نیکو؛ اخلاق نیکو همه فضائل همچون حکمت، بردباری، مدارا، تواضع، تدبیر و صبر را در بر دارد و از مهم‌ترین اسباب سعادت دنیا و آخرت به شمار می‌رود و نزدیک‌ترین مردم به خداوند سبحان و پرحاصل‌ترین آنها در روز تنگدستی در پیشگاه خداوند متعال کسی است که خوش اخلاق‌تر باشد؛ چرا که هرکس خود را به قومی شبیه سازد رفته رفته از آنها می‌شود و این گونه تلاش نیز نزد خداوند پاداش بیشتری خواهد داشت تا کسی که بنا بر طبیعت خود این ویژگی‌ها را داشته باشد.
تلاش برای فراگیری حرفه و تخصص
سوم: تلاش برای فراگیری شغل و حرفه و کسب تخصص که در آن برکات زیادی وجود دارد و می‌تواند بخشی از وقت خود را در آن صرف کند و مخارج خود و خانواده اش را تامین کند و کارهای خیر انجام دهد و تجربیاتی به دست بیاورد و مال حلال به دست بیاورد؛ چرا که هر گاه مالی با رنج و مشقت به دست بیاید، گواراتر خواهد بود و برکت بیشتری خواهد داشت و خداوند متعال نیز انسان پرتلاش و کاری را دوست دارد و از انسان بیکار و تنبل و سربار دیگران که وقت خود را با بازی و بیهودگی می‌گذراند بیزار است، پس مراقب باشید جوانی شما بدون یادگیری مهارت و تخصص نگذرد؛ چراکه خداوند متعال به جوانان یک انرژی روحی و جسمی عطا کرده تا با این انرژی سرمایه زندگی خود را تامین کنند، پس مراقب باشید این انرژی بیهوده به هدر نرود.
بهتر است هرکدام از شما سرگرم یادگیری یک حرفه و تخصص شوید و در آن استاد و متبحر شوید و در این زمینه کسی بهانه نیاورد که نمی‌توانم یا نمی‌دانم؛ چراکه می‌توانید به اهل خبره و دانایان رجوع کنید که آنها از شما داناتر و با تجربه‌تر هستند و در این زمینه هرکدام از شما باید وظیفه خود را با علاقه و پشتکار انجام دهد و تمام هم و غم او جمع کردن پول از هر راه ممکن نباشد که مال حرام برکت ندارد و هرکس مالی را از راه حرام جمع کند، چه بسا خداوند او را به بلایی گرفتار سازد که ناچار شود آن مال را در آن راه خرج کند و چنین مالی موجب ثروت و بی‌نیازی انسان در دنیا نخواهد شد و در آخرت نیز وبال او خواهد بود.
هرکدام از شما باید وجدان خود را بین خود و دیگران داور کند و برای دیگران بگونه‌ای کار کند که دوست دارد برای خودش کار کنند و به دیگران نیکی کند همان گونه که دوست دارد دیگران نیز با او نیکی کنند و موازین اخلاقی را در کار خود رعایت کند و کاری انجام ندهد که از فاش شدن آن شرم داشته باشد و بداند که او در کاری که انجام می‌دهد، امانتدار دیگران است، پس باید برای دیگران خیر بخواهد و از خیانت بپرهیزد و بداند که خداوند متعال ناظر است و دیر یا زود سزای او را خواهد داد و خیانت و نیرنگ از بدترین و بدفرجام‌ترین کارها نزد خداوند متعال می‌باشد.
البته پزشکان باید به این نصیحت‌ها توجه بیشتری داشته باشند، زیرا آنها با جان و جسم مردم سر و کار دارند و باید کاملا مراقب و هوشیار باشند تا کاری نکنند که عاقبت ناگواری برای آنها داشته باشد که فردا نزدیک است.
خداوند سبحان فرمود: «وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ الَّذِینَ إِذَا اکْتَالُوا عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ وَإِذَا کَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ أَلَا یَظُنُّ أُولَئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ»: (وای بر کم فروشان. آنان که چون از مردم پیمانه می‌گیرند آن را پر کنند و چون برای مردم پیمانه می‌گیرند کم می‌گذارند. آیا آنها گمان نمی‌کنند که روزی برانگیخته می‌شوند).
از پیامبر(ص) روایت شده که فرمود: «إنّ الله تعالى یحبّ إذا عمل أحدکم عملاً أن یتقنه»: (خداوند متعال دوست دارد هرکس کاری انجام می‌دهد آن را به بهترین شکل ممکن انجام دهد).
دانشجویان و اساتید هم باید در مورد تخصص‌های خود بویژه پزشکی مراقب باشند تا دانش و روش درمان آنها به روز باشد. آنها وظیفه دارند علوم جدید رشته خود را از طریق مقالات علمی و یافته‌های جدید دانشمندان پیگیری کنند و در مراکز علمی به رقابت بپردازند و هرگز به خود اجازه ندهند تا همیشه شاگرد دیگران و مصرف‌کننده ابزار و تجهیرات دیگران باقی بمانند، بلکه خود آنها هم باید در تولید دانش سهیم باشند همان‌گونه که پدران آنها نیز پیشگامان علم و دانش در گذشته بوده‌اند و هیچ امتی از شما به علم و دانش سزاوارتر نیست، پس استعدادهای نهفته در جوانان و نوجوانان را دریابید و حتی اگر این افراد از اقشار ضعیف باشند به آنها کمک کنید همان گونه که به فرزندان خود کمک می‌کنید تا اینکه آنها هم به درجات عالی علم و دانش برسند و شما هم از اجر و پاداش علم و تخصص آنها بهره مند شوید.
التزام به اعمال و اخلاق پسندیده و دوری از رفتارهای ناشایست
چهارم: التزام به اعمال و اخلاق پسندیده و دوری از اخلاق و اعمال ناپسند که هیچ خیر و سعادتی نیست مگر اینکه ریشه آن یک فضیلت باشد و هیچ شقاوتی نیست ینیست مگر اینکه ریشه آن یک رذیله است (به جز موارد امتحان الهی). خداوند متعال می‌فرماید: «وَمَا أَصَابَکُمْ مِنْ مُصِیبَهًٍْ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَنْ کَثِیرٍ».
و از جمله صفات پسندیده، محاسبه نفس، پاکدامنی در نگاه و رفتار، راستگویی در گفتار و رفتار، صله رحم، امانتداری، وفای به عهد، دوراندیشی در راه حق و دوری از کارهای ناشایست می‌باشد.
و از جمله صفات ناپسند تعصبات بیجا، اقدامات هیجانی، بطالت، ریا، اسراف، ولخرجی، نارضایتی از بلا، بدرفتاری با دیگران، هدر دادن اموال، کفران نعمت، افتخار به گناه، همکاری با دیگران در ظلم است و اینکه دوست بدارد به خاطر کاری که انجام نداده ستوده شود.
به دختران توصیه می‌کنم پاکدامن باشند که دختران و زنان به خاطر ظرافت خود بیش از دیگران در معرض ناگواری‌های ناشی از بی‌احتیاطی هستند، پس مراقب باشند فریب احساسات لجام گسیخته را نخورند و به ورطه ارتباطات گذرا کشیده نشوند که این لذت‌ها می‌گذرد، اما پیامدها و تبعات منفی آن باقی می‌ماند.
دختران جز در مورد زندگی پایدار و ازدواج و ضامن سعادت نباید به چیزی بیندیشند و چه خوب است که یک زن متانت و وقار و حجاب خود را در جامعه و جریان زندگی و تحصیل خود حفظ کند.
اهتمام به ازدواج و تشکیل خانواده و بچه‌دار شدن
پنجم: اهتمام به تشکیل خانواده و ازدواج و بچه‌دار شدن بدون تاخیر در این کار؛ چراکه ازدواج موجب انس و خوشی انسان است و موجب می‌شود در کار خود جدیت داشته باشد و احساس مسئولیت کند و از انرژی خود بهره مفید ببرد و باعث می‌شود یک مرد از امور ناپسند و غیرضروری دور شود و در روایات نیز آمده هرکس ازدواج کند نیمی از دین خود را حفظ کرده است و علاوه بر اینها ازدواج و تشکیل خانواده از سنت‌های لازم و فطری انسان است که هرکس از آن جدا شود گرفتار تنبلی و سستی می‌شود و البته کسی نباید در راه ازدواج از فقر و تنگدستی بترسد که خداوند سبحان ازدواج را سببی از اسباب رزق و روزی قرار داده که انسان ممکن است در ابتدا به آن توجه نداشته باشد.
همچنین هنگام ازدواج به دین و اخلاق و ریشه طرف مقابل خود توجه کنید و تمام توجه شما به زیبایی و ظاهر نباشد که این یک اشتباه است که به زودی به آن پی خواهید برد و در حدیث نیز از ازدواج با یک زن فقط به خاطر زیبایی او نهی شده و مرد باید بداند که اگر با زنی به خاطر دین و اخلاق او ازدواج کند در آن برکت خواهد بود.
همچنین دختران و اولیاء آنها در امر ازدواج نباید کاری را بر ازدواج و تشکیل خانواده ترجیح دهند که ازدواج موجب آرامش در زندگی است و کار بیشتر شبیه به مستحبات است و ترک ازدواج به خاطر کار از حکمت به دور است و کسی که از این امر در جوانی خود غفلت کند به زودی پشیمان می‌شود و پشیمانی نیز سودی نخواهد داشت و تجربه نیز این را نشان داده است.
برای والدین نیز جایز نیست مانع ازدواج جوانان بشوند یا در این راه مانع تراشی کنند و سنت‌ها و آداب و رسوم غیرالهی را به جوانان تحمیل نکنند و مهریه‌های سنگین تعیین نکنند و منتظر نمانند که مثلا خواستگار سید یا عموزاده بیاید که این کارها مفاسد بزرگی دارد که والدین از آن بی‌خبرند و باید بدانند که خداوند سبحان به والدین فقط در جهت خیرخواهی برای فرزندان ولایت داده تا آنها را به خیر و صلاح راهنمایی کنند و هرکس زنی را در راهی که صلاح آن زن نباشد حبس کند مرتکب یک گناه دائمی شده که همواره از آثار این کار خود متضرر می‌شود و دری از درهای جهنم را به روی خود گشوده است.
خیر رساندن و خدمت به مردم
ششم: تلاش برای نیکوکاری و خیر رساندن به دیگران بویژه در مورد ایتام و بیوه‌ها و محرومان و کارهای عام المنفعه که این کارها موجب تقویت ایمان و پاک شدن دل و همچنین زکات نعمتی است که انسان از آن بهره مند شده و این کار نوعی برداشتن قدم خیر و همکاری در راه نیکی و تقوا و امر به معروف و نهی از منکر بی‌کلام و موجب کمک به مسئولان در جهت حفظ نظام جامعه و خدمت به مردم و بهبود حال جامعه و موجب برکت دنیا و آخرت خواهد بود و خداوند سبحان نیز جامعه همدوش و یار و یاور هم را که در آن هرکس به برادران دینی خود توجه دارد دوست دارد.
خداوند متعال فرمود: « وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ »: (اگر اهالی شهرها و روستاها ایمان بیاورند و تقوا داشته باشند برکات آسمان را بر آنها می‌گشاییم).
و فرمود: « إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ »: (خداوند وضعیت قومی را تغییر نمی‌دهد مگر اینکه آنها خودشان را تغییر دهند).
و پیامبر اسلام(ص) فرمود: «لا یؤمن أحدکم حتّى یحبّ لأخیه ما یحبّ لنفسه ویکره لأخیه ما یکره لنفسه»: (ایمان کسی کامل نیست مگر آنکه آنچه برای خودش دوست دارد برای برادرش دوست بدارد و آنچه برای خودش نمی‌پسندد برای برادرش نیز نپسندد).
همچنین پیامبر(ص) فرمود: « من سنّ سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها »: (هرکس سنت نیکی را بنا نهد، از پاداش کار خود و کسانی که به آن سنت عمل کنند بهره مند می‌شود).
هرکس مسئولیت خود را به درستی انجام دهد
هفتم: اینکه هر انسانی که کار دیگران به او واگذار شده مسئولیت خود را به درستی انجام دهد؛ چه در زمینه خانواده و چه در جامعه. پس پدران باید به مسئولیت خود در برابر فرزندان و همسر به درستی عمل کنند و از خشونت و سنگدلی و سخت گیری پرهیز کنند و حتی در جایی که قاطعیت لازم است از خشونت بپرهیزند تا منافع خانواده و جامعه حفظ شود؛ چراکه برخورد قاطعانه لازم نیست حتما همراه آزار بدنی و الفاظ زشت باشد، بلکه ابزارهای تربیتی دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که می‌توان با مشاوره با کارشناسان از آنها در این زمینه‌ها بهره برد و روش‌های خشن نیز غالبا نتیجه عکس می‌دهد و موجب ریشه‌دار شدن آن رفتار منفی در شخص مورد نظر و شکسته شدن شخصیت او می‌شود پس قاطعیتی که همراه ظلم باشد خیری در آن نیست و نمی‌توان یک اشتباه را با اشتباه دیگر اصلاح کرد.
کسی که کاری از جامعه را بر عهده گرفته باید به آن اهتمام ورزد و برای مردم خیر بخواهد و در آن کار به مردم خیانت نکند و از موقعیت خود برای تشکیل گروه و حزب در جهت تامین منافع شخصی و جمع اموال مشکوک و مشتبه استفاده نکند و با حزب و گروه خود زمینه محرومیت افراد شایسته از مناصب اجتماعی را فراهم نسازد، بلکه باید برای همه مردم به صورت یکسان کار کند و از کار خود به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به منافع یا نزدیک شدن به افراد استفاده نکند؛ چراکه دست یابی به حقوق خاص از طریق کاری که وظیفه انسان است جایز نیست و اگر هم انسان مجبور بود میان مراجعان خود یکی را ترجیح دهد باید فرد ضعیف‌تر را ترجیح دهد، چون آن فرد چاره و حامی دیگری جز خداوند متعال برای رسیدن به حق خود ندارد.
همچنین شایسته نیست کسی برای توجیه کار خود از دین و مذهب سوء استفاده کند؛ چرا که همین دین و مذهب از ما می‌خواهند در کارهای خود حق و انصاف و عدالت را رعایت کنیم و خداوند متعال می‌فرماید: « لقد أرسلنا رسلنا بالبینات وأنزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط »: (و ما پیامبران خود را با نشانه‌ها فرستادیم و به همراه آنها کتاب و میزان فرو فرستادیم تا مردم به عدالت رفتار کنند). و امام علیه السلام فرمود: « إنّی سمعت رسول الله (صلّى الله علیه وآله) یقول فی غیر موطن: لنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لا یُؤْخَذُ لِلضَّعِیفِ فِیهَا حَقَّهُ مِنَ الْقَوِیِّ غَیْرَ مُتَعْتِعٍ »: (در مواضع متعدد از رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود: امتی پاکیزه نمی‌شود مگر اینکه حق ضعیف بدون لکنت زبان و ترس از قوی گرفته شود). و هرکس جز این رفتار کند دچار خیال پردازی بیهوده شده و نزدیک‌ترین مردم به پیشوایان عدالت همچون پیامبر(ص) و امام علی(ع) و امام حسین(ع) کسانی هستند که بیشتر به سخنان این پیشوایان عمل کنند و از سیره آنها پیروی کنند.
مسئولی که امور مردم به وی سپرده شده شایسته است نامه امام علی(ع) به مالک اشتر را مطالعه کند و ببیند حضرت چگونه در این نامه مبانی عدالت و امانتداری را برای مالک برمی‌شمارد و از این رو این نامه برای مسئولان مفید است و هرکس متناسب با مسئولیت خود می‌تواند از آن بهره ببرد و هرچقدر که دایره مسئولیت کسی بزرگ‌تر باشد، رعایت دستورات این نامه برای او واجب‌تر خواهد بود.
یادگیری و تجربه اندوزی در تمام مراحل زندگی
هشتم: هر انسانی باید در تمام مراحل زندگی از روحیه آموزش و یادگیری و افزایش دانایی و معرفت برخوردار باشد و در اعمال و رفتار و آثار و اتفاقات اطراف خود تامل کند تا هر روز بر میزان معرفت و تجربه او افزوده شود؛ چرا که این زندگی مدرسه‌ای با ابعاد مختلف است و عمق زیادی دارد که انسان هیچ گاه از یادگیری و معرفت بی‌نیاز نیست و در هر اتفاقی که رخ می‌دهد پند و عبرتی نهفته و در هر واقعه و اتفاقی پیامی موجود است که برای کسی که تامل و دقت کند روشن خواهد شد، پس انسان در زندگی خود هیچ گاه از علم آموزی و تجربه اندوزی بی‌نیاز نیست تا اینکه خداوند را ملاقات کند و هرچقدر که انسان بصیرت بیشتری داشته باشد می‌تواند تجربیات و حقایق بیشتری را کشف کند. خداوند متعال می‌فرماید: « وَمَن یُؤْتَ الحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً »: (کسی که به او حکمت داده شود از خیر زیادی بهره مند شده) و به پیامبر خود فرمود: «وقل رب زدنی علما»: (بگو خداوندا دانش مرا افزون کن).
ارتباط با سه کتاب ضروری است
همچنین برای انسان شایسته است با سه کتاب مانوس شود و با تامل و تفکر از آنها توشه بگیرد:
1. اولین کتاب که در اولویت نیز هست کتاب قرآن است که آخرین پیام خدای سبحان به سوی بندگان است که به سوی آنها فرستاده تا گنجینه‌های نهفته عقول را با آن زیر و رو کند و چشمه‌های حکمت را در جان انسان‌ها بجوشاند و به واسطه آن سختی دل‌ها را برطرف سازد. کتابی که حوادث را با ضرب المثل‌ها بیان فرموده و از این رو انسان نباید از تلاوت این کتاب غافل شود و هنگام تلاوت قرآن احساس کند که گویی به سخن خداوند گوش می‌دهد؛ چراکه قرآن پیام خداوند به سوی تمام بندگان است.
2. کتاب نهج البلاغه که بطور کلی تبیین مضامین و اشارات قرآن با روشی بلیغ و شیوا است که روح تامل و تدبر و پندپذیری را در انسان تقویت می‌کند و برای انسان شایسته نیست مطالعه این کتاب را هنگام فراغت و فرصت رها کند و باید این گونه تصور کند که او نیز از مخاطبان امام علی(ع) است و در این زمینه خوب است در نامه امام علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) تامل کند.
3. صحیفه سجادیه که شامل ادعیه‌ای بلیغ است و مضامین آن برگرفته از قرآن کریم است و آنچه باید یک انسان در مورد آن دغدغه داشته باشد و بداند، در آن آموزش داده شده و چگونگی محاسبه و انتقاد از خویشتن و کشف زوایای پنهان و اسرار نفس در آن توضیح داده شده بویژه در دعای مکارم الاخلاق.
اینها هشت توصیه بود که اصول و مبانی پایداری در زندگی است و چیزی جز یک تذکر و یادآوری نیست؛ چراکه انسان نور و روشنایی حقیقت و صفای فطرت و گواهی عقل و تجربه زندگی را در آن می‌یابد و می‌بیند که پیام‌های الهی و موعظه‌های دانایان نیز ما را به آن گوشزد کرده، پس برای هر انسانی شایسته است که به آن عمل کند یا برای عمل به آن تلاش کند بویژه جوانان که در عنفوان انرژی و توان بدنی و روحی خود هستند که اینها در واقع سرمایه‌های انسان در زندگی است و اگر بخشی از این سرمایه را از دست داده‌اند، باید بدانند که بهره اندک بهتر از ترک تمام این سرمایه است که خداوند متعال نیز فرموده: « فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ * وَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ ».
از خداوند می‌خواهم شما را به آنچه موجب سعادت دنیا و آخرت است توفیق دهد.
منبع:کیهان
در ادامه متن نامه جوانان و پاسخ معظم له تقدیم خوانندگان عزیز می‌شود.
بسم الله الرحمن الرحیم
سلام و درود ما به مرجع دینی اعلا، آیت‌الله العظمی سید علی حسینی سیستانی دام ظله الوارف.
ما جمعی از جوانان دانشگاهی فعال در زمینه اجتماعی هستیم که از شما تقاضا می‌کنیم توصیه‌ها و نصایحی را که در این روزها برای ما مفید می‌دانید و بیانگر نقش جوانان و وظیفه آنها می‌باشد و دیگر نصایحی که به نظر شما برای ما مفید است برای ما بیان بفرمایید.
جمعی از جوانان دانشگاهی و فعالان اجتماعی
پاسخ آیت‌الله سیستانی به نامه جوانان
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین و الصلاهًْ والسلام علی محمد و آله الطاهرین
السلام علیکم و رحمهًْ الله وبرکاته
دوست دارم این جوانان عزیز را که برای من همچون جانم و خانواده خودم اهمیت دارند به هشت چیز توصیه کنم که تمام سعادت دنیا و آخرت و خلاصه پیام‌های الهی به بندگان خود و چکیده پندهای حکما و بندگان صالح خداوند و تجربه‌های بنده در آن نهفته است:
اعتقاد به خداوند و آخرت
اول: اعتقاد واقعی به خداوند سبحان و آخرت. مواظب باشید کسی از شما در این اعتقاد و باور کوتاهی نکند که دلایل محکمی بر آن موجود است و انسان اگر تامل کند می‌بیند هر موجودی در این جهان نشان از آفریننده‌ای توانا و بزرگ دارد و خداوند متعال از طریق پیام آوران خود این پیام را به ما رسانده و برای ما روشن ساخته که حقیقت این زندگی صحنه مسابقه‌ای است تا بندگان خود را بیازماید که کدامیک نیکوکارتر هستند. پس کسی که به خداوند و روز آخرت ایمان و توجه نداشته باشد از معنا و هدف و غایت زندگی غفلت ورزیده و راه را گم کرده. از این رو هرکدام از شما باید ببیند این اعتقاد او چگونه است و به آن اهمیت بسیار بدهد و تلاش کند این اعتقاد را در جان خود تقویت کند و همواره به آن متوجه باشد و نسبت به آن بصیرت داشته باشد که نتایج پر برکتی خواهد داشت.
اگر انسان در دوره‌ای از جوانی خود، دچار ضعف در دین یا کوتاهی در انجام واجبات شد و سرگرم لذت‌ها شد، نباید ارتباط خود را با خدای متعال قطع کند تا مبادا بازگشت برای او دشوار شود و بداند که اگر انسانی در حال قدرت و عافیت مغرور شود و از خداوند سبحان غافل شود، بالاخره هنگام ناتوانی و ضعف به سوی خداوند باز خواهد گشت پس چه بهتر که هنگام قدرت نیز تامل کند و متوجه باشد که این روزها سپری می‌شود و روزی ضعف و ناتوانی و پیری و بیماری به سراغ او خواهد آمد.
همچنین انسان باید مراقب باشد تحت تاثیر برخی شبهات در مبانی ثابت دین خود تردید نکند و در این زمینه بر افکار و اندیشه‌های ناپخته و ناسنجیده اعتماد نکند و به لذت‌ها و زرق وبرق دنیا دل خوش نکند و از اینکه می‌بیند برخی از دین برای منافع شخصی خود بهره می‌برند، در دین خود ضعیف نشود که حق با انسان‌ها قیاس نشود، بلکه انسان‌ها باید با حق سنجیده شوند.
آراستگی به اخلاق نیکو
دوم: آراستگی به اخلاق نیکو؛ اخلاق نیکو همه فضائل همچون حکمت، بردباری، مدارا، تواضع، تدبیر و صبر را در بر دارد و از مهم‌ترین اسباب سعادت دنیا و آخرت به شمار می‌رود و نزدیک‌ترین مردم به خداوند سبحان و پرحاصل‌ترین آنها در روز تنگدستی در پیشگاه خداوند متعال کسی است که خوش اخلاق‌تر باشد؛ چرا که هرکس خود را به قومی شبیه سازد رفته رفته از آنها می‌شود و این گونه تلاش نیز نزد خداوند پاداش بیشتری خواهد داشت تا کسی که بنا بر طبیعت خود این ویژگی‌ها را داشته باشد.
تلاش برای فراگیری حرفه و تخصص
سوم: تلاش برای فراگیری شغل و حرفه و کسب تخصص که در آن برکات زیادی وجود دارد و می‌تواند بخشی از وقت خود را در آن صرف کند و مخارج خود و خانواده اش را تامین کند و کارهای خیر انجام دهد و تجربیاتی به دست بیاورد و مال حلال به دست بیاورد؛ چرا که هر گاه مالی با رنج و مشقت به دست بیاید، گواراتر خواهد بود و برکت بیشتری خواهد داشت و خداوند متعال نیز انسان پرتلاش و کاری را دوست دارد و از انسان بیکار و تنبل و سربار دیگران که وقت خود را با بازی و بیهودگی می‌گذراند بیزار است، پس مراقب باشید جوانی شما بدون یادگیری مهارت و تخصص نگذرد؛ چراکه خداوند متعال به جوانان یک انرژی روحی و جسمی عطا کرده تا با این انرژی سرمایه زندگی خود را تامین کنند، پس مراقب باشید این انرژی بیهوده به هدر نرود.
بهتر است هرکدام از شما سرگرم یادگیری یک حرفه و تخصص شوید و در آن استاد و متبحر شوید و در این زمینه کسی بهانه نیاورد که نمی‌توانم یا نمی‌دانم؛ چراکه می‌توانید به اهل خبره و دانایان رجوع کنید که آنها از شما داناتر و با تجربه‌تر هستند و در این زمینه هرکدام از شما باید وظیفه خود را با علاقه و پشتکار انجام دهد و تمام هم و غم او جمع کردن پول از هر راه ممکن نباشد که مال حرام برکت ندارد و هرکس مالی را از راه حرام جمع کند، چه بسا خداوند او را به بلایی گرفتار سازد که ناچار شود آن مال را در آن راه خرج کند و چنین مالی موجب ثروت و بی‌نیازی انسان در دنیا نخواهد شد و در آخرت نیز وبال او خواهد بود.
هرکدام از شما باید وجدان خود را بین خود و دیگران داور کند و برای دیگران بگونه‌ای کار کند که دوست دارد برای خودش کار کنند و به دیگران نیکی کند همان گونه که دوست دارد دیگران نیز با او نیکی کنند و موازین اخلاقی را در کار خود رعایت کند و کاری انجام ندهد که از فاش شدن آن شرم داشته باشد و بداند که او در کاری که انجام می‌دهد، امانتدار دیگران است، پس باید برای دیگران خیر بخواهد و از خیانت بپرهیزد و بداند که خداوند متعال ناظر است و دیر یا زود سزای او را خواهد داد و خیانت و نیرنگ از بدترین و بدفرجام‌ترین کارها نزد خداوند متعال می‌باشد.
البته پزشکان باید به این نصیحت‌ها توجه بیشتری داشته باشند، زیرا آنها با جان و جسم مردم سر و کار دارند و باید کاملا مراقب و هوشیار باشند تا کاری نکنند که عاقبت ناگواری برای آنها داشته باشد که فردا نزدیک است.
خداوند سبحان فرمود: «وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ الَّذِینَ إِذَا اکْتَالُوا عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ وَإِذَا کَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ أَلَا یَظُنُّ أُولَئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ»: (وای بر کم فروشان. آنان که چون از مردم پیمانه می‌گیرند آن را پر کنند و چون برای مردم پیمانه می‌گیرند کم می‌گذارند. آیا آنها گمان نمی‌کنند که روزی برانگیخته می‌شوند).
از پیامبر(ص) روایت شده که فرمود: «إنّ الله تعالى یحبّ إذا عمل أحدکم عملاً أن یتقنه»: (خداوند متعال دوست دارد هرکس کاری انجام می‌دهد آن را به بهترین شکل ممکن انجام دهد).
دانشجویان و اساتید هم باید در مورد تخصص‌های خود بویژه پزشکی مراقب باشند تا دانش و روش درمان آنها به روز باشد. آنها وظیفه دارند علوم جدید رشته خود را از طریق مقالات علمی و یافته‌های جدید دانشمندان پیگیری کنند و در مراکز علمی به رقابت بپردازند و هرگز به خود اجازه ندهند تا همیشه شاگرد دیگران و مصرف‌کننده ابزار و تجهیرات دیگران باقی بمانند، بلکه خود آنها هم باید در تولید دانش سهیم باشند همان‌گونه که پدران آنها نیز پیشگامان علم و دانش در گذشته بوده‌اند و هیچ امتی از شما به علم و دانش سزاوارتر نیست، پس استعدادهای نهفته در جوانان و نوجوانان را دریابید و حتی اگر این افراد از اقشار ضعیف باشند به آنها کمک کنید همان گونه که به فرزندان خود کمک می‌کنید تا اینکه آنها هم به درجات عالی علم و دانش برسند و شما هم از اجر و پاداش علم و تخصص آنها بهره مند شوید.
التزام به اعمال و اخلاق پسندیده و دوری از رفتارهای ناشایست
چهارم: التزام به اعمال و اخلاق پسندیده و دوری از اخلاق و اعمال ناپسند که هیچ خیر و سعادتی نیست مگر اینکه ریشه آن یک فضیلت باشد و هیچ شقاوتی نیست ینیست مگر اینکه ریشه آن یک رذیله است (به جز موارد امتحان الهی). خداوند متعال می‌فرماید: «وَمَا أَصَابَکُمْ مِنْ مُصِیبَهًٍْ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَنْ کَثِیرٍ».
و از جمله صفات پسندیده، محاسبه نفس، پاکدامنی در نگاه و رفتار، راستگویی در گفتار و رفتار، صله رحم، امانتداری، وفای به عهد، دوراندیشی در راه حق و دوری از کارهای ناشایست می‌باشد.
و از جمله صفات ناپسند تعصبات بیجا، اقدامات هیجانی، بطالت، ریا، اسراف، ولخرجی، نارضایتی از بلا، بدرفتاری با دیگران، هدر دادن اموال، کفران نعمت، افتخار به گناه، همکاری با دیگران در ظلم است و اینکه دوست بدارد به خاطر کاری که انجام نداده ستوده شود.
به دختران توصیه می‌کنم پاکدامن باشند که دختران و زنان به خاطر ظرافت خود بیش از دیگران در معرض ناگواری‌های ناشی از بی‌احتیاطی هستند، پس مراقب باشند فریب احساسات لجام گسیخته را نخورند و به ورطه ارتباطات گذرا کشیده نشوند که این لذت‌ها می‌گذرد، اما پیامدها و تبعات منفی آن باقی می‌ماند.
دختران جز در مورد زندگی پایدار و ازدواج و ضامن سعادت نباید به چیزی بیندیشند و چه خوب است که یک زن متانت و وقار و حجاب خود را در جامعه و جریان زندگی و تحصیل خود حفظ کند.
اهتمام به ازدواج و تشکیل خانواده و بچه‌دار شدن
پنجم: اهتمام به تشکیل خانواده و ازدواج و بچه‌دار شدن بدون تاخیر در این کار؛ چراکه ازدواج موجب انس و خوشی انسان است و موجب می‌شود در کار خود جدیت داشته باشد و احساس مسئولیت کند و از انرژی خود بهره مفید ببرد و باعث می‌شود یک مرد از امور ناپسند و غیرضروری دور شود و در روایات نیز آمده هرکس ازدواج کند نیمی از دین خود را حفظ کرده است و علاوه بر اینها ازدواج و تشکیل خانواده از سنت‌های لازم و فطری انسان است که هرکس از آن جدا شود گرفتار تنبلی و سستی می‌شود و البته کسی نباید در راه ازدواج از فقر و تنگدستی بترسد که خداوند سبحان ازدواج را سببی از اسباب رزق و روزی قرار داده که انسان ممکن است در ابتدا به آن توجه نداشته باشد.
همچنین هنگام ازدواج به دین و اخلاق و ریشه طرف مقابل خود توجه کنید و تمام توجه شما به زیبایی و ظاهر نباشد که این یک اشتباه است که به زودی به آن پی خواهید برد و در حدیث نیز از ازدواج با یک زن فقط به خاطر زیبایی او نهی شده و مرد باید بداند که اگر با زنی به خاطر دین و اخلاق او ازدواج کند در آن برکت خواهد بود.
همچنین دختران و اولیاء آنها در امر ازدواج نباید کاری را بر ازدواج و تشکیل خانواده ترجیح دهند که ازدواج موجب آرامش در زندگی است و کار بیشتر شبیه به مستحبات است و ترک ازدواج به خاطر کار از حکمت به دور است و کسی که از این امر در جوانی خود غفلت کند به زودی پشیمان می‌شود و پشیمانی نیز سودی نخواهد داشت و تجربه نیز این را نشان داده است.
برای والدین نیز جایز نیست مانع ازدواج جوانان بشوند یا در این راه مانع تراشی کنند و سنت‌ها و آداب و رسوم غیرالهی را به جوانان تحمیل نکنند و مهریه‌های سنگین تعیین نکنند و منتظر نمانند که مثلا خواستگار سید یا عموزاده بیاید که این کارها مفاسد بزرگی دارد که والدین از آن بی‌خبرند و باید بدانند که خداوند سبحان به والدین فقط در جهت خیرخواهی برای فرزندان ولایت داده تا آنها را به خیر و صلاح راهنمایی کنند و هرکس زنی را در راهی که صلاح آن زن نباشد حبس کند مرتکب یک گناه دائمی شده که همواره از آثار این کار خود متضرر می‌شود و دری از درهای جهنم را به روی خود گشوده است.
خیر رساندن و خدمت به مردم
ششم: تلاش برای نیکوکاری و خیر رساندن به دیگران بویژه در مورد ایتام و بیوه‌ها و محرومان و کارهای عام المنفعه که این کارها موجب تقویت ایمان و پاک شدن دل و همچنین زکات نعمتی است که انسان از آن بهره مند شده و این کار نوعی برداشتن قدم خیر و همکاری در راه نیکی و تقوا و امر به معروف و نهی از منکر بی‌کلام و موجب کمک به مسئولان در جهت حفظ نظام جامعه و خدمت به مردم و بهبود حال جامعه و موجب برکت دنیا و آخرت خواهد بود و خداوند سبحان نیز جامعه همدوش و یار و یاور هم را که در آن هرکس به برادران دینی خود توجه دارد دوست دارد.
خداوند متعال فرمود: « وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ »: (اگر اهالی شهرها و روستاها ایمان بیاورند و تقوا داشته باشند برکات آسمان را بر آنها می‌گشاییم).
و فرمود: « إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ »: (خداوند وضعیت قومی را تغییر نمی‌دهد مگر اینکه آنها خودشان را تغییر دهند).
و پیامبر اسلام(ص) فرمود: «لا یؤمن أحدکم حتّى یحبّ لأخیه ما یحبّ لنفسه ویکره لأخیه ما یکره لنفسه»: (ایمان کسی کامل نیست مگر آنکه آنچه برای خودش دوست دارد برای برادرش دوست بدارد و آنچه برای خودش نمی‌پسندد برای برادرش نیز نپسندد).
همچنین پیامبر(ص) فرمود: « من سنّ سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها »: (هرکس سنت نیکی را بنا نهد، از پاداش کار خود و کسانی که به آن سنت عمل کنند بهره مند می‌شود).
هرکس مسئولیت خود را به درستی انجام دهد
هفتم: اینکه هر انسانی که کار دیگران به او واگذار شده مسئولیت خود را به درستی انجام دهد؛ چه در زمینه خانواده و چه در جامعه. پس پدران باید به مسئولیت خود در برابر فرزندان و همسر به درستی عمل کنند و از خشونت و سنگدلی و سخت گیری پرهیز کنند و حتی در جایی که قاطعیت لازم است از خشونت بپرهیزند تا منافع خانواده و جامعه حفظ شود؛ چراکه برخورد قاطعانه لازم نیست حتما همراه آزار بدنی و الفاظ زشت باشد، بلکه ابزارهای تربیتی دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که می‌توان با مشاوره با کارشناسان از آنها در این زمینه‌ها بهره برد و روش‌های خشن نیز غالبا نتیجه عکس می‌دهد و موجب ریشه‌دار شدن آن رفتار منفی در شخص مورد نظر و شکسته شدن شخصیت او می‌شود پس قاطعیتی که همراه ظلم باشد خیری در آن نیست و نمی‌توان یک اشتباه را با اشتباه دیگر اصلاح کرد.
کسی که کاری از جامعه را بر عهده گرفته باید به آن اهتمام ورزد و برای مردم خیر بخواهد و در آن کار به مردم خیانت نکند و از موقعیت خود برای تشکیل گروه و حزب در جهت تامین منافع شخصی و جمع اموال مشکوک و مشتبه استفاده نکند و با حزب و گروه خود زمینه محرومیت افراد شایسته از مناصب اجتماعی را فراهم نسازد، بلکه باید برای همه مردم به صورت یکسان کار کند و از کار خود به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به منافع یا نزدیک شدن به افراد استفاده نکند؛ چراکه دست یابی به حقوق خاص از طریق کاری که وظیفه انسان است جایز نیست و اگر هم انسان مجبور بود میان مراجعان خود یکی را ترجیح دهد باید فرد ضعیف‌تر را ترجیح دهد، چون آن فرد چاره و حامی دیگری جز خداوند متعال برای رسیدن به حق خود ندارد.
همچنین شایسته نیست کسی برای توجیه کار خود از دین و مذهب سوء استفاده کند؛ چرا که همین دین و مذهب از ما می‌خواهند در کارهای خود حق و انصاف و عدالت را رعایت کنیم و خداوند متعال می‌فرماید: « لقد أرسلنا رسلنا بالبینات وأنزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط »: (و ما پیامبران خود را با نشانه‌ها فرستادیم و به همراه آنها کتاب و میزان فرو فرستادیم تا مردم به عدالت رفتار کنند). و امام علیه السلام فرمود: « إنّی سمعت رسول الله (صلّى الله علیه وآله) یقول فی غیر موطن: لنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لا یُؤْخَذُ لِلضَّعِیفِ فِیهَا حَقَّهُ مِنَ الْقَوِیِّ غَیْرَ مُتَعْتِعٍ »: (در مواضع متعدد از رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود: امتی پاکیزه نمی‌شود مگر اینکه حق ضعیف بدون لکنت زبان و ترس از قوی گرفته شود). و هرکس جز این رفتار کند دچار خیال پردازی بیهوده شده و نزدیک‌ترین مردم به پیشوایان عدالت همچون پیامبر(ص) و امام علی(ع) و امام حسین(ع) کسانی هستند که بیشتر به سخنان این پیشوایان عمل کنند و از سیره آنها پیروی کنند.
مسئولی که امور مردم به وی سپرده شده شایسته است نامه امام علی(ع) به مالک اشتر را مطالعه کند و ببیند حضرت چگونه در این نامه مبانی عدالت و امانتداری را برای مالک برمی‌شمارد و از این رو این نامه برای مسئولان مفید است و هرکس متناسب با مسئولیت خود می‌تواند از آن بهره ببرد و هرچقدر که دایره مسئولیت کسی بزرگ‌تر باشد، رعایت دستورات این نامه برای او واجب‌تر خواهد بود.
یادگیری و تجربه اندوزی در تمام مراحل زندگی
هشتم: هر انسانی باید در تمام مراحل زندگی از روحیه آموزش و یادگیری و افزایش دانایی و معرفت برخوردار باشد و در اعمال و رفتار و آثار و اتفاقات اطراف خود تامل کند تا هر روز بر میزان معرفت و تجربه او افزوده شود؛ چرا که این زندگی مدرسه‌ای با ابعاد مختلف است و عمق زیادی دارد که انسان هیچ گاه از یادگیری و معرفت بی‌نیاز نیست و در هر اتفاقی که رخ می‌دهد پند و عبرتی نهفته و در هر واقعه و اتفاقی پیامی موجود است که برای کسی که تامل و دقت کند روشن خواهد شد، پس انسان در زندگی خود هیچ گاه از علم آموزی و تجربه اندوزی بی‌نیاز نیست تا اینکه خداوند را ملاقات کند و هرچقدر که انسان بصیرت بیشتری داشته باشد می‌تواند تجربیات و حقایق بیشتری را کشف کند. خداوند متعال می‌فرماید: « وَمَن یُؤْتَ الحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً »: (کسی که به او حکمت داده شود از خیر زیادی بهره مند شده) و به پیامبر خود فرمود: «وقل رب زدنی علما»: (بگو خداوندا دانش مرا افزون کن).
ارتباط با سه کتاب ضروری است
همچنین برای انسان شایسته است با سه کتاب مانوس شود و با تامل و تفکر از آنها توشه بگیرد:
1. اولین کتاب که در اولویت نیز هست کتاب قرآن است که آخرین پیام خدای سبحان به سوی بندگان است که به سوی آنها فرستاده تا گنجینه‌های نهفته عقول را با آن زیر و رو کند و چشمه‌های حکمت را در جان انسان‌ها بجوشاند و به واسطه آن سختی دل‌ها را برطرف سازد. کتابی که حوادث را با ضرب المثل‌ها بیان فرموده و از این رو انسان نباید از تلاوت این کتاب غافل شود و هنگام تلاوت قرآن احساس کند که گویی به سخن خداوند گوش می‌دهد؛ چراکه قرآن پیام خداوند به سوی تمام بندگان است.
2. کتاب نهج البلاغه که بطور کلی تبیین مضامین و اشارات قرآن با روشی بلیغ و شیوا است که روح تامل و تدبر و پندپذیری را در انسان تقویت می‌کند و برای انسان شایسته نیست مطالعه این کتاب را هنگام فراغت و فرصت رها کند و باید این گونه تصور کند که او نیز از مخاطبان امام علی(ع) است و در این زمینه خوب است در نامه امام علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) تامل کند.
3. صحیفه سجادیه که شامل ادعیه‌ای بلیغ است و مضامین آن برگرفته از قرآن کریم است و آنچه باید یک انسان در مورد آن دغدغه داشته باشد و بداند، در آن آموزش داده شده و چگونگی محاسبه و انتقاد از خویشتن و کشف زوایای پنهان و اسرار نفس در آن توضیح داده شده بویژه در دعای مکارم الاخلاق.
اینها هشت توصیه بود که اصول و مبانی پایداری در زندگی است و چیزی جز یک تذکر و یادآوری نیست؛ چراکه انسان نور و روشنایی حقیقت و صفای فطرت و گواهی عقل و تجربه زندگی را در آن می‌یابد و می‌بیند که پیام‌های الهی و موعظه‌های دانایان نیز ما را به آن گوشزد کرده، پس برای هر انسانی شایسته است که به آن عمل کند یا برای عمل به آن تلاش کند بویژه جوانان که در عنفوان انرژی و توان بدنی و روحی خود هستند که اینها در واقع سرمایه‌های انسان در زندگی است و اگر بخشی از این سرمایه را از دست داده‌اند، باید بدانند که بهره اندک بهتر از ترک تمام این سرمایه است که خداوند متعال نیز فرموده: « فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ * وَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ ».
از خداوند می‌خواهم شما را به آنچه موجب سعادت دنیا و آخرت است توفیق دهد.
منبع:کیهان
