عروس خانم دسته گلش را تکان می دهد و مراسم پایکوبی آغاز می شود...
به گزارش شهدای ایران، اگر از پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها بخواهید که اتفاقات مراسم عروسی شان را برایتان تعریف کنند، متوجه می شوید که چه اندازه مراسم های عروسی امروز دستخوش تغییرات بوده است. این روزها در قسمت هایی از پایتخت و دیگر شهرها و روستاها شاهد حذف مناسک و آداب و رسوم ریشه دار و دیرپای عروسی هایمان هستیم. فرقی نمی کند که دارا باشیم یا ندار، آنقدر فشارهای اجتماعی برای برگزاری هرچه با شکوه تر این مراسم زیاد است که خیلی هایمان حاضر به زیر بار رفتن قرض و وام و بدهکاری هم می شویم. مراسم ازدواجی که مهمان های آن با یک کارت عروسی شکیل و گران قیمت به مجلسی رسمی در محیطی مجلل دعوت می شوند، عروس خانم دسته گلش را تکان می دهد و مراسم پایکوبی نیز آغاز می شود.
**فرمالیته شدن مراسم خواستگاری
خواستگاری اولین قدم از اجرای مراحل پیمان مقدس ازدواج است که پیش تر با آیین و رسوم خاصی همراه بوده است که از اعتقادات ، باورها و سنن اجتماعی نشات می گرفت اما این روزها در بعضی موارد دیگر مثل گذشته از خواستگاری های سنتی خبری نیست و کمتر پیش می آید کسی درب خانه را بزند یا اینکه به صورت تلفنی تماس بگیرد و برای خواستگاری آقا زاده اش با شما قرار بگذارد. اینگونه دختر و پسرها از قبل یکدیگر را پسندیده اند و این نوع از مراسم خواستگاری جهت معرفی کردن خانواده ها به یکدیگر و البته تعیین روز عقد و عروسی شکل می گیرد!
**آیین های فراموش شده مناسک عروسی
عروسی های قدیم نیازی به کارت دعوت برای مهمان ها نداشت چرا که از همان روز اول که دختر و پسر قصد ازدواج با یکدیگر می کردند و زمان برگزاری مراسم نیز مشخص می شد، همه اهل محل و افراد فامیل در جریان قرار می گرفتند، ضمن اینکه هیچ کمکی را برای آماده کردن مقدمات عروسی دریغ نمی کردند. با اینکه در گذشته جشن ها با توجه به ویژگی های آیینی هر قوم برگزار می شد ولی آنچنان شادی و نشاط و هیجان داشت که افراد غیر بومی را هم مجذوب به خود می کرد. جدای از صدای گوش نواز موسیقی و ترانه های محلی، غذا های سنتی هر شهر و دیار یکی دیگر از آیین های عروسی به شمار می آمد که به آن احترام گذاشته می شد.
هادی جعفر بای، آسب شناس اجتماعی، می گوید: جشن عروسی در هر جامعه ای فلسفه مربوط به خود را دارد که در واقع از اعتقادات و باور های قلبی آنها نشات می گیرد. آیین جشن های عروسی جزو باورهای اساسی و مهم هر جامعه به شمار می رود که زیر پا گذاشتن آن همیشه با انتقاد و اعتراض شدید از سوی پیشینیان و ریش سفیدان رو به رو بوده است. این آیین ها از باورهای عمیق و دقیق فرهنگی برمی خیزند که دارای کارکرد های فراوانی هستند پس به سادگی نمی توان از آن ها چشم پوشی کرد.
**حذف حنابندان!
حنابندان هم از جمله رسوم مناسک عروسی است که کم کم به دست فراموشی سپرده شده است. پیش تر یک شب مانده به مراسم ازدواج در منزل عروس خانم، دست و پای عروس را حنا می بستند و میهمان ها برای عروس هدایایی می آوردند. اما حنابندان هم بی تاثیر از این تغییرات نبوده است. برخی از خانواده ها به طور کامل آن را حذف کرده اند و برخی دیگر نیز شب قبل از عروسی به یک مهمانی ساده و بدون اجرای رسوم اصیل آن بسنده می کنند.
یلدا، 21 ساله، می گوید:اغلب آذری زبان ها نسبت به مراسم حنابندان حساس هستند و آن را برپا می کنند، ولی چون خانواده همسرم به این رسم خاتمه داده بودند، ما این مراسم را اجرا نکردیم.
**رسومات اصیل قدیمی،خرافه نیستند
همه جوامع در طول تاریخ بر اساس مقتضیات فرهنگی و اجتماعی خویش برای رسمیت بخشیدن به پیمان مقدس ازدواج، آیین مخصوصی داشتند که بدون اجرای آن، جامعه به قرارداد مهم ازدواج، رسمیت نمی داد. اگر گشتی در اینترنت و فضای مجازی بزنید با مراسم اصیل برگرفته از اعتقادات همچون : نحوه خواستگاری، بله برون، نامزدی، عقد کنان، حنا بندان، و دیگر مناسک خاص عروسی شهرهای مختلف آشنا می شوید. منطقه ای در شمال ایران، گرگان وجود دارد که هنگام آوردن عروس به منزل داماد جلوی پای عروس کوزه سفالی می شکنند تا به معنای اولین و آخرین شکست خانواده جدیدالتاسیس باشد، یا اینکه شب حنابندان دل گاو یا گوسفندی ذبح شده را برای پذیرایی مهمان ها و عروس و داماد کباب می کنند تا این دو نفر در مشکلات و سختی های زندگی آینده دل قوی داشته باشند.آنها معتقدند اگر این کباب خورده نشود، زن و شوهر در زندگی آینده خود احساس بیم و نگرانی می کنند.
**عروسی های غرب زده و پر هزینه
این روزها برخی رویای عروسی را با عروسی رویایی اشتباه گرفته اند و فکر می کنند برای داشتن یک زندگی رویایی باید زیربار وام های سنگین رفت. در این نمونه ها محل برگزاری عروسی به طور معمول باغ ها، باشگاه و تالار های مجلل شده است. اینگونه عروسی ها هم مناسک اصیلی ندارد، و فقط شامل ساز و آواز هایی که در واقع هیچ تشابهی با فرهنگ مناطق کشورمان ندارد و همچنین میز شام های سلف سرویسی که چیده شده از شام های غیر ایرانی و یا تکراری مثل باقالی پلو و کباب می باشد.
محمد، 30 ساله، می گوید: این که یک عروسی باشکوه برگزار شود به هیچ عنوان سندی برای خوش بخت شدن نیست. من با هزینه بسیار کم مراسم عروسی ام را گرفتم و از زندگی با همسرم رضایت کامل دارم اما شخصا شاهد بودم که زوجی دوماه بعد از مراسم پر هزینه ازدواجشان از یکدیگر جدا شدند.
جعفر بای، آسیب شناس اجتماعی نیز معتقد است: آیین و مراسم موجود در جشن های عروسی، برای نسل حاضر به خوبی تبیین نشده است و در واقع جوانان جامعه از کارکرد و فلسفه فرهنگی و اجتماعی آن ها به خوبی باخبر نیستند. به همین خاطر است که برخی عروسی های سال های اخیر بسیار رسمی و کلیشه ای با قالبی خشک و بی روح که هیچ بویی از نشاط و سر زندگی قدیم را نبرده است شکل می گیرد ولی با همه این وجود چندین برابر پر هزینه تر است.
** تغییر آیین های عروسی
پای صحبت بزرگ تر ها که می نشینیم تا از قدیم تر ها بگویند، به مراسم عروسی که می رسد، گلایه های فراوانی دارند. از اینکه آداب و رسوم مجالس عروسی جدید، چه اندازه پیران را تحت تاثیر قرار داده است می توان فهمید که عروسی های گذشته چقدر جذاب و دلنشین بوده است. عروسی هایی که نه رنگ و لعابش کذب و نه هزینه هایش سرسام آور بوده است.
به جز جامعه خودمان که در برخی موارد آیین های اصیل عروسی را باخته و بسیار هم پر هزینه شده است کشور های حاشیه خلیج فارس مانند امارات، قطر، عربستان، عمان هم این گونه اند.
بریتانیا و کانادا نیز دیگر کشور هایی هستند که عروسی های پر هزینه ای دارند و در کانادا هزینه ثبت ازدواج، بریدن کیک و بله عروس هم جزء مخارج عروسی به حساب می آید. تاجیکستان هم کشوری است که فشارهای اجتماعی آن برای اجرای مراسم با شکوه ازدواج زیاد است. با توجه با اینکه خرج مراسم عروسی در آن جا چیزی حدود چند صد هزار دلار می شود، افراد مجبورند از کودکی برای خرج مراسم عروسی خود کار و پس انداز کنند! البته دولت تاجیکستان برای جلوگیری از افزایش سن ازدواج که ناشی از مخارج بالای عروسی است نیز تمهیداتی اندیشیده است. بعنوان مثال؛ آن ها حق بیشتر از سه ساعت اجرای مراسم، بیش از یک نوع غذا و 150 مهمان را ندارند و هزینه های عروسی برای خانواده های عروس و داماد باید یکسان باشد.
**احیای شیوه عروسی های قدیمی
این کاملا میسر است که ویژگی جشن های عروسی گذشته را به روز کرد تا به نوعی با روحیه جوانان جامعه امروز سازگار و قابل جمع شود. حمایت از گروه های موسیقی سنتی اصیل، اختصاص مناطق زیبا و بکرشهرهای مختلف به دختران و پسران جوان در شرف ازدواج، با هزینه هایی منطقی و یا تقبل بخشی از هزینه های عروسی و برنامه ریزی آن توسط متولیان فرهنگی می تواند راه حل هایی در این زمینه باشد. این بدان معنی است که عروسی هایی ازحیث زیبا و کم هزینه بودن با آداب و رسوم دیرینه برپا کنیم ، نه اینکه برای داشتن مراسمی با سبک و سیاق قدیمی هزینه هایی چند برابر را به شرکت های خصوصی پرداخت کنیم. اما به راستی چه اقداماتی از سوی متولیان فرهنگی برای احیای مراسم و مناسک سنتی و اصیل صورت گرفته است ؟!
*باشگاه خبرنگاران
**فرمالیته شدن مراسم خواستگاری
خواستگاری اولین قدم از اجرای مراحل پیمان مقدس ازدواج است که پیش تر با آیین و رسوم خاصی همراه بوده است که از اعتقادات ، باورها و سنن اجتماعی نشات می گرفت اما این روزها در بعضی موارد دیگر مثل گذشته از خواستگاری های سنتی خبری نیست و کمتر پیش می آید کسی درب خانه را بزند یا اینکه به صورت تلفنی تماس بگیرد و برای خواستگاری آقا زاده اش با شما قرار بگذارد. اینگونه دختر و پسرها از قبل یکدیگر را پسندیده اند و این نوع از مراسم خواستگاری جهت معرفی کردن خانواده ها به یکدیگر و البته تعیین روز عقد و عروسی شکل می گیرد!
**آیین های فراموش شده مناسک عروسی
عروسی های قدیم نیازی به کارت دعوت برای مهمان ها نداشت چرا که از همان روز اول که دختر و پسر قصد ازدواج با یکدیگر می کردند و زمان برگزاری مراسم نیز مشخص می شد، همه اهل محل و افراد فامیل در جریان قرار می گرفتند، ضمن اینکه هیچ کمکی را برای آماده کردن مقدمات عروسی دریغ نمی کردند. با اینکه در گذشته جشن ها با توجه به ویژگی های آیینی هر قوم برگزار می شد ولی آنچنان شادی و نشاط و هیجان داشت که افراد غیر بومی را هم مجذوب به خود می کرد. جدای از صدای گوش نواز موسیقی و ترانه های محلی، غذا های سنتی هر شهر و دیار یکی دیگر از آیین های عروسی به شمار می آمد که به آن احترام گذاشته می شد.
هادی جعفر بای، آسب شناس اجتماعی، می گوید: جشن عروسی در هر جامعه ای فلسفه مربوط به خود را دارد که در واقع از اعتقادات و باور های قلبی آنها نشات می گیرد. آیین جشن های عروسی جزو باورهای اساسی و مهم هر جامعه به شمار می رود که زیر پا گذاشتن آن همیشه با انتقاد و اعتراض شدید از سوی پیشینیان و ریش سفیدان رو به رو بوده است. این آیین ها از باورهای عمیق و دقیق فرهنگی برمی خیزند که دارای کارکرد های فراوانی هستند پس به سادگی نمی توان از آن ها چشم پوشی کرد.
**حذف حنابندان!
حنابندان هم از جمله رسوم مناسک عروسی است که کم کم به دست فراموشی سپرده شده است. پیش تر یک شب مانده به مراسم ازدواج در منزل عروس خانم، دست و پای عروس را حنا می بستند و میهمان ها برای عروس هدایایی می آوردند. اما حنابندان هم بی تاثیر از این تغییرات نبوده است. برخی از خانواده ها به طور کامل آن را حذف کرده اند و برخی دیگر نیز شب قبل از عروسی به یک مهمانی ساده و بدون اجرای رسوم اصیل آن بسنده می کنند.
یلدا، 21 ساله، می گوید:اغلب آذری زبان ها نسبت به مراسم حنابندان حساس هستند و آن را برپا می کنند، ولی چون خانواده همسرم به این رسم خاتمه داده بودند، ما این مراسم را اجرا نکردیم.
**رسومات اصیل قدیمی،خرافه نیستند
همه جوامع در طول تاریخ بر اساس مقتضیات فرهنگی و اجتماعی خویش برای رسمیت بخشیدن به پیمان مقدس ازدواج، آیین مخصوصی داشتند که بدون اجرای آن، جامعه به قرارداد مهم ازدواج، رسمیت نمی داد. اگر گشتی در اینترنت و فضای مجازی بزنید با مراسم اصیل برگرفته از اعتقادات همچون : نحوه خواستگاری، بله برون، نامزدی، عقد کنان، حنا بندان، و دیگر مناسک خاص عروسی شهرهای مختلف آشنا می شوید. منطقه ای در شمال ایران، گرگان وجود دارد که هنگام آوردن عروس به منزل داماد جلوی پای عروس کوزه سفالی می شکنند تا به معنای اولین و آخرین شکست خانواده جدیدالتاسیس باشد، یا اینکه شب حنابندان دل گاو یا گوسفندی ذبح شده را برای پذیرایی مهمان ها و عروس و داماد کباب می کنند تا این دو نفر در مشکلات و سختی های زندگی آینده دل قوی داشته باشند.آنها معتقدند اگر این کباب خورده نشود، زن و شوهر در زندگی آینده خود احساس بیم و نگرانی می کنند.
**عروسی های غرب زده و پر هزینه
این روزها برخی رویای عروسی را با عروسی رویایی اشتباه گرفته اند و فکر می کنند برای داشتن یک زندگی رویایی باید زیربار وام های سنگین رفت. در این نمونه ها محل برگزاری عروسی به طور معمول باغ ها، باشگاه و تالار های مجلل شده است. اینگونه عروسی ها هم مناسک اصیلی ندارد، و فقط شامل ساز و آواز هایی که در واقع هیچ تشابهی با فرهنگ مناطق کشورمان ندارد و همچنین میز شام های سلف سرویسی که چیده شده از شام های غیر ایرانی و یا تکراری مثل باقالی پلو و کباب می باشد.
محمد، 30 ساله، می گوید: این که یک عروسی باشکوه برگزار شود به هیچ عنوان سندی برای خوش بخت شدن نیست. من با هزینه بسیار کم مراسم عروسی ام را گرفتم و از زندگی با همسرم رضایت کامل دارم اما شخصا شاهد بودم که زوجی دوماه بعد از مراسم پر هزینه ازدواجشان از یکدیگر جدا شدند.
جعفر بای، آسیب شناس اجتماعی نیز معتقد است: آیین و مراسم موجود در جشن های عروسی، برای نسل حاضر به خوبی تبیین نشده است و در واقع جوانان جامعه از کارکرد و فلسفه فرهنگی و اجتماعی آن ها به خوبی باخبر نیستند. به همین خاطر است که برخی عروسی های سال های اخیر بسیار رسمی و کلیشه ای با قالبی خشک و بی روح که هیچ بویی از نشاط و سر زندگی قدیم را نبرده است شکل می گیرد ولی با همه این وجود چندین برابر پر هزینه تر است.
** تغییر آیین های عروسی
پای صحبت بزرگ تر ها که می نشینیم تا از قدیم تر ها بگویند، به مراسم عروسی که می رسد، گلایه های فراوانی دارند. از اینکه آداب و رسوم مجالس عروسی جدید، چه اندازه پیران را تحت تاثیر قرار داده است می توان فهمید که عروسی های گذشته چقدر جذاب و دلنشین بوده است. عروسی هایی که نه رنگ و لعابش کذب و نه هزینه هایش سرسام آور بوده است.
به جز جامعه خودمان که در برخی موارد آیین های اصیل عروسی را باخته و بسیار هم پر هزینه شده است کشور های حاشیه خلیج فارس مانند امارات، قطر، عربستان، عمان هم این گونه اند.
بریتانیا و کانادا نیز دیگر کشور هایی هستند که عروسی های پر هزینه ای دارند و در کانادا هزینه ثبت ازدواج، بریدن کیک و بله عروس هم جزء مخارج عروسی به حساب می آید. تاجیکستان هم کشوری است که فشارهای اجتماعی آن برای اجرای مراسم با شکوه ازدواج زیاد است. با توجه با اینکه خرج مراسم عروسی در آن جا چیزی حدود چند صد هزار دلار می شود، افراد مجبورند از کودکی برای خرج مراسم عروسی خود کار و پس انداز کنند! البته دولت تاجیکستان برای جلوگیری از افزایش سن ازدواج که ناشی از مخارج بالای عروسی است نیز تمهیداتی اندیشیده است. بعنوان مثال؛ آن ها حق بیشتر از سه ساعت اجرای مراسم، بیش از یک نوع غذا و 150 مهمان را ندارند و هزینه های عروسی برای خانواده های عروس و داماد باید یکسان باشد.
**احیای شیوه عروسی های قدیمی
این کاملا میسر است که ویژگی جشن های عروسی گذشته را به روز کرد تا به نوعی با روحیه جوانان جامعه امروز سازگار و قابل جمع شود. حمایت از گروه های موسیقی سنتی اصیل، اختصاص مناطق زیبا و بکرشهرهای مختلف به دختران و پسران جوان در شرف ازدواج، با هزینه هایی منطقی و یا تقبل بخشی از هزینه های عروسی و برنامه ریزی آن توسط متولیان فرهنگی می تواند راه حل هایی در این زمینه باشد. این بدان معنی است که عروسی هایی ازحیث زیبا و کم هزینه بودن با آداب و رسوم دیرینه برپا کنیم ، نه اینکه برای داشتن مراسمی با سبک و سیاق قدیمی هزینه هایی چند برابر را به شرکت های خصوصی پرداخت کنیم. اما به راستی چه اقداماتی از سوی متولیان فرهنگی برای احیای مراسم و مناسک سنتی و اصیل صورت گرفته است ؟!
*باشگاه خبرنگاران
