آیت الله رشاد در پیش همایش فلسفه اخلاق با بیان اینکه امروز جامعه از لحاظ اخلاقی دچار سقوط شده است، دلیل این امر را عدم اهتمام علمای حوزه و دانشگاه به علم اخلاق دانست.
به گزارش شهدای ایران به نقل از مهر، به همت گروه اخلاق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با همکاری مدرسه علمیه امام رضا(ع) پیش همایش ملی فلسفه اخلاق؛ نکوداشت مقام علمی و اخلاقی آیت الله العظمی مجتبی تهرانی(ره)، امروزچهارشنبه ۷ بهمن ماه با حضور علی اکبر رشاد، احمد بهشتی و امیر غنوی در سالن اجتماعات حوزه علمیه امام رضا(ع) برگزار شد.
آیت الله رشاد در این مراسم گفت: دین بر ۴ رکن معرفتی و شناختی استوار است. باورهای مقدس، گزاره های که ذاتاً متعلق به ایمانند یعنی عقاید، و گزاره هایی که اگر ذاتاً متعلق به ایمان نیستند اما از منابع دینی به دست می آیند یعنی علم و دسته سوم آموزه های بایسته ای که در همگی آنها ثواب و عقاب مترتب است. دسته چهارم آموزه های شایسته ای هستند که بر فعل ثواب و عقاب مترتب هستند یعنی اخلاقیات.
وی افزود: از آنجایی که در اسلام به اخلاق تأکید بسیاری شده، تا جایی که پیامبر اسلام(ص) به داشتن خلق عظیم مورد خطاب قرار گرفته اهمیت اخلاق نشان داده می شود. خداوند می فرماید: «وانک لعلى خلق عظیم» عظمت اصلی آن بزرگوار به خلق عظیمشان است اگرچه اسلام، احکام مترقی و باید و نبایدهای بسیاری دارد اما بی شک اخلاق پیامبر اکرم(ص) اشرف شرایع است و اصولاً اخلاق پیامبر(ص) یک معجزه است.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: اگر به این معجزه پیامبر(ص) توجه کافی و لازم پیدا می کردیم امروز در دنیا به بی اخلاقی و بد اخلاقی متهم نمی بودیم. پیامبر(ص) با توجه به خلق خوش، همه آحاد را به سمت خود جلب می کند. قرآن می فرماید اگر اینطور نبود اینقدر مردم شیفته عاشق تو نمی شدند.
رشاد تصریح کرد: مسلمانان در حالی به بی اخلاقی و بد اخلاقی متهم می شوند که اخلاق یکی از ارکان دین ما و معجزه دوم پیامبر(ص) بعد از قرآن است. ما اهتمام کافی به اخلاق نکردیم. مردم آینه دار علمای فقهی، کلامی و علمی و فکری جامعه خویش هستند. اگر ناراستی و کاستی به محیط جامعه وارد شود، منشأ آن کاستی و ناراستی است که در علما و روشنفکران حوزوی ما وارد شده است. باید بپذیریم که مقصریم و نه قاصر. یعنی مردم ممکن است قاصر باشند اما وقتی که به فقه رجوع می کنیم و یا کم و بیش به عقل رجوع می کنیم در حوزه علوم دینی در قرون اخیر و در حوزه اخلاق می بینیم که در تمام قرون پیش توجه کافی به اخلاق نداشتیم.
وی با بیان اینکه در بخش اخلاق بسیار فقیر هستیم، گفت: سرمایه و مباحث معرفتی به جای مانده از سلف خود عمیق است اما به آن حد که درخور اهمیت و شأن اخلاق باشد نبوده است. عدد کتب اخلاقی ما در قیاس با سایر حوزه های معرفتی دیگر قابل ارائه نیست. ما هیچ تلاشی در فهم گزاره های اخلاقی نکرده ایم. گاهی رفتارهایی را مشاهده می کنیم که نمی توانیم آنها را توجیه کنیم و این رفتار ها در سطح علمای دینی ما و کسبه و تجار و دانشگاهیان ما هم سر می زند. شاهدیم که رفتارهایی که با اخلاق نبوی و علوی قابل توجیه نیست، در جامعه توسط افرادی سر می زند.
وی افزود: ما امروز از لحاظ اخلاقی دچار سقوط شده ایم. این را باید اعتراف کنم اگر چه رسانه ای هم می شود. اگر مشکل اخلاق را در جمهوری اسلامی حل نکنیم انقلاب به بار و ثمر نخواهد نشست و به مقاصد عالیه انقلاب نمی رسیم. این مشکلی است که از حوزه به جامعه سرایت کرده و محیط دانشگاهیان ما را هم گرفته است. وضع اسفناکی بر دانشگاه های ما احاطه یافته است. چند فیلسوف اخلاق در دانشگاه ها وحوزه ها داریم؟ همانگونه که فقه جواهری از سوی حوزه ها ارائه شده است، باید اخلاق جواهری ارائه دهیم. بایستی اخلاق جواهری و کرسی های مربوط به آن فعال شوند تا علوم اخلاقی در جامعه ساری و جاری شوند.
آیت الله رشاد در پایان گفت: ما علم اخلاق نداریم، علوم اخلاقی داریم مانند علوم اجتماعی و علوم تربیتی که از مجموعه ای از دانشها شکل گرفته اند. تأسیس دروس اخلاق در حوزه ها و دانشگاه ها از اهم واجبات است. به غیر از یک مرکز تحقیقات اخلاق در قم و چند گروه اخلاق در پژوهشگاه های پیرامونی درباره فلسفه اخلاق و بالاتر از آن در فقه الاخلاق کاری صورت نداده ایم. باید در کنار فقه و کلام و اصول به مثابه یک رشته مستقل علوم اخلاق را دایر کنیم زیرا سهم یک چهارمی از ارکان دین را داراست. باید مجتهد اخلاقی پرورش دهیم و حاج آقا مجتبی تهرانی یکی از معدود افراد مجتهد اخلاقی بودند که با ایشان مراوده داشتم و از ایشان تلمذ کرده بودم.
آیت الله رشاد در این مراسم گفت: دین بر ۴ رکن معرفتی و شناختی استوار است. باورهای مقدس، گزاره های که ذاتاً متعلق به ایمانند یعنی عقاید، و گزاره هایی که اگر ذاتاً متعلق به ایمان نیستند اما از منابع دینی به دست می آیند یعنی علم و دسته سوم آموزه های بایسته ای که در همگی آنها ثواب و عقاب مترتب است. دسته چهارم آموزه های شایسته ای هستند که بر فعل ثواب و عقاب مترتب هستند یعنی اخلاقیات.
وی افزود: از آنجایی که در اسلام به اخلاق تأکید بسیاری شده، تا جایی که پیامبر اسلام(ص) به داشتن خلق عظیم مورد خطاب قرار گرفته اهمیت اخلاق نشان داده می شود. خداوند می فرماید: «وانک لعلى خلق عظیم» عظمت اصلی آن بزرگوار به خلق عظیمشان است اگرچه اسلام، احکام مترقی و باید و نبایدهای بسیاری دارد اما بی شک اخلاق پیامبر اکرم(ص) اشرف شرایع است و اصولاً اخلاق پیامبر(ص) یک معجزه است.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: اگر به این معجزه پیامبر(ص) توجه کافی و لازم پیدا می کردیم امروز در دنیا به بی اخلاقی و بد اخلاقی متهم نمی بودیم. پیامبر(ص) با توجه به خلق خوش، همه آحاد را به سمت خود جلب می کند. قرآن می فرماید اگر اینطور نبود اینقدر مردم شیفته عاشق تو نمی شدند.
رشاد تصریح کرد: مسلمانان در حالی به بی اخلاقی و بد اخلاقی متهم می شوند که اخلاق یکی از ارکان دین ما و معجزه دوم پیامبر(ص) بعد از قرآن است. ما اهتمام کافی به اخلاق نکردیم. مردم آینه دار علمای فقهی، کلامی و علمی و فکری جامعه خویش هستند. اگر ناراستی و کاستی به محیط جامعه وارد شود، منشأ آن کاستی و ناراستی است که در علما و روشنفکران حوزوی ما وارد شده است. باید بپذیریم که مقصریم و نه قاصر. یعنی مردم ممکن است قاصر باشند اما وقتی که به فقه رجوع می کنیم و یا کم و بیش به عقل رجوع می کنیم در حوزه علوم دینی در قرون اخیر و در حوزه اخلاق می بینیم که در تمام قرون پیش توجه کافی به اخلاق نداشتیم.
وی با بیان اینکه در بخش اخلاق بسیار فقیر هستیم، گفت: سرمایه و مباحث معرفتی به جای مانده از سلف خود عمیق است اما به آن حد که درخور اهمیت و شأن اخلاق باشد نبوده است. عدد کتب اخلاقی ما در قیاس با سایر حوزه های معرفتی دیگر قابل ارائه نیست. ما هیچ تلاشی در فهم گزاره های اخلاقی نکرده ایم. گاهی رفتارهایی را مشاهده می کنیم که نمی توانیم آنها را توجیه کنیم و این رفتار ها در سطح علمای دینی ما و کسبه و تجار و دانشگاهیان ما هم سر می زند. شاهدیم که رفتارهایی که با اخلاق نبوی و علوی قابل توجیه نیست، در جامعه توسط افرادی سر می زند.
وی افزود: ما امروز از لحاظ اخلاقی دچار سقوط شده ایم. این را باید اعتراف کنم اگر چه رسانه ای هم می شود. اگر مشکل اخلاق را در جمهوری اسلامی حل نکنیم انقلاب به بار و ثمر نخواهد نشست و به مقاصد عالیه انقلاب نمی رسیم. این مشکلی است که از حوزه به جامعه سرایت کرده و محیط دانشگاهیان ما را هم گرفته است. وضع اسفناکی بر دانشگاه های ما احاطه یافته است. چند فیلسوف اخلاق در دانشگاه ها وحوزه ها داریم؟ همانگونه که فقه جواهری از سوی حوزه ها ارائه شده است، باید اخلاق جواهری ارائه دهیم. بایستی اخلاق جواهری و کرسی های مربوط به آن فعال شوند تا علوم اخلاقی در جامعه ساری و جاری شوند.
آیت الله رشاد در پایان گفت: ما علم اخلاق نداریم، علوم اخلاقی داریم مانند علوم اجتماعی و علوم تربیتی که از مجموعه ای از دانشها شکل گرفته اند. تأسیس دروس اخلاق در حوزه ها و دانشگاه ها از اهم واجبات است. به غیر از یک مرکز تحقیقات اخلاق در قم و چند گروه اخلاق در پژوهشگاه های پیرامونی درباره فلسفه اخلاق و بالاتر از آن در فقه الاخلاق کاری صورت نداده ایم. باید در کنار فقه و کلام و اصول به مثابه یک رشته مستقل علوم اخلاق را دایر کنیم زیرا سهم یک چهارمی از ارکان دین را داراست. باید مجتهد اخلاقی پرورش دهیم و حاج آقا مجتبی تهرانی یکی از معدود افراد مجتهد اخلاقی بودند که با ایشان مراوده داشتم و از ایشان تلمذ کرده بودم.
