«در سايت غني‌سازي فردو 16 آبشار 174 تايي سانتريفيوژ نسل IR1 قرار دارد که از اين ميان 4 آبشار در حال فعاليت هستند.
به گزارش شهدای ایران، همه دنبال عمقش هستند و اين‌که در چه عمقي از زمين اين کار انجام مي‌شود، اصلا بگذار هيچ‌کس و به ويژه دشمنان ايران عزيزمان ندانند اين‌جا، قلب صنعت هسته‌اي ايران چقدر با زمين برهوت رويه‌اش فاصله دارد، بگذار ندانند گلستان هسته‌اي ايران چگونه و با چه مشخصاتي ساخته شده چون اين‌جا سنگر مستحکم ملت ايران است و بايد تا ابد اين سنگر زنده و پابرجا باقي بماند.
بازديد از سايت غني‌سازي نطنز مي‌تواند يکي از مهم‌ترين بازديدهاي دوران کاري يک خبرنگار سياسي باشد اما بدون‌شک هيچ چيز مثل اين نمي‌شود که به عنوان اولين خبرنگار و گزارشگر به فردو، سنگر مستحکم و بلا‌نفوذ هسته‌اي ايران و معروف‌ترين تاسيسات اتمي کشورمان در جهان وارد شوي و بتواني گزارش تهيه کني. روزنامه خراسان اين افتخار را داشت که بعد از هفته‌ها رايزني، در آخرين بازديدش در جهت تهيه ويژه‌نامه صنعت هسته‌اي ايران، به سايت غني‌سازي فردو راه يابد. ما با کمک و حمايت معاونت حفاظت و امنيت هسته‌اي سازمان انرژي اتمي توانستيم در روزي گرم که به نام مولاي متقيان علي عليه‌السلام مزين بود و يکي از شبهاي قدر محسوب مي‌گشت، به اين دژ غير‌قابل نفوذ براي دشمن وارد شويم.
در بياباني برهوت و لم‌يزرع و در حاشيه درياچه نمک که سپيدي آن از دور دست پيداست، چند ساختمان و ديوار‌کشي نمايان مي‌شود که تابلوي مجتمع توليدي شهيد علي‌محمدي را بر تارک خود مي‌بيند. همان شهيد سعيدي که به قولي پرچمدار شهداي هسته‌اي است و در سال 88 توسط دشمنان اين مرز و بوم به شهادت رسيد.
به سنگر مستحکم ملت ايران خوش آمديد
داخل اين سايت مثل سايت نطنز پر دار و درخت نيست و ساختمان‌ها و اماکن محدود‌تري هم دارد. تابلويي خودنمايي مي‌کند که رويش نوشته شده: «به سنگر مستحکم ملت ايران خوش آمديد.» با خوش‌رويي از ما استقبال مي‌کنند و سپس به سمت ورودي تونل سالن غني‌سازي مي‌رويم. پس از انجام اقدامات امنيتي که نظيرش در هيچ‌کدام از مراکز و سايت‌هاي هسته‌اي کشور وجود ندارد، به دهانه ورودي نزديک مي‌شويم. روي درب فلزي تونل پرچم زيباي يا مهدي(عج) حس خوبمان را خوش‌تر مي‌کند؛ شايد استعاره‌اي است از گمنامي جهادگران عرصه هسته‌اي ايران. وارد که مي‌شويم، همراهم مي‌گويد: «با ماشين برويم؟» اما مگر مي‌شود در چنين مکاني فرصت‌ها را با عجله از دست داد. پيشنهادش را رد مي‌کنم و پياده راه را پيش مي‌گيريم.
از يک تونل عبور مي‌کنيم. در مسير عکس‌هايي از شهداي هسته‌اي نصب شده‌اند که جلوه زيبايي دارند. در انتهاي راه به دري بزرگ و قطور مي‌رسيم که ورودي سالن غني‌سازي است. براي ورود به سالن غني‌سازي بايد روپوش و پاپوش مخصوص پوشيد. اين کار را هم کرديم و در‌حالي که هر لحظه بر هيجانمان افزوده مي‌شد، ناگهان خود را در آستانه سالن غني‌سازي فردو ديديم. توصيف حس اين ديدار چندان آسان نيست و مطمئنا براي يک خبرنگار سياسي که هر روز در جريان مذاکرات هسته‌اي نام و ياد فردو برايش زنده شده، غير‌ممکن است.
گويا اپراتورها و کارشناسان سايت نيز اين شگفتي و بهت‌زدگي را در چشمان من خوانده‌اند که خيلي زود باب آشنايي را باز کرده و سعي در تلطيف فضا دارند. البته شايد شنيدن اين نکته که يکي از کارشناسان جوان حاضر در فردو از اپليکيشن آخرين خبر روزنامه خراسان استفاده مي‌کند نيز بر افزايش اعتماد به نفس ما تاثير مثبت داشت.
در ورودي سالن غني‌سازي فردو با يک صحنه جالب روبه‌رو مي‌شويم؛ پا گذاشتن بر روي پرچم‌هاي نقاشي شده آمريکا، رژيم صهيونيستي و انگلستان بر روي زمين است که به عنوان نماد 3 دولت خبيث و دشمن، لگد‌مال دانشمندان و متخصصان ولايي ما مي‌شوند. زير يک دوربين نظارتي آژانس در ورودي سالن غني‌سازي، 2 کارشناس جوان حدودا30 ساله که مسئول شيفت بودند کار توضيح فرآيند را شروع کردند: «در سايت غني‌سازي فردو 16 آبشار 174 تايي سانتريفيوژ نسل IR1 قرار دارد که از اين ميان 4 آبشار در حال فعاليت هستند.
اين آبشارها، همان‌هايي هستند که تا توافق ژنو مواد غني شده 20 درصد توليد مي‌کردند که از توافق ژنو به بعد در حال توليد مواد غني شده 5 درصد هستند.» فرآيند غني‌سازي 5 درصدي در اين سالن کاملا مطابق با آن چيزي است که در سايت نطنز شاهد بوديم و لذا از تکرار آن صرف‌نظر مي‌کنم اما تفاوت سايت فردو با نطنز در اين است که فردو تا حدود 2 سال قبل توليد مواد غني شده20 درصد ما که به کار توليد صفحات سوخت مورد نياز راکتور تهران مي‌آمد، را بر‌عهده داشت و من توضيحات در مورد توليد مواد غني شده20 درصدي و اتفاقي که براي تغيير در اين توليد از توافق ژنو به اين سو افتاده را از کارشناس سايت فردو پرسيدم. او توضيح داد: «براي توليد UF6 غني شده با غناي 20 درصد 2 آبشار 174تايي از ماشين‌هاي سانتريفيوژ داريم که يکي فرد و ديگري زوج است. ابتدا خوراک UF6 غني شده 3.5 درصد به آبشار فرد تزريق مي‌شود که محصول آبشار اول حدود20درصد غني شده و يک تا 2 درصد تهي شده است.
از سوي ديگر در آبشار زوج که به آبشار فرد وصل است(کوپل شده) تهي شده يک تا 2 درصد را وارد مي‌کنيم که غني شده 8 درصد حاصل مي‌گردد و اين دوباره خوراک آبشار فرد مي‌شود تا باز اورانيوم غني شده20 درصدي به ما بدهد. انتهاي اين فرآيند مواد با غناي20درصدي به عنوان محصول و مواد با غناي 0.7 درصد به عنوان تهي شده به ما مي‌دهد که برابر با UF6 طبيعي غنا دارد. ما اين تهي شده طبيعي را در سيلندرهاي 30B جمع کرديم و از زماني که قرار شد تا مواد غني شده 5 درصد توليد کنيم، از اين مواد به عنوان خوراک استفاده کرده و ديگر از UCF مواد نمي‌آوريم.» سوال مهم تغييرات صورت گرفته طبق توافق ژنو بود که وي پاسخ داد: «با توافق ژنو تنها کاري که انجام داديم، اين بود که راه ارتباطي ميان آبشار فرد و زوج را قطع کرديم(کوپل را بر هم زديم) و اين راه ارتباطي که يک شير هسته‌اي بود، توسط آژانس پلمپ شد.
همچنين خوراک هر کدام از آبشارها نيز به جاي مواد غني شده 3.5 درصد به UF6 طبيعي تبديل شد.» او تصريح کرد: «هرگاه اراده کنيم و بخواهيم در صورت نقض عهد طرف مقابل پيام سياسي ارسال کنيم، مي‌توانيم ظرف يک روز با يک زنجيره مواد غني شده 20 درصد را توليد کنيم و اگر بخواهيم مثل گذشته توليد داشته باشيم، بايد چند روز مکاتبه با آژانس بکنيم تا پلمپ‌ها شکسته شوند و ارتباط دوباره برقرار گردد و ما به سطح توليد20 درصدي گذشته باز گرديم.» آن چيزي که قابل مشاهده بود صحبت‌هاي کارشناس جوان را تاييد مي‌کرد و گويي ميان يک لوله که ارتباط بين 2 آبشار را ايجاد مي‌کرد، قطع گشته و با گذاشتن درپوشي مسدود شده بود و آژانس روي اين درپوش پلمپ‌هاي مسي رنگ معروف خود را با کد‌هاي مخصوص زده بود و نه بيشتر. مسئول شيفت ادامه مي‌دهد: «محصولات گازي UF6 غني شده ما در COLD BOXهايي تا70 درجه سرما مي‌بينند تا به حالت جامد در بيايند و در محفظه ديگري نيز مواد تهي شده را جامد مي‌کنيم. خوراک نيز در اتوکلاوهايي گرم مي‌شود تا به حالت بخار درآيد و در ماشين‌ها تزريق گردند، ضمن اين‌که اين‌جا نيز سيلندرهاي داخل گرم‌کن و سرد‌کن داراي پلمپ آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هستند.»
سنگر مستحکم ملت ايران در فردو
در اين واحد که در يک سالن و بسيار کوچک‌تر از نطنز بود نيز دوربين‌هاي آژانس ديده مي‌شد و ما حتي اين افتخار را داشتيم که در هنگام بازديدمان با يک گروه 2 نفره از بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روبه‌رو شويم که در حال چک کردن پلمپ‌هاي آژانس بودند. گويا تيمي از اين بازرسان به صورت مستمر براي بازرسي از فردو به اين مکان مي‌آيند تا ضمن بررسي حافظه دوربين‌ها، پلمپ‌ها را نيز چک کنند. مسئول شيفت مي‌گويد: «آن‌ها اجازه برداشتن هيچ تصويري را نداشته و فلش دوربين‌ها را ما به آن‌ها مي‌دهيم تا در دوربين‌ها قرار دهند، ضمن اين‌که همه مواد خروجي و ورودي ما با ترازوهاي دقيق آژانس محاسبه مي‌شود و هر سال هم حسابرسي مواد داريم حتي خودشان هم سنگ براي وزن کردن دارند.»
(که اين مورد را من در نطنز هم ديده بودم) با توجه به 164تايي بودن زنجيره‌هاي ماشين سانتريفيوژ در نطنز از کارشناس مربوطه علت 174تايي بودن زنجيره‌هاي فردو را پرسيدم که وي اظهار داشت: «علت 174 تايي بودن سانتريفيوژها افزايش غنا و مقدار مواد است تا به صرفه باشد.» او ادامه داد: «همه تجهيزات اصلي و طراحي اين‌جا ايراني است چون هم تحريم بوديم هم از خرابکاري صنعتي هراس داشتيم.» اين‌جا نيز همانند نطنز اتاق کنترل دارد که البته کوچک‌تر از آن است و حتي يک گاري که حاوي سانتريفيوژهاي نو براي تعويض است، ديده مي‌شود تا کار تعويض ماشين‌هاي خراب شده با ماشين‌هاي جديد به سرعت انجام شود.
هر تصميمي براي فردو گرفته شود ما سرباز ولايت و تابع هستيم
در سايت غني‌سازي فردو که به نام شهيد‌مسعود علي‌محمدي مزين گشته نيز زنجيره‌هاي فعال به نام و ياد شهداست و وقتي در پايان بازديد از کارشناس جوان فردو پرسيدم اگر توافق هسته‌اي اين‌جا را محدود کند چه حسي خواهي داشت، وي با قاطعيت و عزمي که از چشمانش پيدا بود تاکيد کرد: «ما سرباز ولايت هستيم. و هرچه ايشان صلاح بدانند ما عمل مي‌کنيم و باز هم فرمانبرداريم. ضمن اين‌که خدا روزي‌رسان است و نکته مهم مصلحت کشور و مردم است که ما راضي به اين مصلحت هستيم.» خروج از سالن غني‌سازي فردو هم‌زمان شد با نماز ظهر و ما همچون نطنز اين سعادت را پيدا کرديم که در کنار سربازان گمنام صنعت هسته‌اي در حساس‌ترين نقطه اين صنعت يعني فردوي عزيز نماز اقامه کرده و در رثاي مظلوميت مولاي متقيان علي عليه‌السلام عزاداري کنيم.
آغاز رسمي تعليق غني‌سازي ۲۰ درصد توسط ايران
آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در تاريخ ۱۹ دي ۱۳۹۰، ۹ ژانويه ۲۰۱۱ ميلادي)، در اطلاعيه‌اي اعلام کرد: «ايران توليد اورانيوم با غلظت۲۰ درصد را در تاسيسات غني‌سازي فردو آغاز کرده است.»
رئيس سازمان انرژي اتمي از آغاز اجراي توافق ژنو و انجام اقدامات هسته‌اي ايران در روز دوشنبه (۳۰ دي ماه) خبر داد و گفت: «اقدامات ايران با اجراي تعليق داوطلبانه غني‌سازي۲۰ درصد در نطنز و فردو آغاز مي‌شود که اين کار تا ظهر امروز (30 دي) به طول مي‌انجامد.» وي ادامه داد: «تعليق داوطلبانه غني‌سازي ۲۰ درصد در 2 آبشار در نظنز و 4 آبشار در فردو صورت مي‌گيرد که قرار است اتصالات بين آبشارها متوقف شود.»
صالحي درباره ميزان ذخاير اورانيوم غني شده تا۲۰ درصد گفت: «از زماني که ايران اقدام به توليد اورانيوم ۲۰ درصدي کرد، توانست حدود ۴۱۶ کيلوگرم اورانيوم تا غناي۲۰ درصد توليد کند. نصف اين ميزان را به صورت پودر U3O8 که به آن کيک زرد مي‌گويند تبديل کرديم. از اين ميزان ۱۹۶کيلوگرم باقي مانده که گاز اورانيوم۲۰ درصد است و قرار است بر‌اساس توافق ژنو نصف آن را به پودر اورانيوم تبديل کنيم که البته اين اقدام در چارچوب برنامه‌هاي خودمان است، چون براي توليد صفحه سوخت مورد استفاده در راکتور تهران به آن نياز داريم.» وي ادامه داد: «حدود۱۰۰کيلو از ۱۹۶کيلوگرم اورانيوم۲۰ درصد را نيز قرار است بر اساس توافق ژنو رقيق کنيم و اين‌جا امتيازي داده‌ايم چون کاري که کرده‌ايم را عکسش را انجام مي‌دهيم.
از اين اورانيوم براي افزايش غناي اورانيوم‌هايي مثلا ۹ دهم درصد استفاده مي‌کنيم. ماهي ۱۵ کيلو اکسيد مي‌کنيم و طي 6 ماه اين کار انجام مي‌شود چون آن‌ها اقساط ما را ماه به ماه مي‌دهند.» صالحي درباره اين‌که چقدر مطمئن هستيد آژانس تحت‌تاثير کشورهاي قدرتمند قرار نگيرد؟ گفت: «اين يک مسئله فني است و نمي‌توان با آن به شيوه‌اي ديگر برخورد کرد، وقتي تعليق۲۰ درصد صورت گيرد ديگر انجام شده و نمي‌توان با آن به گونه‌اي ديگر برخورد کرد.» روزنامه بريتانيايي ديلي‌تلگراف با انتشار گزارشي از سايت فردو نوشت: «وجود اين سايت زير‌زميني در دل کوه‌هاي قم تاثير مستقيمي در تصميم‌گيري درباره حمله احتمالي نظامي به ايران خواهد داشت.» اين روزنامه انگليسي همچنين نوشت: «بزرگ‌ترين بمب‌هاي ضد‌تاسيسات زير‌زميني رژيم صهيونيستي که بمب‌هاي جي‌بي‌يو – 28 است، کوچک‌تر از بمب‌هاي بتن‌شکن آمريکا هستند و قادر نيستند تاسيسات فردو را نابود کنند.» بازديد استثنايي ما از سايت غني‌سازي فردو به عنوان آخرين بازديد هسته‌اي پايان يافت و من خدا را شاکرم که چنين هوشمندي به متخصصان و مسئولان ما داده شده تا در اقدامي پيش‌دستانه و براي حفظ تاسيسات هسته‌اي کشورمان چنين دژ تسخير‌ناپذيري را در دل کوه و صخره‌هاي کوير بسازند و اين‌چنين در بزنگاه فشارهاي زورمدارانه مستکبران از دستاوردهاي خود حمايت کنند. در ادامه و بر پايه متن برنامه اقدام جامع مشترک(برجام) که توسط وزير امور خارجه ايران و کشورهاي 5+1 و اتحاديه اروپا منتشر شد، مرکز فردو بايد تا روز اجراي برجام از يک مرکز غني‌سازي، به يک مرکز جهت فعاليت‌هاي علمي و تحقيقاتي تبديل گردد و تاسيسات هسته‌اي نطنز به عنوان تنها مرکز غني‌سازي در ايران، به کار خود ادامه دهد. بر اين اساس در نطنز 5060 سانتريفيوژ IR1 به کار غني‌سازي زير 5 درصد خود مشغول خواهند بود و ايران مي‌تواند در برنامه تحقيق و توسعه خود بر روي سانتريفيوژهاي نسل‌هاي بالاتر تا IR6 و IR8 که ظرفيت غني‌سازي بسيار بالايي نسبت به نسل اول دارند، کار کند. همچنين بيشتر از سانتريفيوژهاي فعال نصب شده امروز در فردو، سانتريفيوژ در اين سايت باقي خواهد ماند (1044 ماشين معادل 6 زنجيره) و با وجود عدم تزريق مواد شکافت‌پذير به اين ماشين‌ها، 2 زنجيره با همکاري‌هاي بين‌المللي کار توليد ايزوتوپ‌هاي بسيار پيشرفته و حياتي را در فردو انجام مي‌دهند.
بازديد از سايت غني‌سازي نطنز مي‌تواند يکي از مهم‌ترين بازديدهاي دوران کاري يک خبرنگار سياسي باشد اما بدون‌شک هيچ چيز مثل اين نمي‌شود که به عنوان اولين خبرنگار و گزارشگر به فردو، سنگر مستحکم و بلا‌نفوذ هسته‌اي ايران و معروف‌ترين تاسيسات اتمي کشورمان در جهان وارد شوي و بتواني گزارش تهيه کني. روزنامه خراسان اين افتخار را داشت که بعد از هفته‌ها رايزني، در آخرين بازديدش در جهت تهيه ويژه‌نامه صنعت هسته‌اي ايران، به سايت غني‌سازي فردو راه يابد. ما با کمک و حمايت معاونت حفاظت و امنيت هسته‌اي سازمان انرژي اتمي توانستيم در روزي گرم که به نام مولاي متقيان علي عليه‌السلام مزين بود و يکي از شبهاي قدر محسوب مي‌گشت، به اين دژ غير‌قابل نفوذ براي دشمن وارد شويم.
در بياباني برهوت و لم‌يزرع و در حاشيه درياچه نمک که سپيدي آن از دور دست پيداست، چند ساختمان و ديوار‌کشي نمايان مي‌شود که تابلوي مجتمع توليدي شهيد علي‌محمدي را بر تارک خود مي‌بيند. همان شهيد سعيدي که به قولي پرچمدار شهداي هسته‌اي است و در سال 88 توسط دشمنان اين مرز و بوم به شهادت رسيد.
به سنگر مستحکم ملت ايران خوش آمديد
داخل اين سايت مثل سايت نطنز پر دار و درخت نيست و ساختمان‌ها و اماکن محدود‌تري هم دارد. تابلويي خودنمايي مي‌کند که رويش نوشته شده: «به سنگر مستحکم ملت ايران خوش آمديد.» با خوش‌رويي از ما استقبال مي‌کنند و سپس به سمت ورودي تونل سالن غني‌سازي مي‌رويم. پس از انجام اقدامات امنيتي که نظيرش در هيچ‌کدام از مراکز و سايت‌هاي هسته‌اي کشور وجود ندارد، به دهانه ورودي نزديک مي‌شويم. روي درب فلزي تونل پرچم زيباي يا مهدي(عج) حس خوبمان را خوش‌تر مي‌کند؛ شايد استعاره‌اي است از گمنامي جهادگران عرصه هسته‌اي ايران. وارد که مي‌شويم، همراهم مي‌گويد: «با ماشين برويم؟» اما مگر مي‌شود در چنين مکاني فرصت‌ها را با عجله از دست داد. پيشنهادش را رد مي‌کنم و پياده راه را پيش مي‌گيريم.
از يک تونل عبور مي‌کنيم. در مسير عکس‌هايي از شهداي هسته‌اي نصب شده‌اند که جلوه زيبايي دارند. در انتهاي راه به دري بزرگ و قطور مي‌رسيم که ورودي سالن غني‌سازي است. براي ورود به سالن غني‌سازي بايد روپوش و پاپوش مخصوص پوشيد. اين کار را هم کرديم و در‌حالي که هر لحظه بر هيجانمان افزوده مي‌شد، ناگهان خود را در آستانه سالن غني‌سازي فردو ديديم. توصيف حس اين ديدار چندان آسان نيست و مطمئنا براي يک خبرنگار سياسي که هر روز در جريان مذاکرات هسته‌اي نام و ياد فردو برايش زنده شده، غير‌ممکن است.
گويا اپراتورها و کارشناسان سايت نيز اين شگفتي و بهت‌زدگي را در چشمان من خوانده‌اند که خيلي زود باب آشنايي را باز کرده و سعي در تلطيف فضا دارند. البته شايد شنيدن اين نکته که يکي از کارشناسان جوان حاضر در فردو از اپليکيشن آخرين خبر روزنامه خراسان استفاده مي‌کند نيز بر افزايش اعتماد به نفس ما تاثير مثبت داشت.
در ورودي سالن غني‌سازي فردو با يک صحنه جالب روبه‌رو مي‌شويم؛ پا گذاشتن بر روي پرچم‌هاي نقاشي شده آمريکا، رژيم صهيونيستي و انگلستان بر روي زمين است که به عنوان نماد 3 دولت خبيث و دشمن، لگد‌مال دانشمندان و متخصصان ولايي ما مي‌شوند. زير يک دوربين نظارتي آژانس در ورودي سالن غني‌سازي، 2 کارشناس جوان حدودا30 ساله که مسئول شيفت بودند کار توضيح فرآيند را شروع کردند: «در سايت غني‌سازي فردو 16 آبشار 174 تايي سانتريفيوژ نسل IR1 قرار دارد که از اين ميان 4 آبشار در حال فعاليت هستند.
اين آبشارها، همان‌هايي هستند که تا توافق ژنو مواد غني شده 20 درصد توليد مي‌کردند که از توافق ژنو به بعد در حال توليد مواد غني شده 5 درصد هستند.» فرآيند غني‌سازي 5 درصدي در اين سالن کاملا مطابق با آن چيزي است که در سايت نطنز شاهد بوديم و لذا از تکرار آن صرف‌نظر مي‌کنم اما تفاوت سايت فردو با نطنز در اين است که فردو تا حدود 2 سال قبل توليد مواد غني شده20 درصد ما که به کار توليد صفحات سوخت مورد نياز راکتور تهران مي‌آمد، را بر‌عهده داشت و من توضيحات در مورد توليد مواد غني شده20 درصدي و اتفاقي که براي تغيير در اين توليد از توافق ژنو به اين سو افتاده را از کارشناس سايت فردو پرسيدم. او توضيح داد: «براي توليد UF6 غني شده با غناي 20 درصد 2 آبشار 174تايي از ماشين‌هاي سانتريفيوژ داريم که يکي فرد و ديگري زوج است. ابتدا خوراک UF6 غني شده 3.5 درصد به آبشار فرد تزريق مي‌شود که محصول آبشار اول حدود20درصد غني شده و يک تا 2 درصد تهي شده است.
از سوي ديگر در آبشار زوج که به آبشار فرد وصل است(کوپل شده) تهي شده يک تا 2 درصد را وارد مي‌کنيم که غني شده 8 درصد حاصل مي‌گردد و اين دوباره خوراک آبشار فرد مي‌شود تا باز اورانيوم غني شده20 درصدي به ما بدهد. انتهاي اين فرآيند مواد با غناي20درصدي به عنوان محصول و مواد با غناي 0.7 درصد به عنوان تهي شده به ما مي‌دهد که برابر با UF6 طبيعي غنا دارد. ما اين تهي شده طبيعي را در سيلندرهاي 30B جمع کرديم و از زماني که قرار شد تا مواد غني شده 5 درصد توليد کنيم، از اين مواد به عنوان خوراک استفاده کرده و ديگر از UCF مواد نمي‌آوريم.» سوال مهم تغييرات صورت گرفته طبق توافق ژنو بود که وي پاسخ داد: «با توافق ژنو تنها کاري که انجام داديم، اين بود که راه ارتباطي ميان آبشار فرد و زوج را قطع کرديم(کوپل را بر هم زديم) و اين راه ارتباطي که يک شير هسته‌اي بود، توسط آژانس پلمپ شد.
همچنين خوراک هر کدام از آبشارها نيز به جاي مواد غني شده 3.5 درصد به UF6 طبيعي تبديل شد.» او تصريح کرد: «هرگاه اراده کنيم و بخواهيم در صورت نقض عهد طرف مقابل پيام سياسي ارسال کنيم، مي‌توانيم ظرف يک روز با يک زنجيره مواد غني شده 20 درصد را توليد کنيم و اگر بخواهيم مثل گذشته توليد داشته باشيم، بايد چند روز مکاتبه با آژانس بکنيم تا پلمپ‌ها شکسته شوند و ارتباط دوباره برقرار گردد و ما به سطح توليد20 درصدي گذشته باز گرديم.» آن چيزي که قابل مشاهده بود صحبت‌هاي کارشناس جوان را تاييد مي‌کرد و گويي ميان يک لوله که ارتباط بين 2 آبشار را ايجاد مي‌کرد، قطع گشته و با گذاشتن درپوشي مسدود شده بود و آژانس روي اين درپوش پلمپ‌هاي مسي رنگ معروف خود را با کد‌هاي مخصوص زده بود و نه بيشتر. مسئول شيفت ادامه مي‌دهد: «محصولات گازي UF6 غني شده ما در COLD BOXهايي تا70 درجه سرما مي‌بينند تا به حالت جامد در بيايند و در محفظه ديگري نيز مواد تهي شده را جامد مي‌کنيم. خوراک نيز در اتوکلاوهايي گرم مي‌شود تا به حالت بخار درآيد و در ماشين‌ها تزريق گردند، ضمن اين‌که اين‌جا نيز سيلندرهاي داخل گرم‌کن و سرد‌کن داراي پلمپ آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هستند.»
سنگر مستحکم ملت ايران در فردو
در اين واحد که در يک سالن و بسيار کوچک‌تر از نطنز بود نيز دوربين‌هاي آژانس ديده مي‌شد و ما حتي اين افتخار را داشتيم که در هنگام بازديدمان با يک گروه 2 نفره از بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روبه‌رو شويم که در حال چک کردن پلمپ‌هاي آژانس بودند. گويا تيمي از اين بازرسان به صورت مستمر براي بازرسي از فردو به اين مکان مي‌آيند تا ضمن بررسي حافظه دوربين‌ها، پلمپ‌ها را نيز چک کنند. مسئول شيفت مي‌گويد: «آن‌ها اجازه برداشتن هيچ تصويري را نداشته و فلش دوربين‌ها را ما به آن‌ها مي‌دهيم تا در دوربين‌ها قرار دهند، ضمن اين‌که همه مواد خروجي و ورودي ما با ترازوهاي دقيق آژانس محاسبه مي‌شود و هر سال هم حسابرسي مواد داريم حتي خودشان هم سنگ براي وزن کردن دارند.»
(که اين مورد را من در نطنز هم ديده بودم) با توجه به 164تايي بودن زنجيره‌هاي ماشين سانتريفيوژ در نطنز از کارشناس مربوطه علت 174تايي بودن زنجيره‌هاي فردو را پرسيدم که وي اظهار داشت: «علت 174 تايي بودن سانتريفيوژها افزايش غنا و مقدار مواد است تا به صرفه باشد.» او ادامه داد: «همه تجهيزات اصلي و طراحي اين‌جا ايراني است چون هم تحريم بوديم هم از خرابکاري صنعتي هراس داشتيم.» اين‌جا نيز همانند نطنز اتاق کنترل دارد که البته کوچک‌تر از آن است و حتي يک گاري که حاوي سانتريفيوژهاي نو براي تعويض است، ديده مي‌شود تا کار تعويض ماشين‌هاي خراب شده با ماشين‌هاي جديد به سرعت انجام شود.
هر تصميمي براي فردو گرفته شود ما سرباز ولايت و تابع هستيم
در سايت غني‌سازي فردو که به نام شهيد‌مسعود علي‌محمدي مزين گشته نيز زنجيره‌هاي فعال به نام و ياد شهداست و وقتي در پايان بازديد از کارشناس جوان فردو پرسيدم اگر توافق هسته‌اي اين‌جا را محدود کند چه حسي خواهي داشت، وي با قاطعيت و عزمي که از چشمانش پيدا بود تاکيد کرد: «ما سرباز ولايت هستيم. و هرچه ايشان صلاح بدانند ما عمل مي‌کنيم و باز هم فرمانبرداريم. ضمن اين‌که خدا روزي‌رسان است و نکته مهم مصلحت کشور و مردم است که ما راضي به اين مصلحت هستيم.» خروج از سالن غني‌سازي فردو هم‌زمان شد با نماز ظهر و ما همچون نطنز اين سعادت را پيدا کرديم که در کنار سربازان گمنام صنعت هسته‌اي در حساس‌ترين نقطه اين صنعت يعني فردوي عزيز نماز اقامه کرده و در رثاي مظلوميت مولاي متقيان علي عليه‌السلام عزاداري کنيم.
آغاز رسمي تعليق غني‌سازي ۲۰ درصد توسط ايران
آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در تاريخ ۱۹ دي ۱۳۹۰، ۹ ژانويه ۲۰۱۱ ميلادي)، در اطلاعيه‌اي اعلام کرد: «ايران توليد اورانيوم با غلظت۲۰ درصد را در تاسيسات غني‌سازي فردو آغاز کرده است.»
رئيس سازمان انرژي اتمي از آغاز اجراي توافق ژنو و انجام اقدامات هسته‌اي ايران در روز دوشنبه (۳۰ دي ماه) خبر داد و گفت: «اقدامات ايران با اجراي تعليق داوطلبانه غني‌سازي۲۰ درصد در نطنز و فردو آغاز مي‌شود که اين کار تا ظهر امروز (30 دي) به طول مي‌انجامد.» وي ادامه داد: «تعليق داوطلبانه غني‌سازي ۲۰ درصد در 2 آبشار در نظنز و 4 آبشار در فردو صورت مي‌گيرد که قرار است اتصالات بين آبشارها متوقف شود.»
صالحي درباره ميزان ذخاير اورانيوم غني شده تا۲۰ درصد گفت: «از زماني که ايران اقدام به توليد اورانيوم ۲۰ درصدي کرد، توانست حدود ۴۱۶ کيلوگرم اورانيوم تا غناي۲۰ درصد توليد کند. نصف اين ميزان را به صورت پودر U3O8 که به آن کيک زرد مي‌گويند تبديل کرديم. از اين ميزان ۱۹۶کيلوگرم باقي مانده که گاز اورانيوم۲۰ درصد است و قرار است بر‌اساس توافق ژنو نصف آن را به پودر اورانيوم تبديل کنيم که البته اين اقدام در چارچوب برنامه‌هاي خودمان است، چون براي توليد صفحه سوخت مورد استفاده در راکتور تهران به آن نياز داريم.» وي ادامه داد: «حدود۱۰۰کيلو از ۱۹۶کيلوگرم اورانيوم۲۰ درصد را نيز قرار است بر اساس توافق ژنو رقيق کنيم و اين‌جا امتيازي داده‌ايم چون کاري که کرده‌ايم را عکسش را انجام مي‌دهيم.
از اين اورانيوم براي افزايش غناي اورانيوم‌هايي مثلا ۹ دهم درصد استفاده مي‌کنيم. ماهي ۱۵ کيلو اکسيد مي‌کنيم و طي 6 ماه اين کار انجام مي‌شود چون آن‌ها اقساط ما را ماه به ماه مي‌دهند.» صالحي درباره اين‌که چقدر مطمئن هستيد آژانس تحت‌تاثير کشورهاي قدرتمند قرار نگيرد؟ گفت: «اين يک مسئله فني است و نمي‌توان با آن به شيوه‌اي ديگر برخورد کرد، وقتي تعليق۲۰ درصد صورت گيرد ديگر انجام شده و نمي‌توان با آن به گونه‌اي ديگر برخورد کرد.» روزنامه بريتانيايي ديلي‌تلگراف با انتشار گزارشي از سايت فردو نوشت: «وجود اين سايت زير‌زميني در دل کوه‌هاي قم تاثير مستقيمي در تصميم‌گيري درباره حمله احتمالي نظامي به ايران خواهد داشت.» اين روزنامه انگليسي همچنين نوشت: «بزرگ‌ترين بمب‌هاي ضد‌تاسيسات زير‌زميني رژيم صهيونيستي که بمب‌هاي جي‌بي‌يو – 28 است، کوچک‌تر از بمب‌هاي بتن‌شکن آمريکا هستند و قادر نيستند تاسيسات فردو را نابود کنند.» بازديد استثنايي ما از سايت غني‌سازي فردو به عنوان آخرين بازديد هسته‌اي پايان يافت و من خدا را شاکرم که چنين هوشمندي به متخصصان و مسئولان ما داده شده تا در اقدامي پيش‌دستانه و براي حفظ تاسيسات هسته‌اي کشورمان چنين دژ تسخير‌ناپذيري را در دل کوه و صخره‌هاي کوير بسازند و اين‌چنين در بزنگاه فشارهاي زورمدارانه مستکبران از دستاوردهاي خود حمايت کنند. در ادامه و بر پايه متن برنامه اقدام جامع مشترک(برجام) که توسط وزير امور خارجه ايران و کشورهاي 5+1 و اتحاديه اروپا منتشر شد، مرکز فردو بايد تا روز اجراي برجام از يک مرکز غني‌سازي، به يک مرکز جهت فعاليت‌هاي علمي و تحقيقاتي تبديل گردد و تاسيسات هسته‌اي نطنز به عنوان تنها مرکز غني‌سازي در ايران، به کار خود ادامه دهد. بر اين اساس در نطنز 5060 سانتريفيوژ IR1 به کار غني‌سازي زير 5 درصد خود مشغول خواهند بود و ايران مي‌تواند در برنامه تحقيق و توسعه خود بر روي سانتريفيوژهاي نسل‌هاي بالاتر تا IR6 و IR8 که ظرفيت غني‌سازي بسيار بالايي نسبت به نسل اول دارند، کار کند. همچنين بيشتر از سانتريفيوژهاي فعال نصب شده امروز در فردو، سانتريفيوژ در اين سايت باقي خواهد ماند (1044 ماشين معادل 6 زنجيره) و با وجود عدم تزريق مواد شکافت‌پذير به اين ماشين‌ها، 2 زنجيره با همکاري‌هاي بين‌المللي کار توليد ايزوتوپ‌هاي بسيار پيشرفته و حياتي را در فردو انجام مي‌دهند.
