وی افزود: برخی می گویند ما می دانیم خدا هست و او را با احترام یاد می کنیم، حاضریم برایش نوکری کنیم اما دلمان می خواهد فلان کار را نیز انجام دهیم، همین که دو رکعت نماز می خوانیم کافی است بیش از این دیگر نباید توقعی از ما داشته باشد؛ اما حقیقت این است که بندگی خدا در همه امور باید از اولین نفسی که می کشیم آغاز و تا آخرین نفس ادامه پیدا کند.

رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)با بیان این که برای قرار گرفتن در مسیر بندگی نیاز به عامل محرک و انگیزه است، گفت: انسان باید بداند هر عملی که انجام می دهد حساب و کتاب دقیقی خواهد داشت؛ اگر این باور نباشد علم به وجود خدا به تنهایی عاملی قوی برای حرکت نخواهد بود.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با تأکید بر این که اگر ترس از قیامت و امید به ثواب اخروی نباشد بسیاری از کارها تعطیل می شود، بیان کرد: این عامل درونی ما را تحریک می کند که از خواب ناز بیدار شویم و با وجود خستگی بدن به عبادت خدا برخیزیم؛ اگر انسان باور کند که روزی خواهد آمد که مو را از ماست بیرون می کشند در عملکرد خود توجه می کند که دچار لغزش نشود و در هر کاری می اندیشد که آیا خدا راضی به انجام آن هست یا خیر؟

عذاب الهی نتیجه فراموش کردن روز قیامت است

نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری عدم توجه به روز حساب را موجب سقوط انسان دانست و گفت: در سوره ص آمده است«إِنَّ الَّذِینَ یَضِلُّونَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ بِمَا نَسُوا یَوْمَ الْحِسَابِ»عذاب الهی برای این است که این افراد روز حساب را فراموش کردند، خدا را می شناسند و قبول دارند اما انگیزه عمل کردن را ندارند.

آیت الله مصباح یزدی افزود: هرچه انسان از یاد خدا و روز قیامت غافل شود از مسیر سعادت دورتر می شود؛ اهمیت توجه به قیامت تا اندازه ای است که در بسیاری از آیات این موضوع در کنار ایمان به خدا آمده است؛ وقتی انسان به این مسائل توجه پیدا کرد این پرسش برایش مطرح می شود که چگونه باید به سعادت اخروی دست پیدا کنم؟

وی پاسخ مجموعه پرسش های اساسی انسان را در اصول دین دانست و گفت: اگر کسی می خواهد انسان باشد و از حیوانیت دور بماند باید به این سه مسأله توجه کرده و بر اساس آن عمل کند؛ این که چه کسی مرا آفریده؟ برای چه آفریده؟ و چگونه باید به هدفی که برای آن آفریده شده ام برسم؟

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که شناخت خدا به تنهایی نیز در موارد نادری موجب سعادت بشر می شود، ابراز داشت: تنها کسانی که استعدادهای خاص، همت بسیار بلند دارند می توانند عاشقانه خدا را بشناسند؛ در این افراد عامل حرکت عشق است و اینها به دنبال ثواب و عقاب نیستند؛ افراد نادری همچون ائمه اطهار(ع)از این راه به سر منزل مقصود می رسند.

انسان چگونه از خویش غافل می شود؟

رییس مؤسسه امام خمینی(ره)در پاسخ به این که چطور می شود انسان از خودش غافل شود؟ گفت: اصل دانستن و توجه داشتن به دانسته ها دو مقوله جدا از هم هستند؛ همه ما علوم بسیاری را فراگرفته ایم و شاید بتوانیم به پرسش های متعددی پاسخ دهیم اما همیشه به همه دانسته های خود توجه نداریم.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم ادامه داد: ممکن است انسان عالم به علم حضوری یا حصولی باشد اما به آنها توجه نداشته باشد؛ البته برخی این مطلب را قبول ندارند و می گویند نمی شود علم حضوری داشت و به آن توجه نداشت.

آیت الله مصباح یزدی در پاسخ به این ادعا، گفت: قرآن می فرماید«وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قَالُوا بَلَىٰ ۛشَهِدْنَا»خداوند در یک عالمی خودش را به انسان ها نشان داد و آنها را به ربوبیت خود شاهد گرفت؛ اصل این مسأله باقی ماند اما کسی یادش نمی آید که کجا و کی این اتفاق افتاد.

وی در مورد حکمت این کار خداوند، بیان کرد: خداوند در این مورد می فرماید«أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هَٰذَا غَافِلِینَ»برای این است که مبادا در روز قیامت بگویید که ما از خدا غافل بودیم«أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَا أَشْرَکَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَکُنَّا ذُرِّیَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِکُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ»یا این که بگویید توجه داشتیم خدایی هست اما پدران ما مشرک بودند ما نیز از آنها یاد گرفتیم تقصیر از آنها است، آیا اکنون می خواهید به خاطر کار آنها ما را مجازات کنید؟

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که علم انسان به نفس خود لازمه وجودی او است، گفت: البته این معرفتی که ما داریم نا آگاهانه است مانند علوم حصولی؛ اگر نسبت به موضوعی که فراموش کرده ایم علمی نداشتیم عبارت«یادم آمد»معنی نداشت؛ یادم آمد یعنی علم داشتم اما در گوشه ای از نفسم پنهان شده بود و من به آن توجه نداشتم و با شواهدی که مطرح شد زنگار و گرد و غبارش کنار رفت و آن را بیاد آوردم.

علم به وجود خدا امری فطری است

نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری افزود: طبق آیات، روایات و ادله عقلی علم به خدا و علم به نفس از ما جدا شدنی نیستند اما معمولا ما به آنها توجهی نداریم یعنی علم به خدا فطری است اما ما آن را فراموش کرده ایم.

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با بیان این که عواملی هستند که به وسیله آنها علم نا آگاهانه و فطری به علم آگاهانه تبدیل می شود، گفت: قرآن دو دسته از عوامل را در این زمینه معرفی می کند یکی عوامل تکوینی که همان گرفتاری ها و بلاها است و دیگری عوامل تشریعی که وجود انبیا و وحی الهی است؛ اینها توجه ما را به خداوند و میثاقی که با او بسته ایم جلب می کنند.

آیت الله مصباح یزدی قرار گرفتن در موقعیت های خطرناک را موجب تبدیل شدن علم ناآگاهانه به آگاهانه دانست و بیان کرد: تا زمانی که انسان در یک شرایط آرام و امن زندگی می کند توجهش به اطراف بسیار است اما هنگامی که خطری پیش می آید حواسش جمع می شود و توجه پیدا می کند؛ این یک عامل تکوینی است.

وی با اشاره به آیه« فَإِذَا رَکِبُوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ یُشْرِکُونَ»گفت: در گذشته سفرها دریایی با کشتی های چوبی انجام می شد و مسافران همواره در معرض خطر توفان و غرق شدن بودند و بسیاری هلاک می شدند به همین دلیل در این شرایط به خدا توجه داشتند اما به محض این که به خشکی می رسیدند غافل می شدند؛ مریضی های ناعلاج و سختی های زندگی نیز چنین حالتی را برای ما بوجود می آورند و شخص مبتلا به دعا، توبه و وصیت می پردازد.

هدف از ابتلای بندگان به مشکلات و سختی توجه دادن آنان به سوی خدا است

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به آیات 42 سوره انعام و 94 سوره اعراف اشاره کرد و اظهار داشت: این دو آیه یک مضمون دارند و خداوند در اینجا می فرماید ما هر پیامبری را برای قومی فرستادیم آن مردم را مبتلا به سختی ها کردیم برای این که مردم قضیه را جدی بگیرند و به خدا توجه پیدا کنند.

رییس مؤسسه امام خمینی(ره)با بیان آیه«فَلَوْ لا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا وَ لکِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ ما کانُوا یَعْمَلُونَ»گفت: خداوند در ادامه گلایه می فرماید که برخی آنقدر غافل هستند که در سختی هم به یاد ما نمی افتند زیرا دچار قساوت قلب شده اند؛ در خشکسالی هم دنبال خدا نمی روند و می خواهند با باران مصنوعی مشکل خود را حل کنند.

نماینده مجلس خبرگان رهبری با تأکید بر این که خداوند برای بیدار کردن بشر به این امور تکوینی اکتفا نکرده است، بیان کرد: اساس بعثت انبیا و یکی از بزرگترین اهداف آنها این است که دانسته های فطری را در انسان زنده کنند و ما را از غفلت درآوردند؛ وجود انبیا و وحی الهی سبب می شود انسان به خدا توجه پیدا کند و اگر سرگرم زندگی عادی خود است بفهمد که خدایی هست که او را برای هدفی مشخص آفریده است.

آیت الله مصباح یزدی با استفاده از آیات و روایات، گفت: عقل انسان نیز در زیر هوای نفس پنهان می شود مانند آیینه ای که گرد و غبار گرفته باشد و دیگر نمی تواند حقیقت را دریابد؛ انبیا آمده اند عقل های دفن شده در زیر هواهای نفسانی را بیرون بیاورند، آنها را برانگیزند و وادار به تفکر و توجه کنند.

وی با اشاره به عبارت های«أَفَلاَ تَعْقِلُونَ»و«أَفَلا یَتَدَبَّرُونَ»که در قرآن آمده است، خاطرنشان کرد: معنای این عبارت ها این نیست که عقل ندارید بلکه یعنی توجه ندارید و باید عقل خود را به کار بگیرید.