تلاش برای زنده نگهداشت عظمت و شکوه ایثارگری ها و حماسه های هشت سال دفاع مقدس، از طرق مختلف از جمله ساخت فیلم های سینمایی، سریال های تلویزیونی و تاریخ نویسی و ... در جریان است؛ تلاشی که برخی ها نگران انحرافات خواسته و ناخواسته در آن هستند.
به گزارش شهدای ایران به نقل از ایرنا، سینما و تلویزیون شاید به دلیل گسترده بودن دایره مخاطبان، بیش از سایر رسانه ها در معرض آسیب قرار داشته باشد؛ بویژه آنکه اخیرا کمدی های جنگی ساخته شده دراین حوزه با واکنش هایی در سطح جامعه روبه رو شده است.
از جمله زمان ها و مناسبت هایی که معمولا بیشترین حجم آثار مربوط به جنگ را به خود اختصاص می دهد، هفته دفاع مقدس است.
هفته ای که به نام دفاع مقدس نام گذاری شده، همین چند روز پیش تمام شد.
این مناسبت سالانه، بابت حماسه بزرگی است که مردان و زنان دلاور این مرز و بوم در تاریخ معاصر رقم زدند؛ لازم هم نیست در این خلاصه مطلب درباب اهمیت، عظمت و شکوه آن خیلی حرف بزنیم.
اصلا چگونه می توان نبرد کوچه به کوچه در خرمشهر را به تصویر کشید؟ چطور می شود حماسه های سوسنگرد و مقاومت در آبادان و نبردهای سنگین در نوار مرزی غرب کشور را برای نسل امروز بیان کرد؟
اگر هم بخواهیم قادر نیستیم آنگونه که شایسته است، حماسه مردمی را که با دستان خالی در برابر تسلیحات پیشرفته و حمایت جهانی مقاومت کردند تا دشمن نتواند حتی یک وجب از خاک میهن را نیز اشغال کند، ترسیم کنیم.
با این حال یک چیز را نباید فراموش کرد و آن اینکه هشت سال دفاع مقدس، برشی از تاریخ معاصر ایران است که بیش از هرچیزی نیازمند مراقبت است تا مبادا به فراموشی سپرده شود و یا خدای نا کرده از روی بغض و یا احتمالا سهو حقایق آن تحریف شده و مورد سوء استفاده قرار گیرد.
مناسبت هفته دفاع مقدس که برای گرامیداشت و زنده نگهداشت همین حماسه ها در نظر گرفته شده، مجموعه ای از فعالیت های فرهنگی و تبلیغی را شامل می شود و در این میان سینمای ایران و فیلم و سریال های تلویزیونی ویژه دفاع مقدس جایگاه ویژه ای دارد، چرا که در کنار فیلم های مستند بجا مانده از آن دوران، قرار است روایتگر تصویری این بخش از تاریخ ملت ایران باشد.
در کنار تلاش های خوب صورت گرفته در عرصه سینما و تلویزیون و تولید آثار فاخری مانند آژانس شیشه ای، سفر به چزابه و یا فیلم طنزی مانند لیلی با من است و نیز آثار تلویزیونی خوبی مثل خاک سرخ، شوق پرواز، وضعیت سفید، چند سالی است که فیلم دفاع مقدسی با گرایش طنز رایج شده که با واکنش های مختلف روبه رو شده است.
حالا چه شده که معمولا آثار مربوط به دفاع مقدس، همواره با انتقادهایی روبه رو بوده است؟
افراط و اغراق در روایت جنگ
در آثار دهه های 60 و 70 در شخصیت پردازی و روایتگری فیلم ها اغراق های زیادی می شد. قهرمانان و آدم های فیلم، عمدتا معصوم و اتوکشیده اند که حتی به سختی لبخند می زنند و دائم در حال دعا و نیایش و درخواست از خداوند برای شهادت هستند، آن هم در همین عملیات پیش رو و دشمن روبه رو هم زبون و ترسو و ... ! قهرمانان ما همه فرشتگانی هستند عبوس که انگار برای زندگی آفریده نشده اند.
در برخی آثار نیز قهرمانان ارتشیانی هستند با لباس های پلنگی که فقط کشتن بلدند و کارهای خارق العاده انجام می دهند و گلوله های سلاحشان تمام شدنی نیست و مثل برگ درخت سرباز عراقی درو می کنند و جالب اینکه عمده قصه این فیلم ها بر اساس واقعیت بوده است. قصه ها، سطحی است و باور خیلی از اتفاقات در طول فیلم سخت و در نهایت کسل کننده است.
عصر تفریط
حضور زنان در جنگ: اما حالا چند سالی است که گویی از آن سوی بام فروافتاده ایم. تخیل در فیلم های دفاع مقدس به شدت فراگیر شده ، بگونه ای که هنوز 20 سالی از جنگ نگذشته می بینیم که پای زنان از شهرها و ستادهای مستقر در شهرهای جنگی به خطوط دفاعی و اخیرا به پشت خاکریزهای مناطق عملیاتی رسیده است.
البته حضور زنان در مقاومت 40 – 50 روزه خرمشهر و حضورشان در آبادان و سوسنگرد و نیز در بیمارستان های شهرهای جنگی و حتی ستادهای مستقر در شهرها غیر قابل انکار است. هستند زنانی که درنبرد با تانک های عراقی شرکت داشته و شهید هم شده اند، اما عمده حضور رزمی آنان به ماههای اول جنگ و مرحله مقاومت های شهری خلاصه می شود و اتفاقا دراین خصوص کمتر به آن پرداخته شده، اما در کدام منطقه عملیاتی و در کدام سنگرها در شلمچه، طلائیه ، فکه، سومار و مهران و ... زنان حضور داشته اند؟ ، آن هم در سنگرهایی که مردان رزمنده حضور دارند.
راستی قرار است با نمایش زنان در سنگرهای خطوط مقدم جبهه و در صحنه رزم و آن هم شانه به شانه رزمندگان، چه پیامی را انتقال دهیم؟ می خواهیم نقش پررنگ و حساس زنان در دفاع مقدس را بازگو کنیم؟
آیا صحیح است که برای پررنگ نشان دادن نقش زنان در جنگ، تاریخ جنگ را تحریف کنیم؟
از جمله واکنش ها را مریم کاتب استاد دانشگاه تهران، بروز داد که در واکنش به ˈنشان دادن سنگر زنان رزمنده با مردان در برخی سریال های تلویزیونیˈ گفت چنین مواردی درهیچ یک از مناطق جنگی وجود نداشته است.
www.shohadayeiran.com/Pages/Cat-91-1-_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C__%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C.aspx شوخی با دفاع مقدس
راستی در قاب کدام تصویر مستند از جنگ ، سیمای لمپن ها و اوباش را دیده اید؟ فیلم های مستندی که صدا و سیما در اختیار دارد، کم نیست.
کتمان نمی کنیم و انکار هم نه؛ آنها هم در مناطق جنگی بوده اند، اما مگر تعدادشان چقدر بوده که حالا محور و قهرمان صحنه های رزم شده اند؟
کدام اوباش با رفتار ناهنجار و بد دهن، نقش محوری در جنگ داشته است؟ چرا باید حقایق جنگ را بخاطر خندان مردم ، وارونه کنیم، آن هم در سکوت محجوبانه قهرمانان واقعی جنگ؟
اگر محوریت با سوزکی ها و گرزین ها بوده، پس آن همه فرماندهان نام آشنا و بی نام و نشان و سرداران جنگ، کجای دفاع مقدس است؟ وقتی آنها قهرمان اند و بدون کمترین آموزش، آرپی جی می زنند و تانک می ترکانند و جان فرماندهان را نجات می دهند، پس جای حاج حسین اسکندرلو ، علی اصغر صفرخانی، داود آجرلو و علیرضا آملی کجای این حماسه است؟
رزمندگان آن دوران همه سفید سفید نبوده اند، عبوس هم نبودند، شاد بودند و زندگی می کردند و عاشق زندگی بودند. آنها هم احساس داشتند. اتفاقا سوژه برای خنده هم زیاد داشتند، اما برای خنداندن نه به لهجه کسی توهین می کردند
و صد البته در میانشان بود آدم هایی که شیشه خورده هم داشتند، اما مگر تعداد اینها چقدر بوده که حالا همه اش محور جنگ معرفی می شوند؟ یکی برای گنج رفته و یک تنه یک گردان را نجات می دهد، آن دیگری برای جلب رضایت پدر دختر مورد علاقه اش از زندان پا به جبهه گذاشته و با شمشیر حماسه سازی! می کند و آن یکی معتاد است و ماسک ضد گازش را به دیگری می دهد و لمپن دیگر هم روی میدان مین می رود و سرانجام اینها قهرمانان دفاع مقدس معرفی می شوند.
چرا باید یک شخصیت منفی را آنقدر محبوب کنیم که در جریان راهنمایی و تربیت کودکان و جوانان دستمان بسته شود؟ آیا با نمایش این فیلم ها دائم در گوش جوانان و نوجوانان نمی گوییم لات بودن بد نیست، لمپن ها هم می توانند قهرمان باشند و ... ؟
راستی نسل امروزی مان که قرار است ارزش های دفاع مقدس را تحویلش دهیم، باید آن ارزش ها را در سیره و رفتار کدامین ها جستجو کند: حاج کاظم ها و نریمان ها، یا مجید سوزوکی ها و به گرزین ها و ... ؟
عملا در پروسه پخش یک سریال 10 – 20 قسمتی، مخاطب جوان و نوجوان ما که دفاع مقدس و جنگ را درک نکرده، با یک شخصیت کاملا منفی همذات پنداری می کند، شخصیتی که مخاطب مصداق آن را نه در جبهه ها – که اکنون وجود ندارد – که در پاتوق های لمپنیستی
می یابد، بعد هم شخصیت فیلم ما در یکی دو قسمت پایانی سریال متحول می شود و قهرمانانه به کار خود پایان می دهد؛ خب تکلیف مخاطب جبهه ندیده چیست؟ حالا وقتی صحبت جنگ و قهرمانان و سرداران جنگ می شود، مخاطب نوجوان ما باید چه تصویری در ذهنش نقش ببندد؟
در هفته دفاع مقدس امسال، چند بازیگر تلویزیون و سینما برای بررسی سریال های تلویزیونی در زمینه دفاع مقدس به شبکه یک آمده بودند. یک بلاگر در مورد این برنامه نوشت: ˈخانم های هنرپیشه کم کم از بحث کارشناسی ! درباره سریال ها به خود جنگ و دفاع مقدس هم رسیدند. نیوشا ضیغمی می گوید : تا قبل از اخراجی ها، فیلم هایی داشتیم که شخصیت هایش را در شهر نمی دیدیم! به عبارت دیگر به عقیده این هنرپیشه، شخصیت های اصلی جنگ، همین شخصیت های اخراجی ها بودند.ˈ
بحث درباره ساخت فیلم ها و سریال های جنگی اخیرا فرماندهان جنگ را هم گویا نگران کرده است، بطوری که محسن رضایی درواکنشی غیر مستقیم می گوید برخی هنرمندان دنبال ارضای زمان حال هستند و به گیشه نگاه می کنند، برخی ها به فضای سیاسی!
آخرین واکنش ها نیز به فیلم بیدار باش بود که سرانجام سازمان بسیج مستضعفان در بیانیه ای، اعلام کرد که محتوای این فیلم را تایید نمی کند.
البته ، طرح این مسایل به معنای زحمات کشیده شده در دو دهه گذشته نیست.
انصافا هم در سینما و صدا و سیما فیلم های خوبی در باره جنگ و یا مرتبط با آن ساخته شده است. ضمن اینکه سینمای جنگ مشکلات خود را دارد.
مشکلاتی مانند بودجه، تجهیزات جنگی، دریافت مجوزها و سرانجام خط قرمزها که سینماگران متعهد را از گام برداشتن در این مسیر باز می دارد؛ مساله ای که در قالب گلایه ها و انتقادها بارها از سوی سینماگران ، بویژه سینماگران دفاع مقدس بیان شده است ، اما همه اینها دلیلی نمی شود برای گیشه و یا خنداندن مردم، بر چهره واقعی دفاع مقدس خراش بیاندازیم.
