ارتفاع بنا از کف تا گنبد ۱۲ متر و از سطح تا منبع ذخیره یخ چهار متر و دارای دو ورودی است که یکی به شکل دهلیز بوده و مخصوص ریزش و تخلیه یخ و دیگری که محل رفت‌وآمد است، با پلکانی به قسمت انتهایی یخدان و محل برداشت یخ منتهی می‌شود.

یخدان میرفتاح در ملایر ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۲۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده اما فروردین‌ماه ۱۳۹۸ بر اثر بارش‌های سیل آسا یخدان میرفتاح که از آثار دوره قاجاریه به شمار می‌رود به‌علت شدت بارش‌ها فرو ریخت.

پس از ریزش یخدان میرفتاح پیگیری‌های مستمری برای بازسازی بنا و مرمت آن صورت گرفت اما تاکنون اقدامی جدی در این زمینه صورت نگرفته است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان ملایر در گفتگویی در خصوص وضعیت فعلی این میراث فرهنگی بیان کرد: یخدان میرفتاح ملایر دارای دو بخش است که قسمتی در دل خاک و سنگی است که سالم مانده و در آن یخ می‌ریخته‌اند و ماه‌ها نگهداری می‌شده و قسمتی شامل گنبد بوده که وظیفه سایه‌بان و تبادل هوا را برعهده داشته است.

ابراهیم جلیلی در ادامه افزود: سال گذشته اقداماتی چون حصارکشی، فتوگرامتری، تهیه طرح مرمت، خرید بخش اصلی از مصالح مورد نیاز، اقدامات مربوط به حفاظت فیزیکی و نگهبانی و طرح‌های آسیب شناسی بنای یخدان میرفتاح به انجام رسید.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان ملایر عنوان کرد: از سال گذشته تاکنون از محل مدیریت بحران و یا اعتبارات استانی برای مرمت یخدان میرفتاح اعتبار خاصی در نظر گرفته نشده است.

جلیلی با بیان اینکه برای مرمت یخدان میرفتاح افزون بر ۷۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز است، عنوان کرد: تاکنون ۳۰۰ میلیون تومان آن از محل اعتبارات متوازن و از سوی فرمانداری ملایر تأمین شده و نیاز است تا اعتبارات استانی و از محل مدیریت بحران نیز به این امر اختصاص داده شود.

مرمت یخدان میرفتاح در نیمه راه چشم انتظار اعتبار

وی با اشاره به اینکه با اعتبار ۳۰۰ میلیون تومانی مذکور، اقداماتی چون آواربرداری، خرید مصالح و برداشتن لایه‌های الحاقی و غیره را در پیش گرفتیم، افزود: هم اکنون برای ادامه روند مرمت یخدان میرفتاح نیازمند اعتبارات استانی و اعتباراتی از محل مدیریت بحران هستیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان ملایر با تاکید بر اینکه میزان تخریب یخدان میرفتاح ۴۵ درصد بوده است، گفت: هم اکنون ۵۵ درصد از روند مرمت یخدان میرفتاح باقی مانده است و منتظر تأمین اعتبار برای این موضوع هستیم.

وضعیت مرمت بنای تاریخی یخچال میرفتاح در حالی پس از گذشت یکسال و نیم از بارش سیل آسا و تخریب آن هنوز به نیمه راه نیز نرسیده است که ۲۲ فروردین ماه سال گذشته و درست وقتی که دو هفته از رخداد این اتفاق می‌گذشت مدیرکل میراث فرهنگی همدان در نشستی با خبرنگاران قول مرمت این بنا در کمترین زمان ممکن را داد.

علی مالمیر با تاکید بر اینکه در اداره کل به سرعت پیگیر مرمت این اثر هستیم و جلسه شورای فنی را به همراه متخصصین و مشاورین دانشگاهی برگزار شده تا هرچه بهتر بتوانیم کار مرمت آن را آغاز کنیم، گفت: به مردم ملایر، همدان و ایران اطمینان می‌دهم که این بنا به زودی و با بهره بردن از بهترین اصول سنتی معماری و روش‌های مدرن مرمت و احیا خواهد شد.

اطمینان بخشی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان به مردم مبنی بر مرمت این بنا به گونه‌ای بود که تصور می‌شد در کمتر از سه ماه بنا به شکل اول خود بازخواهد گشت اما آنچه امروز مشاهده می‌شود با تصورات فاصله‌ای بسیار دارد که جایی بسی سوال است.