شهدای ایران:تا تذهیب نفس نباشد مفاهیم اخلاقی فرصت بروز و ظهور پیدا نخواهند کرد. نفس آدمی همچون اسب سرکشی است که اگر با مانع رو به رو نشود انسان را به دریای ضلالت می‌رساند. از این رو است که در دین ما به کنترل نفس، جهاد اکبر می‌گویند.

* آیه:

فَقُلْ هَل لَّكَ إِلَى أَن تَزَكَّى/ و به او بگو: «آیا می‌خواهی پاکیزه شوی؟!     نازعات/18

* آینه:

حکایت؛ مرحوم سید احمد فهری می‌گوید: یکی از ارکان سیر و سلوک معاتبه و معاقبة است. معاتبة عبارت از آن است که سالک پس از محاسبه اگر مشاهده کرد که گناهی در خلال روز مرتکب شده است و در ادای حق الهی تقصیری کرده، نباید نسبت به آن بی‌تفاوت باشد که اگر بی‌تفاوتی از خود نشان دهد، برای بار دیگر ارتکاب گناه در نظر نفس آسان‌تر می‌شود و با چند بار تکرار انس با گناه پیدا می‌کند که دیگر بازگرفتنش مشکل خواهد شد.



بنابراین باید به مجرد مشاهده خلاف از نفس بازخواست کند و با ریاضت نفس، آن گناه را جبران نماید.
ایشان پس از ذکر این مقدمه می‌گوید از یکی از دوستان شنیدم که گفت: در مجلسی نشسته بودم که در آن مجلس مرحوم حاج میرزا جواد آقای ملکی قدس الله نفسه نیز حضور داشتند. در اثنای جلسه یکی از حضار از فردی غیبت کرد که آن عالم بزرگوار خیلی ناراحت شدند و خطاب به شخص غیبت کننده فرمودند: با این غیبت کردن، چهل سال مرا به زحمت انداختی.

آری چنین است ما آثار شوم گناه را در خود احساس نمی‌کنیم که این‌چنین بی‌پروا مرتکب آن می‌شویم.
و از بعضی از بزرگان نقل‌شده که در محراب خود تازیانه‌ای گذاشته بود که پس از مشاهده تقصیر، نفس خود را با تازیانه تأدیب می‌کرد.1

دست از مس وجود چو مردان ره بشوي                                   تا كيمياي عشق بيابي و زر شوي2      

   1 با اقتباس و ویراست از کتاب مردان علم در میدان عمل
  2 حافظ