شهدای ایران:هنوز يك ماه از تمديد تحريم‌هاي ايران به نام ISA توسط امريكا نگذشته و در حالي كه همچنان اركان مختلف كشور در حال بررسي راهكاري متناسب براي پاسخ به پيمان‌شكني امريكا هستند خبري عجيب از آغاز يك همكاري تجاري ميان ايران و امريكا در رسانه‌ها منتشر شد؛ خبري كه حكايت از قرار گرفتن امضاي ايران پاي قرارداد خريد 80 فروند بوئينگ امريكايي دارد. اين موضوع را روز گذشته فرهاد پرورش مديرعامل شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران در حاشيه امضاي قرارداد شركت هواپيمايي ايران اير(هما) با مديران شركت هواپيماسازي بوئينگ اعلام كرد؛ نشستي كه عباس آخوندي وزير راه و شهرسازي نيز در آن حضور داشت.
براساس این قرارداد 80 فروند  هواپیمای بوئینگ در بازه زمانی 10 ساله به ایران تحویل داده می‌شود که 50 فروند آن از نوع 737 و 30 هواپیمای دیگر مدل 777 خواهد بود. اولین آنها نیز سال 2018 تحویل می‌شود. اين اقدام مقامات دولتي در حالي صورت گرفت كه طي دو هفته گذشته رسانه‌ها شاهد واكنش‌هاي مختلف مقامات كشورمان در موضوع نقض يك‌سويه برجام توسط ايالات متحده بودند و حتي كار تا آنجا پيش رفت كه هيئت نظارت بر اجراي برجام جلسه‌اي اضطراري با حضور رئيس‌جمهوري، رئيس مجلس شوراي اسلامي، وزير دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و نماينده رهبر معظم انقلاب و دبير شوراي‌عالي امنيت ملي، رئيس سازمان انرژي اتمي و مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بين‌الملل تشكيل داد تا بتواند واكنشي شايسته به اين نقض‌عهد امريكايي‌ها نشان دهد. جلسه‌اي كه خروجي آن اينگونه بود: «اعضاي جلسه با توجه به رفتار غيرقابل توجيه امريكا در رابطه با تعهدات اين كشور در برجام، اجرايي شدن اين قانون را نقض ‏فاحش برجام دانستند و پيشنهادهاي مطرح شده در واكنش به اقدامات امريكا را مورد بررسي و تصويب قرار دادند و با توجه به ‏سناريوهاي محتمل در آينده، براي هرگونه اقدام تصميمات لازم را اتخاذ كردند. ‏براساس اين تصميمات، اقدام دولت امريكا به‌طور دقيق رصد خواهد شد و براساس تدابير متخذه، متناسب با اقدام طرف مقابل، ‏واكنش لازم طبق مصوبات اجرايي خواهد گرديد.»
اين در حالي بود كه سه روز قبل از برگزاري اين نشست نيز روحاني كه براي تقديم لايحه بودجه به مجلس رفته بود، اقدام امريكايي‌ها در تمديد تحريم‌ها را نقض برجام دانسته و گفته بود: «مصوبه اخير كنگره امريكا به‌اعتقاد ما با برجام مغايرت دارد و ناقض آن است و پاسخ قاطعانه ما را به‌دنبال خواهد داشت، حتي امضاي آن توسط رئيس‌جمهور امريكا را نيز خلاف تعهدات امريكا مي‌دانيم و با عكس‌العملي مقتضي روبه‌رو خواهد شد.»
از اين رو مي‌توان انتشار رسمي خبر امضاي خريد 80 فروند هواپيما از ايالات‌متحده را نقض تمامي ادعاهاي دولتمردان در موضوع ارائه واكنشي مناسب به بدعهدي امريكايي‌ها دانست، چراكه نه تنها هيچ واكنش رسمي به نقض‌عهد امريكايي‌ها توسط دولت صورت نگرفت بلكه با امضاي اين قرارداد بايد در آينده نزديك شاهد سرازير شدن دارايي‌هاي ايران به جيب يكي از كمپاني‌هاي بحران‌زده امريكايي باشيم. تير ماه سال جاري و در حالي كه رسانه‌ها همچنان پيگير سرنوشت اجراي قرارداد ايران و ايرباس بودند، شركت بوئينگ در بيانيه‌اي اعلام كرد كه قرارداد فروش هواپيما با شركت هواپيمايي ايران (ايران اير) را امضا كرده است. بر اساس اعلام اين شركت قرارداد را با مجوز واشنگتن و پس از آنكه دولت امريكا تأييد كرد كه ايران به تعهدات خود در توافق هسته‌اي عمل كرده، امضا كرده است. اما پس از آن بوئينگ جزئيات بيشتري را از اين قرارداد فاش نكرد. در همين حال ايران‌اير پس از آن خبر داد كه قصد خريد نسل جديد بوئينگ 737 و مدل‌هاي 300ER و 900 بوئينگ 777 را دارد؛ قراردادي كه گويا روز گذشته نهايي شده است.

   قراردادي بدون سرنوشت
نكته مهمي كه در پس اين قرارداد وجود دارد، مبهم بودن سرنوشت اجرايي آن است چراكه حدود يك ماه قبل بود كه مجلس نمايندگان امريكا طرحي را تصویب کردند که بر اساس آن فروش هواپيماي مسافربري به ايران را ممنوع مي‌كند. اين طرح با 243 رأي موافق در برابر 174 رأي مخالف تصويب شد و بر اساس آن قانونگذاران امريكايي وزارت خزانه‌داري اين كشور را از صدور مجوز به بانك‌هاي‌ امريكايي براي تأمين مالي خريد هواپيما توسط ايران منع مي‌كند.
اگرچه پس از آن باراك اوباما در ژستي رسانه‌اي مدعي شد كه قانون مربوط به لغو قرارداد صادرات هواپيماهاي مسافربري به ايران را وتو خواهد كرد چراكه اين قانون به توافقنامه هسته‌اي كه از اوايل 2016 اجرايي شده، لطمه خواهد زد اما واقعيت آن است كه باراك اوباما حدود يك ماه ديگر مجبور است كاخ سفيد را به فردي واگذار كند كه به نظر مي‌رسد به هيچ معاهده و تعامل بين‌المللي به ويژه با ايران پايبند نخواهد بود و حتي اگر اوباما بتواند در آخرين لحظات حضور خود در كاخ سفيد اين طرح را وتو كند، اين احتمال وجود دارد كه دونالد ترامپ جمهوريخواه پس از حضور در كاخ سفيد بر اين طرح يا طرحي مشابه مهر تأييد بزند و عملاً قرارداد فروش بوئينگ به ايران را به كنار ساير قراردادهايي بفرستد كه امريكا طي 40 سال گذشته حاضر به اجراي آن نشده است.

   چرا بوئينگ؟
نكته مهم ديگر در موضوع عقد اين قرارداد آنجاست كه اگرچه ناوگان هوايي كشورمان دچار فرسودگي بالايي است و نياز به نوسازي اين ناوگان در تمامي طول اين سال‌ها احساس مي‌شده اما واقعيت اين است كه ايران پيش از اين قراردادي را براي خريد نزديك به 118 هواپيما با ايرباس فرانسه به امضا رسانده و همچنين قراردادهاي ديگري نيز براي خريد هواپيماهاي مسافربري سبك با ايتاليا به امضا رسيده و حتي برخي ديگر از شركت‌ها نيز به دنبال خريد هواپيماي مسافربري از ژاپن و روسيه هستند؛ موضوعي كه مي‌تواند نيازهاي ايران براي نوسازي ناوگان هوايي خود را جبران كند و اين امكان را در اختيار كشورمان قرار دهد كه حداقل در شرايط فعلي تقابل با امريكا و در حالي كه تمامي مقامات كشور مشغول فكر روي ارائه طرحي براي تأديب امريكا جهت جلوگيري از نقض مجدد برجام توسط اين كشور هستند، نيازهاي خود را مرتفع كند، بنابراين به نظر مي‌رسد مسئولان كشور به ويژه در حوزه وزارت راه و شهرسازي بايد پاسخي قانع‌كننده در خصوص اين اقدام خود ارائه دهند.

*جوان